Στέγη για το «Αρχείο Καβάφη» στην Πλάκα
Χρειάστηκαν 11 χρόνια για να στεγαστεί το αρχείο Καβάφη, από όταν το απέκτησε το Ίδρυμα Ωνάση, διασφαλίζοντας την παραμονή του στην Ελλάδα και αποτρέποντας τον ενδεχόμενο κατακερματισμό του.
Το νέο κτήριο εγκαινιάζεται στην καρδιά της Αθήνας, και συγκεκριμένα στην οδό Φρυνίχου, όπου το αρχείο Καβάφη, η βιβλιοθήκη του ποιητή, καθώς μία συλλογή προσωπικών του αντικειμένων και έργων τέχνης με αναφορές στον ίδιο παρουσιάζονται με ελεύθερη είσοδο από τις 21 Νοεμβρίου.
Το 2019 ολοκληρώθηκε η ψηφιοποίηση, η ταξινόμηση και η πλήρης τεκμηρίωση του συνόλου των περιεχομένων του αρχείου Καβάφη, στα ελληνικά και τα αγγλικά, και η Ψηφιακή Συλλογή του Αρχείου δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα cavafy.onassis.org, καθιστώντας το προσβάσιμο σε όλους.
Το Αρχείο Καβάφη φιλοξενεί το λογοτεχνικό και το προσωπικό αρχείο του ποιητή, καθώς και 966 βιβλία που περιλαμβάνονταν στη βιβλιοθήκη του, αλλά και μια συλλογή τεκμηρίων και έργων τέχνης με αναφορές στον Καβάφη.
Σκοπός είναι η δημιουργία ενός ειδικά διαμορφωμένου χώρου για τα γραπτά και τα βιβλία του ποιητή, τα προσωπικά του αντικείμενα και έπιπλα, πλαισιωμένα από έργα τέχνης που μας δίνουν την ευκαιρία να κατανοήσουμε εις βάθος την ολοένα αυξανόμενη επίδρασή του σε καλλιτέχνες από την εποχή του μέχρι και σήμερα, αλλά και για να καταστεί και το φυσικό –πέρα από το ψηφιακό– αρχείο του ποιητή προσβάσιμο σε ερευνητές και κοινό.
Διαχρονικά σύγχρονος, πολιτικός, αισθησιακός, εμβριθής και πάντα επίκαιρος, ο Κ. Π. Καβάφης φρόντιζε να αρχειοθετεί το έργο του συστηματικά, δημιουργώντας έτσι ένα μοναδικό προσωπικό αρχείο. Το αρχείο Καβάφη αποτελείται από 2.000 και πλέον τεκμήρια, στα οποία περιλαμβάνονται χειρόγραφα ποιημάτων, αυτοσχέδιες έντυπες εκδόσεις, πεζά λογοτεχνικά έργα, άρθρα, μελέτες και σημειώσεις του Αλεξανδρινού ποιητή, καθώς και το προσωπικό αρχείο του, με μια πλούσια συλλογή αλληλογραφίας, κειμένων και φωτογραφιών.
Ακόμα ένας χώρος πολιτιστικής κληρονομιάς ανοίγει για όλους τους κατοίκους της πόλης, τους ερευνητές και τους επισκέπτες από όλο τον κόσμο, υπό την αρχιτεκτονική μελέτη του Flux-office της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη.
Η Αθήνα αναμφίβολα γοήτευε τον Κ. Π. Καβάφη, ο οποίος έβλεπε την ελλαδική πρωτεύουσα ως εφαλτήριο της ποιητικής του αναγνώρισης και αναζητούσε διακαώς την κριτική επιδοκιμασία των Αθηναίων αναγνωστών του. Το αθηναϊκό λογοτεχνικό κατεστημένο εναντιώθηκε και, συγχρόνως, εξύμνησε τον ποιητή, προκαλώντας τον να προωθήσει ενεργά τη φήμη του και να καλλιεργήσει στρατηγικές συμμαχίες.
