Κριτική: Αναστάσης Βιστωνίτης – «Η κοίτη του χρόνου» (Εκδ. Καστανιώτη)

O Κομοτηναίος συγγραφέας, ποιητής και βιβλιοκριτικός Αναστάσης Βιστωνίτης μας ταξιδεύει σε τόπους μακρινούς και πολυάνθρωπες πόλεις και μας συστήνει τους ανθρώπους τους στο βιβλίο του Η κοίτη του χρόνου. Πρόκειται για ένα πόνημα το οποίο επανεκδίδεται σήμερα, μετά από δεκαπέντε χρόνια, όπως σημειώνει ο συγγραφέας στον τέλος του βιβλίου του.

Η κοίτη του χρόνου στηρίζεται σε δύο λογοτεχνικούς πυλώνες: την αυτοβιογραφία και την ταξιδιωτική λογοτεχνία. Το βιβλίο του Βιστωνίτη περιέχει στοιχεία και από τα δύο αυτά είδη σε ένα γοητευτικό αμάλγαμα εντυπώσεων και προσωπικών εξομολογήσεων. Επομένως, πρόκειται για σύμφυρμα τόσο ταξιδιωτικών, όσο και πιο προσωπικών αναμνήσεων.

Μας είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε κατά ποιο ποσοστό η προσωπική μας ιστορία αποτελεί και μέρος της ιστορίας των άλλων”, μας εξομολογείται ο συγγραφέας στην προσπάθειά του να εξηγήσει σε πόσον μεγάλο βαθμό είναι τελικά αλληλένδετα το προσωπικό και το συλλογικό βίωμα.

Στην αρχή του βιβλίου του, το νερό παίζει σημαντικό ρόλο στις αναμνήσεις του συγγραφέα, με τα δύο πρώτα κεφάλαια τιτλοφορούνται Η βροχή και Κύματα της Μαύρης Θάλασσας. Ξεκινά, λοιπόν, την εξιστόρησή του από παιδική του ανάμνηση εν τω μέσω μίας βροχερής ημέρας κατά την οποία έχασε τον παππού του, μια μορφή που, όπως διαπιστώνουμε κατά την ανάγνωση, σημάδεψε τα παιδικά του χρόνια στην Κομοτηνή. 

Κατόπιν, μας μεταφέρει την εμπειρία του από την κρουαζιέρα που πραγματοποίησε με τον “ΟΗΕ του πνεύματος“, παρέα με τετρακόσιους, δηλαδή, συγγραφείς από άλλες χώρες στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας το 1993.

Αυτό που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει είναι το γεγονός ότι ο Α.Β. εμμένει στην απόδοση του συναισθήματος που του αφήνει κάθε πόλη την οποία επισκέπτεται, αλλά και το ότι δεν εμμένει σε πολλές και κουραστικές, για τον αναγνώστη, λεπτομέρειες. Απεναντίας τα κείμενά του για κάθε πόλη είναι σύντομα και περιεκτικά. Έτσι βλέπουμε το Ελσίνκι με τους μοναχικούς ανθρώπους, το προϊστορικό φλάουτο της Λιουμπλιάνα, τη βυζαντινή και ισλαμική Κωνσταντινούπολη, την Κωστάντζα, τη βασίλισσα της Μαύρης Θάλασσας, την παγωμένη Λαπωνία και πολλούς άλλους τόπους. Για όλους αυτούς γράφει και αφιερώνει μέρος από τις σελίδες του βιβλίου του.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ποια μυστικά κουβαλούσε ο καθένας μας και τι συνειρμούς υπέβαλλε η ίδια η ιδέα του ταξιδιού; Αυτό ήταν το υλικό που ενδιέφερε. Στεκόμουν στην κουπαστή αργά το βράδυ, καθώς δεν μου κολλούσε ύπνος, και, για πρώτη φορά ήμουν για κάτι βέβαιος: πως τ’ αληθινά μυστικά τα κρατά η θάλασσα. Τώρα που πλέαμε στο σκοτάδι ακολουθώντας την ιωνική ακτή, η θάλασσα των νεκρών αποτελούσε το μόνο στρώμα της Ιστορίας με κάποιο ενδιαφέρον για κάποιον συγγραφέα“.

Στα επόμενα κεφάλαια η αφήγηση γίνεται εκτενέστερη για τη Βενετία του Καρναβαλιού, την Αίγυπτο των πυραμίδων και της τρομοκρατίας και τη Νέα Ορλεάνη των Dixie.

Η περιήγηση καταλήγει στο Μεγάλο Μήλο, τη Νέα Υόρκη, στους ξακουστούς δρόμους και τα πάρκα τους και σε όλες τις μεγάλες προσωπικότητες που πέρασαν από εκεί και είτε αγάπησαν την πόλη είτε τους απώθησε ο πολύχρωμος κοσμοπολιτισμός της.

