Ο Αιμιλιανός Σταματάτης επιστρέφει στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου με την αρχαία ελληνική τραγωδία «Ορέστης» του Ευριπίδη σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά και σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα.
Στον Ορέστη ο Ευριπίδης πιάνει το νήμα του μύθου των δύο αδερφών, του Ορέστη και της Ηλέκτρας, αμέσως μετά τη δολοφονία της Κλυταιμνήστρας, για να τον φέρει πιο κοντά στα ανθρώπινα μέτρα και να μιλήσει για την επιβίωση των νέων σ’ έναν κόσμο που καθορίζεται από συνθήκες που τους ξεπερνούν.
Με αφορμή την πρεμιέρα της παράστασης στην Επίδαυρο, μας μίλησε για το σπαρακτικό θέμα του έργου, τον ρόλο του ως Πυλάδης και το θέατρο σήμερα.
Ο ηθοποιός γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στη Νέα Σμύρνη. Αποφοίτησε από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου και από τη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Έχει συμμετέχει στις παραστάσεις Ο άνθρωπος που γελά, Ειρήνη, Jesus Christ Superstar, Chicago, Evita και Moby Dick.
Επιστρέφετε στην Επίδαυρο από το 2017. Τότε με την «Ειρήνη», αυτή τη φορά με το αρχαίο δράμα του Ευριπίδη «Ορέστης». Ποια τα συναισθήματα μας;
Αισθάνομαι πως ποτέ δεν είναι αρκετό να παίζεις στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Έχει ειπωθεί αμέτρητες φορές και όμως είμαι εδώ για να επιβεβαιώσω και εγώ με την σειρά μου την μοναδικότητα αυτού του τοπίου, αυτής της ύπαρξης. Πόσο μάλλον τώρα που μου δίνεται η ευκαιρία να το επισκεφτώ ξανά με ένα έργο πολύ πιο κοντά στους προβληματισμούς και την αισθητική μου. Η ανυπομονησία είναι δεδομένη.
Οι περισσότεροι συνάδελφοι σας θεωρούν το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, ως την μεγαλύτερη καταξίωση που μπορεί να λάβει ένας ηθοποιός. Συμφωνείτε μαζί τους;
Δεν ξέρω στ’ αλήθεια τι θεωρούν οι συνάδελφοι μου ή οι λάτρεις των θεατρικών γεγονότων, πάντως σίγουρα η συμμετοχή σε παραστάσεις Επιδαύρου θα έπρεπε να προϋποθέτει μια σοβαρότατη καλλιτεχνική προσέγγιση στα πράγματα. Οι προσδοκίες οφείλουν να είναι υψηλές, κατ’ επέκταση και η εκάστοτε επιτυχία να λαμβάνει στην συνέχεια την καταξίωση που της αρμόζει. Εάν συμβαίνει έτσι στην πραγματικότητα ή όχι, είναι μια άλλη ιστορία.
Στο έργο ο Ευριπίδης ακροβατεί ανάμεσα στην τραγωδία και την παρωδία. Ποια τα στοιχεία προσέγγισης στην σκηνοθετική αντίληψη του κειμένου;
Η αλήθεια είναι πως θεατρολογικά ο Ορέστης του Ευριπίδη έχει απασχολήσει πολύ για την ξεχωριστή υφολογική του δομή. Δεν αποτελεί αυτό που θα λέγαμε την “κλασικότερη” των τραγωδιών. Η ταπεινή προσωπική μου άποψη είναι, πως αυτό οφείλεται στην ανάγκη του Ευριπίδη, ενός άκρως ανατρεπτικού συγγραφέα, να εξελίσσει συνεχώς τους δραματουργικούς του μηχανισμούς. Μια τραγωδία με ένα υποτιθέμενο “happy end ” εγείρει πολλούς προβληματισμούς. Στην σκηνοθετική προσέγγισή μας το happy end, δεν έρχεται για να διασώσει το “αυτοί καλά και εμείς καλύτερα” , αλλά για να επιβάλει ένα απόλυτο τέλος σε ένα πείραμα που προσπαθεί να καταλάβει τα όρια του πάσχοντα ανθρώπου
Ενσαρκώνεται τον Πυλάδη. Μιλήστε για τον ρόλο σας;
«…Εγώ έσφιγγα τα δάχτυλα σου, που έτρεμαν πάνω στην λαβή του μαχαιριού». Ο Πυλάδης προσωποποιεί το θάρρος και το κουράγιο που λείπει από τον Ορέστη προκειμένου να φέρει εις πέρας έργα τερατώδη και σκοτεινά, που πρέπει όμως να γίνουν προκειμένου να αποκατασταθεί η συμπαντική και ηθική ισορροπία. Ο Ορέστης πρέπει να κάνει τις πράξεις, όταν όμως το βάρος της υποχρέωσης πέφτει βαρύ σε έναν απλό θνητό, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το σηκώσει, παρά μόνον με την ευλογία της φιλίας.
Η πορεία του Ορέστη και της Ηλεκτρας μέσα από το βλέμμα του ποιητή φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τα πιο βαθιά του ένστικτα. Γιατί όμως πιστεύετε πως ο ίδιος ο συγγραφέας δεν δίνει μια λύση, αλλά απευθύνεται στον Από Μήχανη Θεό;
Ο μύθος ξεκινάει από πολλές γενιές πίσω. Ο οίκος των Ατρειδών ξεπληρώνει με αίμα την αυθάδεια του προγόνου Τάνταλου απέναντι στους θεούς. Για να σταματήσει αυτός ο φαύλος κύκλος εκδίκησης και μένους , απαιτείται η παρέμβαση εκείνου, που πρώτος έριξε την “κατάρα”. Ο Θεός, έθεσε σε λειτουργία την μηχανή και έτσι ο Θεός θα την σταματήσει. Αφού όμως πρώτα κρίνει ότι ο Ορέστης εκτέλεσε το χρέος του ως ο καταλυτικός μοχλός αυτής της μηχανής.
