«Το βιβλίο των κατόπτρων» του Γιουτζίν Κίροβιτς (εκδ. Πατάκη)

Κείμενο: Βάσω Καραντζάβελου
vaskarantz@hotmail.com

Ένα πείραμα υπό άκρα μυστικότητα, ένας φοιτητικός έρωτας, ένας ανεξιχνίαστος φόνος: αυτά ήταν τα τρία κεντρικά θέματα ενός χειρογράφου που έστειλε ο επίδοξος συγγραφέας Ρίτσαρντ Φλυν στον λογοτεχνικό ατζέντη Πίτερ Κατς. Το catchiness του προσχεδίου ήταν ό,τι έπρεπε για νουάρ κυκλοφορία, προστίθεται όμως και ένας ακόμα παράγοντας που οξύνει την περιέργεια του Κατς: το ότι όλα τα γεγονότα της αφήγησης συνέβησαν όντως και περιστρέφονται γύρω από τη δολοφονία του γνωστού καθηγητή ψυχολογίας στο Πρίνστον, Τζόζεφ Βίντερ.

Κάπως έτσι ξεκινά ένα συναρπαστικό ταξίδι αναζήτησης του θύτη ενός εγκλήματος που πλέον έχει σταματήσει να ερευνάται, με βασικό στοιχείο το χειρόγραφο που περνάει από τρία διαφορετικά ζευγάρια χέρια, και ο καθένας ερμηνεύει το περιεχόμενο του υπό διαφορετικό πρίσμα. Αυτή η ιδέα είναι το βασικό θέμα στο «Βιβλίο των Κατόπτρων», αλλά ας το θυμηθούμε παρακάτω.

Η γνωριμία μου με τον Κίροβιτς έγινε το 2015, κατά τη διάρκεια μιας βόλτας σε ένα βιβλιοπωλείο στη γενέτειρα του, τη Ρουμανία, όπου έχει κυκλοφορήσει αρκετά αστυνομικά διηγήματα. Αφότου μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο κυκλοφόρησε μόλις ένα μυθιστόρημα, για το οποίο γίνεται λόγος σε αυτό το άρθρο. Η επιρροή του από την αστυνομική λογοτεχνία είναι ξεκάθαρη, βάζοντας τον αναγνώστη σε μία αναζήτηση ενδείξεων από την πρώτη κιόλας σελίδα. Καθ’ όλη την εξέλιξη της πλοκής νομίζουμε πως έχουμε βρει τον ένοχο, ότι είμαστε ένα βήμα μπροστά, παινευόμαστε για τη διορατικότητα μας χωρίς να υπολογίζουμε τις εξαιρετικές ικανότητες του συγγραφέα που μας φέρνει βήμα βήμα πιο κοντά στη διαπίστωση του πόσο κοντόφθαλμοι είμαστε.

Αφού ο Πίτερ Κατς να βρήκε σκούρα, επιστράτευσε τη βοήθεια ενός φίλου του δημοσιογράφου, κι εκείνος με τη σειρά του απευθύνθηκε στον συνταξιούχο αστυνομικό που είχε ασχοληθεί εκείνη την εποχή με την υπόθεση Βίντερ. Συνεπώς το κουβάρι ξετυλίγεται από τρεις διαφορετικούς ανθρώπους, οι οποίοι προσπαθούν να ανακαλύψουν ποιος ήταν ο πραγματικός ένοχος, ο καθένας με το δικό του τρόπο. Στο βιβλίο υπάρχουν πάρα πολλοί χαρακτήρες και, όπως είναι λογικό, στην αρχή δημιουργείται μία σύγχυση που στην πορεία ξεκαθαρίζει. Η μαεστρία του Κίροβιτς να αναδεύει τα επίπεδα αφήγησης και τις καταθέσεις των προσώπων δεν αφήνει πολύ χώρο για παρανοήσεις. Κάπου εδώ εντοπίζεται και η βασική διαφορά του πρώτου αγγλόφωνου μυθιστορήματος του Ρουμάνου συγγραφέα από το νουάρ αστυνομικό παρελθόν του. Σημασία δε φαίνεται να έχει το γεγονός καθ’ εαυτό, αλλά οι ερμηνείες που αποδόθηκαν σε αυτό. Εξ’ ου και ο τίτλος, συνοψίζει την τρομακτική τάση των ανθρώπων να εντοπίζουν πάνω σε εξωτερικά πράγματα δικά τους στοιχεία και να τα συλλαμβάνουν με έναν μοναδικό τρόπο. Κάπως έτσι και στην υπόθεση της δολοφονίας του Βίντερ, ο καθένας από τους βασικούς μάρτυρες επέλεξε την εξήγηση που του ταίριαζε και πορεύτηκε έχοντας αυτή ως μοναδική αλήθεια.

Δε μπορώ να εντοπίσω κάποιο ψεγάδι που θα ήταν ικανό να σπιλώσει την ανάγνωση. Ως μόνο αρνητικό θα σημείωνα την επιφανειακή περιγραφή κάποιων χαρακτήρων αλλά και του πειράματος του Βίντερ, όμως θεωρώντας πως έγινε σκόπιμα για να δοθεί περισσότερη έμφαση και έκταση στη δράση και τα δυναμικά που αναπτύσσονται ανάμεσα στους ήρωες, παραγράφεται. Το «Βιβλίο των Κατόπτρων», λοιπόν,  είναι ένα καθηλωτικό μυθιστόρημα για την υποκειμενικότητα της ανθρώπινης αλήθειας που διαβάζεται μονορούφι και παίρνει πάρα πολλές συζητήσεις κι αναλύσεις.

Ο Γιουτζίν Κίροβιτς γεννήθηκε στην Τρανσυλβανία, σε μια οικογένεια με ρουμανικές, ουγγρικές και γερμανικές ρίζες. Η πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία έγινε με μία συλλογή διηγημάτων, ενώ το πρώτο του μυθιστόρημα “Η σφαγή”, πούλησε 100.000 αντίτυπα στη Ρουμανία. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως δημοσιογράφος, αρχικά σε μία διακεκριμένη εφημερίδα και στη συνέχεια σε έναν μεγάλο τηλεοπτικό σταθμό. Από το 2013 ασχολείται αποκλειστικά με τη συγγραφή. Το “Βιβλίο των κατόπτρων” πρωτοκυκλοφόρησε στην Αγγλία τον Ιανουάριο του 2017 και μεταφράζεται σε 40 γλώσσες.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.