Εκεί, ο Α.Β. πραγματοποιεί μία στροφή 360 μοιρών και δίνει ξανά τη σκυτάλη στις προσωπικές αναμνήσεις του, περιγράφοντας διεξοδικά τη γνωριμία του με τον γνωστό ποιητή Νικόλαο Κάλας. Με αυτή τη σημαδιακή για τη ζωή του γνωριμία επιλέγει να τερματίσει την πολύχρωμη και πολυδιάστατη αφήγησή του.

Πέρα από την αφθονία εμπειριών που περιέχει το βιβλίο, Η κοίτη του χρόνου αξίζει να διαβαστεί και για τη γραφή του, η οποία είναι λιτή, κομψή και για τις υπέροχες περιγραφές τοπίων και πόλεων. Η γραφή αυτή ακροβατεί μεταξύ Δημοσιογραφίας και Λογοτεχνίας, χωρίς να υστερεί, πάντως, σε ποιότητα.

Για παράδειγμα, πολύ δύσκολα άλλος συγγραφέας θα κατάφερνε να περάσει στον αναγνώστη την τόσο μεγάλη ταύτιση της τζαζ με τη Νέα Ορλεάνη, κάτι το οποίο γίνεται ολοφάνερο μέσα από το παρατιθέμενο απόσπασμα:

Το ότι η τζαζ βρίσκεται στην καρδιά του αμερικανικού ψυχισμού σημαίνει διασπορά του υποστρώματος, ανεξέλεγκτη μανιέρα, διαμελισμό και έκσταση την ίδια στιγμή. Έχω ακούσει καταπληκτικά συγκροτήματα τζαζ στην Ευρώπη, όμως πουθενά δεν ένιωσα το γδάρσιμο αυτής της μουσικής όσο στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου στα μπαρ ή τις μικρές αίθουσες, ή ακόμη και στα πάρκα, το σαξόφωνο κι η τρομπέτα πετούν το περιβάλλον στο περιβάλλον κατά ριπάς. Αλλιώς, φυσικά, ακούει ένας ακροατής κι αλλιώς ένας μουσικός. Στη Νέα Ορλεάνη, εντούτοις, η μουσική δεν ήταν μόνο μουσική. ήταν μεταμορφωμένη όσο και καταργημένη Ιστορία. Γι’ αυτό και οι μουσικοί γύρω μου είχα την εντύπωση πως δεν απευθύνονταν στους ζωντανούς αλλά σε ένα ανώνυμο ακροατήριο πεθαμένων.”

Η κοίτη του χρόνου θεμελιώνει το αξίωμα το οποίο πρεσβεύει και ο ίδιος ο συγγραφέας της: ότι τα ταξίδια και η γνωριμία μας με άλλους τόπους και ανθρώπους αποτελούν θεμελιώδες συστατικό της ανθρώπινης φύσης και απαραίτητο αξεσουάρ ιδίως στα ανήσυχα πνεύματα, ήτοι συγγραφείς και καλλιτέχνες.


Το παρελθόν και το παρόν, η φαντασία και η Ιστορία, οι πόλεις και οι άνθρωποι συνυπάρχουν στην Κοίτη του χρόνου. Ξεκινώντας από τα παιδικά του χρόνια, ο Αναστάσης Βιστωνίτης προχωρεί στον περίπλου της Μαύρης Θάλασσας και στο πέρασμα από τις εμβληματικές της πόλεις: την Οδησσό, την Κωνστάντσα και τη Βάρνα. Συνεχίζει με το ταξίδι του στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Έφεσο και την Πέργαμο, περνά κατόπιν στη Σλοβενία του «προϊστορικού φλάουτου» κι από εκεί, βορειοδυτικά, στη Λαπωνία του ήλιου του μεσονυχτίου, για να βρεθεί στη συνέχεια στην Αίγυπτο του Νείλου, των νεκροταφείων του Καΐρου και της ερήμου. Τρεις ακόμη σταθμοί σηματοδοτούν την εμπειρία σε τούτο το πανόραμα: η Βενετία του Καρναβαλιού και του Έζρα Πάουντ, η Νέα Ορλεάνη του Μισισιπή, των πειρατών και της τζαζ και η Νέα Υόρκη, η μεγάλη σεληνιακή μητρόπολη. Το βιβλίο κλείνει με το χρονικό της γνωριμίας και της φιλίας του συγγραφέα με μια εμβληματική μορφή: τον Νικόλαο Κάλας. Σ’ αυτή την πολυεπίπεδη αφήγηση ο χρόνος εμφανίζεται σε μια σειρά από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις του χώρου και το πάθος της αφήγησης μεταβάλλεται σε πάθος ζωής.

Βρείτε το βιβλίο ΕΔΩ.