Κριτική / «Νεφέλες» του Αριστοφάνη από τον Δημήτρη Καραντζά: Όταν αξίζει το χειροκρότημα
Οι αρχαίες κωμωδίες πάντα κρύβουν ένα μεγάλο ερωτηματικό, ένα διακύβευμα… θα καταφέρει ο σκηνοθέτης με τον θίασο του να ενώσει το αρχαίο με το νέο; Θα γεφυρώσει την κοινωνία του τότε με το τώρα; Η αλήθεια είναι πως αυτό αποτελεί το κύριο ζητούμενο σ’ αυτό το είδος, ιδιαιτέρως σε επίπεδο κειμένου, αλλά και μεταφοράς πάνω στη σκηνή χωρίς βέβαια να εννοείται πως η θεματική που πραγματεύεται συνολικά δεν είναι οικουμενική και διαχρονική.
Το έργο παρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό το 423 π.Χ. θίγοντας το ζήτημα της εκπαίδευσης, τις νέες αντιλήψεις, που εισήγαγαν οι σοφιστές και την εφαρμογή τους, οι οποίες σύμφωνα με τον Αριστοφάνη αποβαίνουν καταστροφικές για την νέα γενιά. Όσον αφορά την ίδια την πλοκή του έργου, ο χωρικός Στρεψιάδης αγανακτισμένος από το πάθος του γιου του, Φειδιππίδη, για τον ιππόδρομο και όντας χρεωμένος αποφασίζει να εμπιστευτεί και να μαθητεύσει στον Σωκράτη, ώστε να θεραπεύσει τον γιο του και να καταφέρει να ξεχρεώσει. Μετά από συνεχόμενες αποτυχίες του ίδιου, καταφέρνει να πείσει τον Φειδιππίδη να γίνει ο ίδιος μαθητής του Σωκράτη και να μυηθεί στην σοφιστική τέχνη διαλέγοντας ανάμεσα στον Δίκαιο και τον Άδικο Λόγο. Ο Φειδιππίδης διαλέγει τον Άδικο Λόγο, μαθαίνει την τέχνη του λόγου και ξεχρεώνει τον πατέρα του. Το έργο τελειώνει με τον ξυλοδαρμό του Στρεψιάδη από τον Φειδιππίδη, κάτι που τον κυριεύει με οργή σε σημείο να πυρπολήσει το σχολείο του Σωκράτη.
Οι «Νεφέλες» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Δημητρή Καραντζά και μετάφραση Γιάννη Αστέρη επιχείρησαν να παρουσιάσουν μία από τις καλύτερες κωμωδίες του κωμωδιογράφου με μία νέα πνοή, σουρεαλιστική με σεβασμό πάντα στο ίδιο το κείμενο και τη δυναμική του, ένα εγχείρημα, το οποίο στέφθηκε με επιτυχία.
Ξεκινώντας από τον Χορό (Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Ευδοξια Ανδρουλιδάκη, Παναγιώτης Εξαρχέας,Νίκος Καραθάνος, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Γιάννης Κλίνης, Εμιλυ Κολιανδρή, Χρήστος Λούλης, Πάνος Παπαδόπουλος, Θεοδώρα Τζήμου), τις Νεφέλες, και τον βηματισμό σε στυλ κουτσώ κατά την είσοδο του φανερώθηκε από την αρχή η διάθεση του ίδιου του σκηνοθέτη να μας προϊδεάσει για τον καυστικό χαρακτήρα του ίδιου του έργου στο πλαίσιο της έλλειψης λογικής και υπεροχής του παράλογου. Ο Χορός ντυμένος σουρεαλιστικά έδωσε τα χαρακτηριστικά εκείνα που ανέβασαν επίπεδο ολόκληρη την παράσταση, αν και απουσίασε το τραγούδι στα χορικά μέρη, με τους Χρήστο Λούλη στην παράβαση του έργου ως Αριστοφάνης και Έμιλυ Κολιανδρή ως συντονίστρια στον αγώνα λόγου ανάμεσα στον Δίκαιο και Άδικο Λόγο να κερδίζουν τις εντυπώσεις.
Οι δε μαθητές του Σωκράτη, Πάνος Παπαδόπουλος και Παναγιώτης Εξαρχέας κατάφεραν να μας εισάγουν με καυστική διάθεση σ’ όλη την αριστοφανική σύλληψη περί σοφιστών και νεφελών.
Ο Γιώργος Γάλλος ως Στρεψιάδης, ο χωρικός, ο οποίος θέλει να διδαχθεί τι είναι το δίκαιο και το άδικο έδωσε το ανάλογο στίγμα στον τρόπο που ενσάρκωσε τον ρόλο του είτε με μορφασμούς είτε με παιχνιδίσματα στη γλώσσα καθώς και ο Αινείας Τσαμάτης στον ρόλο του Φειδιππίδη κατάφερε να δώσει την αντίστοιχη διάσταση στον ρόλο που κλήθηκε να υπηρετήσει.
Την παράσταση βέβαια την έκλεψαν οι Νίκος Καραθάνου ως Σωκράτης, Καριοφυλλιά Καραμπέτη ως Δίκαιος Λόγος και Θεοδώρα Τζήμου ως Άδικος Λόγος. Ο Νίκος Καραθάνος γνωρίζει σίγουρα πολύ καλά, κάτι που φάνηκε και επί σκηνής, τον αριστοφανικό Σωκράτη, ο οποίος εμφανίζεται ως ένας ημίτρελος, κρατώντας τα κουκλάκια του και εισάγοντας καινά δαιμόνια μέσα σε ένα κλίμα παραφροσύνης, ενώ ο Αγώνας Λόγου, το δίδαγμα δηλαδή κάθε αριστοφανικής κωμωδίας, είχε τη δυναμική που του αρμόζει χάρις στην Καριοφυλλιά Καραμπέτη και την Θεοδώρα Τζήμου, οι οποίες όχι μόνο σκηνικά και σκηνοθετικά επιτύγχανε τον σκοπό τους αλλά δώσανε και την απαραίτητη χροιά, πνοή και ύφος στον ρόλο που τους ανατέθηκε.
Τελικά τι χρειάζεται μία παράσταση για να πετύχει και ιδιαιτέρως όταν μιλάμε για αρχαίο δράμα; Μία καθαρή σκέψη, ένα ξεκάθαρο μήνυμα, σεβασμός στο κείμενο και ένας θίασος που θα έχει κάνει μέρος του το ίδιο το έργο και όλα αυτά υπό την καθοδήγηση ενός σκηνοθέτη που γνωρίζει πολύ καλά τι θέλει να παρουσιάσει. Ο Δημήτρης Καραντζάς μαζί με τον θίασο του κατάφερε όλα αυτά να τα συνδυάσει.
Δείτε τους σταθμούς της περιοδείας εδώ.