Απ’ όταν βρέθηκα στο “Τετράγωνο”, άρχισα να τα σκέφτομαι όλα στο τετράγωνο. Κι όταν μου ζήτησαν “ερωτηματολόγιο”, δεν μπόρεσα να ξεφύγω από τούτο τον μικρό ψυχαναγκασμό: παίρνω λοιπόν τους τρεις σωματοφύλακες που ‘χω μες στο κεφάλι μου κάθε π’ ακούω “τέχνη”, και τους υψώνω στο τετράγωνο. Μόνο που αυτοί είναι – ω του θαύματος! – τέσσερις (η μουσική, ο σινεμάς, το θέατρο, κι απ’ όλους πάνω ο Ντ’ Αρτανιάν της λογοτεχνίας), κι άρα ιδού: τέσσερις-τέσσερις-δεκάξι ξεγυρισμένες ερωτήσεις, κι όποιος έχει χρόνο για χάσιμο ας κοπιάσει ν’ απαντήσει.
O Χρήστος Αρμάντο Γκέζος έκανε Τραμπάλα την ώρα που έλαβε την πρόσκληση. “Λογικό”, σκέφτηκα. Γεννήθηκε ψηλά (στην Αλβανία), μεγάλωσε κάτω απ’ τ’ αυλάκι (στη Λακωνία). Κάποια στιγμή πήγε για σπουδές κάπου ανάμεσα (στο ΕΜΠ). Τραμπάλα λοιπόν, αλλά ο Χρήστος ήταν τζέντλεμαν: κατέβηκε χωρίς να μου την πει που τον ενόχλησα, άφησε στη μπάντα το Κρατικό Βραβείο Συγγραφέα που ‘χει πάρει, απάντησε στις ερωτήσεις μου χωρίς τρίπλες παρότι Αρμάντο. Τελικά με κάλεσε να ψάξουμε το Βελόνι που Χάθηκε κάπου στις εκδόσεις Μεταίχμιο. Δεν το βρήκαμε, αλλά ποιος ξέρει; Ψάξτε και σεις, μπορεί να σταθείτε πιο τυχεροί…
1. Ποιος ήρωας του σινεμά είναι το απωθημένο ραντεβού σου;
Θα ήθελα να πιω ένα ποτό (γάλα, έστω) με τον Άλεξ από το Κουρδιστό Πορτοκάλι. Θα ήθελα να πιω ένα ποτό (κανονικό, σίγουρα) με την Νικόλ Κίντμαν από το Eyes Wide Shut ή τη Ναόμι Γουότς από το Mulholland Drive.
2. Ποιος συγγραφέας θα ‘θελες να γράψει το διάλογο σ’ αυτό το ραντεβού;
Ο Φίλιπ Ροθ. Στη χειρότερη ο Ναμπόκοφ.
3. Ποιον καλλιτέχνη γουστάρεις πολύ, κι ας μη σ’ αρέσει καθόλου το έργο του;
Τον Γουιλ Σμιθ.
4. Ποιον καλλιτέχνη δεν γουστάρεις καθόλου, αλλ’ αγαπάς το έργο του;
Τον Ουελμπέκ.
5. Ποιο κινούμενο σχέδιο σου ‘μαθε όσα χρειάζεσαι για την ενήλικη ζωή;
Ο Ντόναλντ Ντακ.
6. Ποιος σκηνοθέτης θα ‘θελες να σκηνοθετεί τις μέρες σου;
Τις καλές μέρες ο Κιούμπρικ. Τις άσχημες, ο Ταρκόφσκι.
7. Κρασί και κουβέντα με τον Αριστοφάνη και το Σαίξπηρ, ή με το Ντάριο Φο και τον Ευριπίδη;
To κρασί με τον Σαίξπηρ θα προτιμούσα να το αποφύγω, μπορεί να καταλήξει σε μονομαχία.
8. Αν μπορούσες να εξαφανίσεις για πάντα ένα απ’ τα δύο: το δήθεν ή το «φτηνιάρικο”;
Σίγουρα το δήθεν. Το φτηνιάρικο έχει κι αυτό τη χρησιμότητά του και τη θέση του, τη διασκέδασή του αν θες. Το δήθεν δεν εξυπηρετεί τίποτε περισσότερο από τον ναρκισσισμό του εκάστοτε υποκειμένου.
9. Ελλάδα με μπουζούκι ή Ελλάδα με κλαρίνο;
Αν και Ηπειρώτης, απεχθάνομαι το κλαρίνο. Συγγνώμη.
10. Ποπ κουλτούρα ή “βαριά” κουλτούρα;
Αλήθεια, και τα δύο.
11. Μυθιστορήματα γραμμένα από φιλόσοφους, ή δοκίμια γραμμένα από λογοτέχνες;
Τα μυθιστορήματα από φιλοσόφους σε γενικές γραμμές τα αποφεύγω, ακόμα κι αν υπάρχουν γνωστές εξαιρέσεις (Σαρτρ, Καμί). Ένας σπουδαίος συγγραφέας μπορεί να γράψει ένα μυθιστόρημα που φιλοσοφικά θα λειτουργεί καλύτερα από ό,τι αν το έγραφε ένας φιλόσοφος. Για παράδειγμα, ο Μπέκετ, όσο βαρύς κι αν μας φαίνεται, όσο υπαρξιακά πυκνός και αβυσσαλέος, γράφει πρωτίστως ως λογοτέχνης, όχι ως φιλόσοφος. Έχει πει πολύ χαρακτηριστικά: «Δεν θα είχα κανέναν λόγο να γράψω τα μυθιστορήματά μου αν μπορούσα να εκφράσω το θέμα με φιλοσοφικούς όρους. Δεν είμαι διανοητής. Είμαι μόνο συναίσθημα».
Το δοκίμιο από την άλλη, ως είδος που ισορροπεί μεταξύ λογοτεχνικού και επιστημονικού κειμένου, πιστεύω μπορεί να εξυπηρετηθεί ικανοποιητικά και με ενδιαφέροντα τρόπο από έναν λογοτέχνη.
12. Ένα τραγούδι για να γνωριστείς κι ένα ποτό για να χωρίσεις;
As Ι sat sadly by your side, Nick Cave. Ρούμι Ντιπλομάτικο, σκέτο.
13. Ένα ποτό για να γνωριστείς κι ένα τραγούδι για να χωρίσεις;
Τζιν με λεμονάδα Λουξ . Οποιοδήποτε τραγούδι των Κόρε Ύδρο.
14. Αν έπρεπε να σώσεις ένα απ’ τα δύο: τους στίχους ή τη μουσική;
Η μουσική είναι πολύ πιο θεμελιώδης για τον άνθρωπο από ό,τι ο στίχος (λόγος). Η μουσική, για κάποιους, είναι η στοιχειώδης ύλη του σύμπαντος.
15. Έναν κόσμο με φιλελεύθερους τραπεζίτες κι αναρχικούς καλλιτέχνες, ή με φιλελεύθερους καλλιτέχνες κι αναρχικούς τραπεζίτες;
Ο πρώτος συνδυασμός μου ακούγεται πιο βιώσιμος. Και σίγουρα πολύ πιο ενδιαφέρων.
16. Τελικά τι τη χρειαζόμαστε την τέχνη;
Την τέχνη τη χρειαζόμαστε και θα τη χρειαζόμαστε για πάντα, επειδή πάντα οι ζωές μας θα μοιάζουν φτωχές σε σχέση με όλα όσα θα θέλαμε να ζήσουμε.