Γυρνώντας σελίδα, θα έλεγα πως η παρουσία στον χώρο των μιούζικαλ έχει αφήσει εποχή, χωρίς υπερβολές. Από την κορυφαία σας ερμηνεία στο Jesus Christ Superstar μέχρι το Chicago. Παρ’ όλο που στην Ελλάδα έχουμε αγαπήσει το μουσικό θέατρο και κάποιες κινηματογραφικές απόπειρες του Δαλιανίδη να μεταφέρει αυτό τον κόσμο, κακά τα ψέματα υπάρχουν ελλείψεις στις σπουδές. Ποια η άποψη σας γι’ αυτό.
Στο εξωτερικό το μιούζικαλ είναι μια τεράστια βιομηχανία θεάματος. Στην Ελλάδα αποτελεί μια ένοχη απόλαυση (που δεν χαίρει και μεγάλης εκτίμησης από την ελίτ της καλλιτεχνικής μας εμπροσθοφυλακής). Εύλογα το κοινό δεν υπάρχει προκειμένου να συντηρηθεί αυτή η βιομηχανία παραγωγής και κατανάλωσης. Κατ’ επέκταση, για ποιο λόγο να υπάρχει σοβαρή σπουδή σε ένα αντικείμενο χωρίς ουσιαστική, σταθερή απορρόφηση; Έτσι λοιπόν οι εκάστοτε προσπάθειες γίνονται με δειλά, αργά βήματα λόγω αγάπης προς το αντικείμενο. Είναι αυτό αρκετό; σε καμία περίπτωση. Αποτελεί πρόβλημα; Κατά την γνώμη μου καθόλου.
Οι Έλληνες χρειάζονται περισσότερο ελληνικό μουσικό Θέατρο και λιγότερα μεγαλοθεάματα, που έρχονται από το εξωτερικό και αποτελούν χαμένο παιχνίδι στις προσπάθειες για να διασκευαστούν. Δεν χρειάζεται να εντρυφήσουμε αναγκαστικά σε μια ξένη κουλτούρα. Αυτό το κάνουν ούτως ή άλλως οι θαυμαστές της. Χρειάζεται όμως να εξελίσσουμε τα εκφραστικά μας μέσα ως μαχητές της σκηνής, για χάρη της δικής μας καλλιτεχνικής προίκας. Από την οποία ποτέ βέβαια δεν έλειψε, η μουσική δημιουργία.
Ποιος ρόλος απ΄ όσους έχετε ερμηνεύσει σας δυσκόλεψε περισσότερο και γιατί;
Νομίζω το να κληθείς να ενσαρκώσεις το σύμβολο του χριστιανισμού, σε μια χώρα με μια θρησκευτική παράδοση όπως αυτή της Ελλάδας, προϋποθέτει τον δρόμο προς έναν ξεχωριστό και ιδιαίτερο καλλιτεχνικό “Γολγοθά”. Ήταν μια από τις λίγες στιγμές που ένιωσα, εύθραυστος και αδύναμος. Λόγω των άκρως εξαντλητικών τεχνικών απαιτήσεων από την μία και λόγω αντιδράσεων του κοινού από την άλλη.
Ο πολιτισμός για ενάμισι χρόνο έμεινε στον πάγο. Τι ελπίζετε από ΄δω και πέρα;
Ελπίζω όπως όλοι μας πως τα πράγματα θα αρχίσουν να επιστρέφουν σε μια κανονικότητα. Ξέρουμε πως αυτό δύσκολα θα το κερδίσουμε ξανά. Οι σχέσεις μας άλλαξαν, οι επαφές μας άλλαξαν, οι εμπιστοσύνη μας έχει πληγωθεί. Όμως αποδεικνύεται ότι νοσταλγούμε όλα όσα χάσαμε και είμαστε πιο κοντά στο να τα επαναπροσδιορίσουμε , εκτιμώντας τα περισσότερο. Είναι ζήτημα επανεκτίμησης, οι αντιδράσεις σε καταπιεστικές, εξουσιαστικές η ανήθικες συμπεριφορές. Οφείλουμε να δώσουμε μάχη για τον κόσμο που οραματιζόμαστε, είτε μιλάμε για πολιτισμό, είτε για αθλητισμό, είτε για πολιτική.
Κλείνοντας, ποιον ρόλο ονειρεύεστε ή ποια συνεργασία;
Οι επιθυμίες και τα όνειρα συχνά αλλάζουν. Γιατί αλλάζουμε και εμείς κατά την διάρκεια της πορείας μας. Κάτι που έχει μείνει σταθερό ακόμα, από τα χρόνια των σπουδών μου, είναι η συγκίνηση που νιώθω πάντα για τον “Κάσπαρ” του Πίτερ Χάνκε. Νιώθω μια σύνδεση με τον συγκεκριμένο χαρακτήρα από την οποία ανεπαίσθητα ίσως, έχω προσπαθήσει να αντλήσω και για άλλους ρόλους που έχω υποδυθεί, όπως ας πούμε ο Άνθρωπος που γελά.
Info: Η παράσταση κάνει πρεμιέρα στις 16, 17 & 18 στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, θα περιοδεύσει σε επιλεγμένα θέατρα της Αττικής και στην υπόλοιπη Ελλάδακαι θα ολοκληρώσει τον κύκλο της στις 4 & 5 Οκτωβρίου στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Περισσότερα ΕΔΩ.