Κριτική: «Ταρτούφος» σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη / Νέα οπτική από την παραδοσιακή αποτύπωση
Κριτική για την παράσταση «Ταρτούφος» του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη, που παρουσιάζεται στο Θέατρο Σταθμός.
Πλέον, είναι τόσο σπάνιες οι περιπτώσεις στη θεατρική ελληνική πραγματικότητα στην οποία μία παράσταση κεντρίζει το ενδιαφέρον τού κοινού, «εγκλωβίζει» τη σκέψη του στη διαδραματιζόμενη πλοκή επί σκηνής, επιβάλλεται με την παρουσία της καθόλη τη διάρκεια του έργου και, στο τέλος, κερδίζει το αληθινό χειροκρότημα των θεατών, που όταν βρεθείς ενώπιόν της δεν γνωρίζεις τον τρόπο με τον οποίο οφείλεις να τη χειριστής.
Ο «Ταρτούφος» τού Μολιέρου, ωστόσο, σε σκηνοθεσία Γιάννη Νταλιάνη και μετάφραση Ανδρέα Στάϊκου, αποτελεί την εξαίρεση της εξαίρεσης στον κανόνα των τελειοποιημένων παραστάσεων. Πέτυχε μία ουσιαστική διαφοροποίηση από την παραδοσιακή αποτύπωση του κειμένου· πέτυχε την αυτονόμησή του στον ιστορικό χρόνο, εξασφαλίζοντας μία νέα προοπτική στο μέλλον, σίγουρα ασυναγώνιστη στο παρόν, υπό την οπτική που την απέδωσε ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί.
Στο «θέατρο Σταθμός» παρακολουθήσαμε τη μαγεία τού θεάτρου, την επαγγελματική απόδοση ενός έργου που ισορροπεί ανάμεσα στην κωμωδία και την υποβόσκουσα τραγωδία (ω! ναι, κάθε μορφή κωμωδίας υπεισέρχεται σε όρους ψυχαναλυτικής ανάλυσης προσωπικών τραγωδιών) και απολαύσαμε, κυριολεκτικά, μία νέα απόδοση του 17ου αιώνα, σε νέα δεδομένα, με σύγχρονες απαιτήσεις, που, όμως, δεν αρνούνταν τις παρακαταθήκες τού παρελθόντος, από το οποίο, ουσιαστικά, διατήρησε την υφολογική όψη και τον ρυθμό μίας αναπάντεχης εξέλιξης.
Συνοπτικά, η ιστορία τού Ταρτούφου περιστρέφεται γύρω από την περίπτωση του ψευτοθρησκευόμενου επαρχιώτη που έχει γοητεύσει με την πίστη και την αφοσίωσή του στη θρησκεία, τον πλούσιο Οργκόν, από το Παρίσι. Τόσο γοητευμένος νιώθει από την παρουσία του στη ζωή του, ώστε αποφασίζει να του προσφέρει το χέρι τής κόρης του, καθώς και ολάκερη την περιουσία του. Είναι τόσο βαθιά εμποτισμένος με την προσήλωσή στο πρόσωπο του Ταρτούφου, ώστε δείχνει εχθρικός σε κάθε απόπειρα αποκάλυψης της αλήθειας από τα υπόλοιπα μέλη τής οικογένειας, και δη τον γιό του, Δάμι, που έπιασε επ’ αυτοφώρω τον Ταρτούφο να παρενοχλεί τη μητέρα του. Σε αυτό το σημείο μάλιστα, ο Οργκόν διώχνει τον γιο του από την οικογενειακή εστία, πιστεύοντας ακράδαντα πως ο Ταρτούφος είναι θύμα πλεκτάνης από ζήλια και φθόνο των υπολοίπων.
Εν τέλει, τον γόρδιο δεσμό λύνει η αποφασιστική γυναίκα τού Οργκόν, Ελμίρα. Με ένα τέχνασμα αποκαλύπτει το πραγματικό πρόσωπο του Ταρτούφου. Είναι, όμως, αργά πια. Ο τελευταίος είναι βάσει συμβολαίου ο νόμιμος κληρονόμος τής περιουσίας, ενώ την ίδια στιγμή αποκαλύπτει ένοχο μυστικό τού Οργκόν σε σχέση με την υπόθαλψη εγκληματία εναντίον τής βασιλικής αρχής. Το τέλος τής ιστορίας γνωστό και ουσιαστικό ως προς την αποκατάσταση της κοινωνικής αλήθειας και αδικίας.
