Κριτική: Δημήτρης Βαρβαρήγος – «Υπατία» (Εκδόσεις 24 Γράμματα)

Ο συγγραφέας επιμένει ιδιαίτερα στην ανάλυση της φιλοσοφίας, των πιστεύω, της ψυχοσύνθεσης και της προσωπικότητας της Υπατίας, την οποία απεικονίζει γλαφυρότατα με τη μεστή διήγησή του.

To πιο πολυδιαβασμένο -ίσως και το πιο αξιοπρόσεκτο- από τα βιβλία του γνωστού λογοτέχνη Δημήτρη Βαρβαρήγου το οποίο έχει γνωρίσει αλλεπάλληλες εκδόσεις μέχρι σήμερα είναι η «Υπατία». Η παρούσα έκδοση είναι η 11η και κυκλοφόρησε το τρέχον έτος από τις εκδόσεις 24 γράμματα.

Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα το οποίο αφηγείται τα τελευταία χρόνια από τη ζωή της Υπατίας, της γνωστής φιλοσόφου, μαθηματικού και αστρονόμου από την Αλεξάνδρεια. Η μεγάλη αυτή μορφή των γραμμάτων και της επιστήμης δολοφονήθηκε βιαίως από τον εξαγριωμένο χριστιανικό όχλο το 415μ.Χ.

Το βιβλίο δεν μπορεί να θεωρηθεί βιογραφία ως είδος, αφού ο συγγραφέας δεν μας μιλάει για τα παιδικά και τα νεανικά της χρόνια, αλλά, απεναντίας, επικεντρώνεται στα τελευταία έτη του βίου της και στην προσεκτική εξύφανση των χαλκευμένων κατηγοριών που κατασκεύασαν οι αντίπαλοί της προκειμένου να φτάσουν στη δολοφονία της.

Ο Βαρβαρήγος επικεντρώνεται αφενός στην ανάδειξη της προσωπικότητας της ίδιας της Υπατίας και της φιλοσοφίας της εποχής, αλλά αφετέρου, και στην αναπαράσταση της ζωής στην πολυπολιτισμική Αλεξάνδρεια του 4ου και του 5ου μεταχριστιανικού αιώνα.

Η Υπατία, μία ήρεμη, φλεγματική φυσιογνωμία  που υπερασπίζεται με πάθος το δίκιο των φτωχών και των κατατρεγμένων και διδάσκει τα αιρετικά δόγματα των παγανιστών, δεν θα αργήσει να βρεθεί στο στόχαστρο των συντηρητικών και μισαλλόδοξων εκπροσώπων της νεοσύστατης χριστιανικής κοινότητας της πόλης, η οποία κυβερνιέται από τον Πατριάρχη Κύριλλο. Γνωρίζουμε, εξάλλου, πως οι νεοπροσήλυτοι κάθε θρησκείας τείνουν να είναι πάντοτε εξαιρετικά φανατισμένοι και μισαλλόδοξοι εναντίον οποιουδήποτε άλλου δόγματος παρεκκλίνει από τα δικά τους πιστεύω.

Η Υπατία δεν ήταν εχθρός του χριστιανισμού. Δεν πίστευε στον Χριστό, -δικός της Θεός ήταν, εξάλλου η επιστήμη- δεν έκανε, όμως, παρ’ όλα αυτά τίποτε που να αντιτίθετο στη νέα θρησκεία. Πολλοί από τους φίλους, τους μαθητές και τους οπαδούς της, μάλιστα, ήταν χριστιανοί. Δεν ήταν όμως δυνατόν να γλιτώσει από τα πυρά του Κυρίλλου και του προεξάρχοντα του εχθρικού όχλου που τη δολοφόνησε, του Πέτρου Αναγνώστη, αφού ήταν οπαδός του παγανισμού, μορφωμένη, ανύπαντρη και γυναίκα. Όλα αυτά ήταν κάτι παραπάνω από λογικό να ενοχλήσουν έναν εκπρόσωπο του συντηρητικού και αυστηρά πατριαρχικού κατεστημένου, όπως τον Κύριλλο.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Δημήτρης Βαρβαρήγος επιμένει ιδιαίτερα στην ανάλυση της φιλοσοφίας, των πιστεύω, της ψυχοσύνθεσης και της προσωπικότητας της Υπατίας, την οποία απεικονίζει γλαφυρότατα με τη μεστή διήγησή του. Το ίδιο συμβαίνει και με την εξαίρετη περιγραφή τόσο της ελληνιστικής Αλεξάνδρειας και της εποχής που ακροβατεί ανάμεσα στον παγανισμό και τον χριστιανισμό, αλλά και με την αποτύπωση των συναισθημάτων και των πιο μύχιων σκέψεων που περιβάλλουν την Υπατία και συμπρωταγωνιστούν στο βιβλίο: του Πατριάρχη Κυρίλλου, του φανατικού Αναγνώστη, του Έπαρχου Ορέστη, της εταίρας Αγαρίστης, του Συνέσιου του Κυρηναίου και τόσων άλλων προσώπων.

Η έρευνα την οποία διεξήγε ο συγγραφέας για τη συγγραφή του παρόντος πονήματος είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη με ανούσιες ιστορικές λεπτομέρειες, επιλέγει, αντιθέτως να επικεντρωθεί στην ουσία, πετυχαίνοντας τον βασικό στόχο ενός ιστορικού μυθιστορήματος: να μας βάλει στο κλίμα της τόσο ταραγμένης αυτής εποχής, πάντοτε, όμως, σε συνδυασμό με την αρτιότητα του γραπτού λόγου.

Φιλοσοφικές αναζητήσεις που δίνουν τροφή για σκέψη, θρησκευτικός φανατισμός, το φθίνον πνεύμα της αρχαιοελληνικής σκέψης, έρωτες, φιλίες και λυκοφιλίες, διωγμοί ειδωλολατρών και Εβραίων, τα τερτίπια της εξουσίας, τα συμπόσια, τα θέατρα, οι αρματοδρομίες και οι διασκεδάσεις, όλα αυτά αποτελούν τον κόσμο του Δημήτρη Βαρβαρήγου και της Υπατίας στην Αλεξάνδρεια των αρχών του 5ου μεταχριστιανικού αιώνα.