Φτάνοντας στο τέλος της ζωής του, ο Καβάφης είχε καταφέρει να καθιερωθεί ως έγκριτος Έλληνας ποιητής, με φήμη ισάξια των Αθηναίων ομοτέχνων του. Ωστόσο, αυτό το επίτευγμα επισκιάστηκε τελικά από τα βάσανα με τα οποία ταυτίστηκε στη ζωή του η Αθήνα στα ύστερά του χρόνια. Ενώ τα δύο πρώτα ταξίδια του Καβάφη στην Αθήνα, το 1901 και το 1903, ήταν συναρπαστικά και γεμάτα ανακαλύψεις, οι δύο τελευταίες επισκέψεις του στην πόλη είχαν τελείως διαφορετικό χαρακτήρα.
Όταν επέστρεψε στην Αθήνα τον Αύγουστο του 1905, το έκανε για να επισκεφθεί τον ετοιμοθάνατο αδελφό του, Αλέξανδρο, ο οποίος είχε προσβληθεί από τυφοειδή πυρετό. Και όταν ο ποιητής επέστρεψε ξανά το 1932, είχε διαγνωστεί με καρκίνο στον λάρυγγα και υποβλήθηκε σε τραχειοτομή στο Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού.
Η ύστατη αθηναϊκή υποδοχή του Καβάφη χαρακτηρίστηκε από εκδηλώσεις λατρείας και συμπάθειας, μια καθυστερημένη αλλά γλυκόπικρη επικύρωση της καλπάζουσας λογοτεχνικής επιτυχίας του. Το γεγονός ότι τα σωζόμενα αρχεία του θα έβρισκαν εντέλει ένα μόνιμο απάγκιο στην Αθήνα σηματοδοτεί τον απώτατο θρίαμβό του στον κόσμο των Ελληνικών Γραμμάτων, εδραιώνοντας την αδιαμφισβήτητη πλέον θέση του ως κορυφαίου ποιητή της Ελλάδας.
Ο νέος χώρος του Αρχείου Καβάφη περιλαμβάνει τρεις αίθουσες για το κοινό
μία αίθουσα με τα προσωπικά αντικείμενα του Κ. Π. Καβάφη, μία αίθουσα αφιερωμένη στην Αθήνα του Καβάφη και το Αναγνωστήριο. Το αρχείο και η βιβλιοθήκη του φυλάσσονται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κατά τη συνήθη πρακτική των αρχείων, εντός του νέου κτιρίου.
Οι αίθουσες με τη συλλογή από προσωπικά αντικείμενα και έπιπλα του ποιητή αναπλάθουν τις παραστάσεις στον προσωπικό του χώρο στην Αλεξάνδρεια. Ανάμεσα σε φωτογραφίες του ιδίου και της οικογένειάς του, βάζα, κορνίζες, ένα αντίγραφο των γυαλιών του, το γραφείο του και άλλα μικρά και μεγάλα αντικείμενα, ξεχωρίζουν έξι προσωπογραφίες του ποιητή από σύγχρονούς του καλλιτέχνες.
Τα μόνα αντικείμενα που ο ποιητής δεν άγγιξε ποτέ, αλλά εκτίθενται στον χώρο, είναι η νεκρική μάσκα του, αλλά και η πρώτη έκδοση των καβαφικών ποιημάτων, σε φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου και εικονογράφηση Τάκη Καλμούχου, η οποία τυπώθηκε το 1935, μετά τον θάνατό του.
Στην αίθουσα «Η Αθήνα του Καβάφη» ξεχωρίζουν οι σελίδες από τα ημερολόγια που κράτησε ο Καβάφης από τα ταξίδια του στην Αθήνα και πλήθος επιστολών και σημειωμάτων θαυμασμού και συγκίνησης για το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Άγγελο Σικελιανό, τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Τέλλο Άγρα, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη και τον νομικό και οικονομολόγο Γεώργιο Χαριτάκη, ο οποίος μετέφερε τα καλά λόγια του Κωστή Παλαμά για το έργο του Καβάφη, μεταξύ άλλων.