Η σύγχρονη απόδοση του έργου επί σκηνής είχε όλα τα στοιχεία που διέκριναν τον Μολιέρο στο σύνολο του θεατρικού κόσμου. Έξυπνη χρήση τής σάτιρας, μέσα από μία ανατομική ανάλυση ανθρώπινων χαρακτήρων, τέτοιου επιπέδου που κάθε θεατής αναγνωρίζει τουλάχιστον έναν χαρακτήρα τού έργου στο πρόσωπό του, κωμικά στοιχεία που λειτουργούν ως προεκτάσεις των ανθρώπινων επιλογών και όχι τεχνητά επίπεδα έκφρασης που καταλήγουν στη διακωμώδηση, συγκρούσεις και ανατροπές που περικλείουν το σύνολο της ανθρώπινης παρουσίας από τη χαρά στην απογοήτευση, από την πίστη στην προδοσία, από την κορύφωση των συναισθημάτων στην απομάγευση της πραγματικότητας.
Στην εν λόγω παράσταση οι αντιστοιχίες με γεγονότα και καταστάσεις που βιώσαμε το προηγούμενο διάστημα (και βιώνουμε έως σήμερα, με πολλά θέματα να βρίσκονται σε εκκρεμότητα) κάνουν την εμφάνισή τους μέσα από τα λεκτικά σχήματα και τις μορφές που αυτά παίρνουν στην εξέλιξη της πλοκής. Κατάχρηση εξουσίας, πατριαρχικές σχέσεις επιβολής, σεξουαλική παρενόχληση, υποκρισία και εκβιαστικές νοοτροπίες, όλα αναπτύσσονται στα επίπεδα ανάλυσης του έργου, και όλα δείχνουν πως ο 17ος αιώνας βρίσκεται εντός τού 21ου.
Ο Γιάννης Νταλιάνης επιλέγει να διατηρήσει στο παρασκήνιο τον Βαλέριο, αρραβωνιαστικό τής κόρης του, Μαριάννας, και να δώσει δυναμική στην παρουσία της, ενώ, ταυτόχρονα, στον σχεδόν άφωνο ρόλο τού Ακάκιου προσθέτει μία αιφνιδιαστική ανατροπή, η οποία δίνει μορφή στον έλεγχο του Μονάρχη επί των υπηκόων του και προσφέρει λύση στο δράμα, στην κορύφωσή του. Πετυχαίνει να εμφανίσει δύο φόρμες έκφρασης τόσο της πίστης, όσο και την κοινωνικής υποκρισίας. Η πρώτη, ως ανάγκη υιοθέτησης μίας αλήθειας, καθιστά τα δρώντα υποκείμενα ευμετάβλητα στις νέες συνθήκες που προκύπτουν στο προσκήνιο της καθημερινής τους δραστηριότητας, ενώ η δεύτερη λειτουργεί ως σταθερά στον ανταγωνιστικό κόσμο, ως μέσο για παρουσία στην επιφάνεια του δημόσιου χώρου, ασχέτως εάν τα θεμέλια είναι τρωτά.
Σε αυτήν την παράσταση, λοιπόν, ο σκηνοθέτης Γιάννης Νταλιάνης γύρω από ένα μακρόστενο τραπέζι, που περιστρέφεται ανάλογα με τις ανάγκες εξέλιξης της ιστορίας, διαμορφώνει έναν χώρο «ελεύθερο» από περιττές τεχνητές προσθήκες, επιτρέποντας στους ηθοποιούς να αναπτύξουν την εκφραστική δυναμική των ρόλων, πολλαπλασιάζοντας την εκφραστική τους έκταση.
Έτσι, ο Μάνος Καρατζογιάννης, στον ρόλο τού Ταρτούφου, έχοντας αφομοιώσει πλήρως τα όρια του προσώπου που υποδύεται, αφήνει τα διαπιστευτήριά του στη σκηνή. Με συναισθηματικές μεταβολές που αποτυπώνονται στους μορφασμούς τού προσώπου και τις κινήσεις τού σώματος, αποκαλύπτει τον ψυχισμό τού υποκριτή και τις μετέωρες στιγμές τις οποίες βιώνει εμπειρικά. Έχει βουτήξει ψυχαναλυτικά και ουσιαστικά στην ερμηνεία του και είναι τόσο πιστικός που καθηλώνει το κοινό. Εξίσου εντυπωσιακός ο Θανάσης Βλαβιανός στον ρόλο του Οργκόν. Με μαεστρία επάνω στη σκηνή αποτυπώνει την ευκολόπιστη ιδιοσυγκρασία του, την αγαθή προαίρεση των αντιλήψεών του, και πείθει για το βάθος ανάγνωσης του χαρακτήρα τον οποίο υποδύεται.
Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε στη Ντορίν, την οποία ερμηνεύει η Αγγελική Μαρίνου, η οποία με την ενέργεια, τη δυναμική και την εξωστρέφεια που η κοινωνική της θέση επιτρέπει, μετατρέπεται στην αναγκαία γέφυρα προκειμένου οι σκέψεις και οι κρυφές επιθυμίες των μελών τής οικογένειας να μην ματαιωθούν, αλλά να διεκδικηθούν μέχρι τέλους. Εκπληκτική στη μεταφορά της επί σκηνής, με κινήσεις ταχύτητας αλλαγών που παράλληλα υποδήλωναν την αντιστοιχία με την αναποφασιστικότητα των συμβαλλόμενων μερών.
Η Ελίζα Σκολίδη, ως Ελμίρα σύζυγος του Οργκόν, χαρακτηρίζεται από προσεγμένη παρουσία στον ρόλο, όπως αυτός επιβάλλει, με μετριασμό των συναισθηματικών της ανατροπών κι εξαιρετική καθοδήγηση στην αποκάλυψη του αληθινού προσωπείου τού Ταρτούφου.
Όλοι τους, συμπεριλαμβανομένων των Θανάση Βλαβιανό στον ρόλο του Οργκόν, των Θωμά Σιέκα στον ρόλο τού Ακάκιου, Γιώργο Κορομπίλη στον ρόλο τού Κλεάνθη, Μέγκι Σούλι στον ρόλο της Μαριάννας, Κωνσταντίνο Ζωγράφο στον ρόλο τού Δάμι, Χριστίνας Θεοδωροπούλου στον ρόλο της μητέρας τού Οργκόν, συναρμολόγησαν ένα απαιτητικό εγχείρημα, με περίσσευμα ποιότητας, ενθουσιασμού και εμπειρίας.
Συνολικά, η παράσταση αξίζει να καταγραφεί ως μία εκ των σπουδαιότερων αποτελεσμάτων τής σύγχρονης ελληνικής θεατρικής σκηνής, ως ένα έργο κομβικής σημασίας στη μορφή που ο κόσμος τού θεάτρου οφείλει να υιοθετήσει όταν προσεγγίζει έργα αυτού του ποιοτικού και νοηματικού επιπέδου, με σεβασμό στο παραδοσιακό κείμενο, αλλά και τολμηρές σκηνοθετικές επιλογές, οι οποίες, τηρουμένων των αναλογιών, μετέτρεψαν το έργο σε μία νέα οπτική και αισθητική σύνθεση, βασισμένη στην ενσυναίσθηση των ηθοποιών και την απόλυτη αποκάλυψη στην εξέλιξη της θεματικής ιστορίας.
Με τις ενδυματολογικές επιλογές τής Άρτεμις Φλέσσα, τη μουσική τού Κώστα Λώλου και την κινησιολογία/χορογραφία τής Ιωάννας Αποστόλου να προσδίδουν υπεραξία στο συνολικό αποτέλεσμα, η παράσταση κερδίζει τις εντυπώσεις.
Info: Πέμπτη με Κυριακή στο Θέατρο Σταθμός. Προπώληση στη viva.gr
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