Η αίθουσα περιλαμβάνει επίσης εκδόσεις διακεκριμένων Αθηναίων ποιητών και πεζογράφων με χειρόγραφες αφιερώσεις τους στον Καβάφη. Ο Άγγελος Σικελιανός τού αφιέρωσε τον Τελευταίο Ορφικό Διθύραμβο (1932), ο Κώστας Καρυωτάκης τα Νηπενθή (1921), ο Μιλτιάδης Μαλακάσης τα Αντίφωνα (1931), ο Γιώργος Θεοτοκάς τις Ώρες αργίας (1931) και η Γαλάτεια Καζαντζάκη το 11 π.μ.-1 μ.μ. κι’ άλλα διηγήματα (1929).
Το Αναγνωστήριο στο κτίριο της οδού Φρυνίχου αποτελεί τον χώρο συνάντησης του κοινού με το φυσικό αρχείο Καβάφη. Στον χώρο αυτόν φιλοξενούνται δύο ενότητες έργων τέχνης. Στην ενότητα «Προσωπογραφίες του Καβάφη» παρουσιάζεται ο Αλεξανδρινός ποιητής μέσα από τη ματιά σπουδαίων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε έξι ιδιαίτερες προσωπογραφίες από τους Νίκο Εγγονόπουλο, David Levine, Γιώργο Ιωάννου, Σωτήρη Σόρογκα, Άρια Κομιανού και Γιάννη Κυριακίδη.
Από την άλλη, η ενότητα «Αιγυπτιώτες ζωγράφοι» μας καλεί να φανταστούμε την καθημερινότητα στην Αλεξάνδρεια της εποχής του Κ. Π. Καβάφη, μέσα από δέκα έργα τέχνης σύγχρονων του ποιητή ζωγράφων από την Αίγυπτο, που αποτυπώνουν στιγμιότυπα της ζωής στην πόλη όπου γεννήθηκε και έζησε ο ίδιος.
Το κτήριο της οδού Φρυνίχου 16 είναι χτισμένο το 1910. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1978 και μνημείο αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που χρειάζεται ειδική προστασία, καθώς παρουσιάζει εξαιρετικό και μορφολογικό ενδιαφέρον με έντονα στοιχεία εκλεκτικισμού της περιόδου 1920-1930.
Επιπλέον, η διακόσμηση της πρόσοψής του είναι εντυπωσιακή, με επιτυχημένη χρήση των αψίδων στα ανοίγματα. Το κτήριο σώζεται σε άριστη κατάσταση και δένει αρμονικά με το περιβάλλον, καθώς η οδός Φρυνίχου αποτελεί μια από τις οδούς προσπέλασης της Πλάκας και διασώζει αρκετά αξιόλογα κτίσματα της ίδιας περιόδου.
Το 1989 πραγματοποιήθηκε διώροφη προσθήκη με υπόγειο κατ’ επέκταση του υπάρχοντος διατηρητέου κτιρίου. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, απαγορεύεται η αφαίρεση, η αλλοίωση ή η καταστροφή των επιμέρους διακοσμητικών και αρχιτεκτονικών του στοιχείων αλλά και του ίδιου του κτιρίου. Παρά τον εξωτερικό εκλεκτικιστικό-νεομπαρόκ πλούσιο διάκοσμο, στον εσωτερικό του χώρο δεν έχει κάποια αντίστοιχη αρχιτεκτονική.
ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΒΑΦΗ
Φρυνίχου 16Β, Πλάκα, 105 58
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο 11:00-18:00
Είσοδος ελεύθερη
Πληροφορίες: 210 3713 000
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στο Google News και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.