Ανδρέας Φλουράκης: «Πρέπει να υπάρχει σοβαρός λόγος για να “πείσεις” ένα άγαλμα να βγει από την αιωνιότητα του»
Με σπουδές στο θέατρο και τον κινηματογράφο ο συγγραφέας Ανδρέας Φλουράκης είναι από τους πιο δραστήριους δημιουργούς της γενιάς του. Έχει συμμετάσχει σε διεθνείς διοργανώσεις και έχει αποσπάσει πλήθος βραβείων και διακρίσεων. Στο θεατρικό έργο «Τα αγάλματα περιμένουν» που κυκλοφορεί από την ΚΑΠΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ παρακολουθούμε την προσπάθεια απόκρυψης των αρχαιολογικών μας θησαυρών από την μανία των Ναζιστών κατακτητών κατά την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Με αφορμή την παράσταση που θα δοθεί στις 4 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο μίλησα μαζί του για την σπουδαιότητα διάσωσης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Στις 4 Σεπτεμβρίου «Τα αγάλματα περιμένουν» ολοκληρώνουν την καλοκαιρινή τους περιοδεία στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Πείτε μας δυο λόγια για το έργο.
Στα Αγάλματα Περιμένουν η πραγματική ιστορία δίνει τροφή στη φαντασία, έτσι από την πραγματική απόκρυψη των αγαλμάτων στο Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο φτάνουμε σε μία μελλοντική απόκρυψη και στη σύνδεση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον άνθρωπο του κοντινού μέλλοντος και στην ιστορία του, στην ταυτότητά του, στο τι θεωρεί σχεδόν ενστικτωδώς πως αξίζει να προστατεύσει σε μια ακραία κατάσταση εθνικού κινδύνου, όπως ένας επερχόμενος πόλεμος.
Τι είναι αυτό που σας παρακίνησε να καταπιαστείτε με την αρχαία κληρονομιά μας και το ενδεχόμενο της απειλής να χαθεί για πάντα;
Πριν πολλά χρόνια, η Κυριακή Σπανού μου πρότεινε να γράψω ένα έργο πάνω στις αποκρύψεις των αρχαιολογικών μας θησαυρών μέσα στη γη για να μην τα βρουν οι Ναζιστές κατακτητές. Κάπου είχα διαβάσει για αυτή την όχι τόσο γνωστή ιστορία. Μετά από εκείνη τη συνάντηση αναζήτησα ό,τι υλικό υπήρχε και μου ήρθε η ιδέα για ένα έργο με θέμα, όχι την ίδια την απόκρυψη του 1940 αλλά, μια νέα απόκρυψη σε μια μελλοντική στρατιωτική εισβολή στη χώρα. Μέσα στα χρόνια έγραφα σκηνές, ώσπου το έργο άρχισε να δρομολογείται παραστατικά το περσινό καλοκαίρι.
Πιστεύετε πως οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την σπουδαιότητα της διάσωσης των μνημείων και της ιστορίας τους;
Σε μεγάλο βαθμό, παρότι ο κάθε άνθρωπος εκλαμβάνει την έννοια της σπουδαιότητας αυτή της διάσωσης διαφορετικά. Άλλος την θεωρεί πως σχετίζεται με την πολιτιστική κληρονομία, την μνήμη, την ιστορία και άλλος ότι συνδέεται με απολαβές, φήμη ή κέρδη.
Η ιστορία -προγενέστερη και σύγχρονη- τι μας έχει διδάξει; Συμφωνεί μαζί σας;
Η ιστορία έχει πηγές, δεδομένα, αφηγήσεις, πολλές από τις οποίες έχει ενσωματώσει η σκηνοθέτρια στην παράσταση. Η Κυριακή Σπανού έχει μια μεγάλη εμπειρία στην διαχείριση του λεγόμενου documentary υλικού, δεν θα ξεχάσω ποτέ την παράστασή της Dance me to the end of Greece στο Μουσείο Μπενάκη το 2012, μια δική της σύνθεση σε κείμενα ξένων περιηγητών. Σε εκείνη την παράσταση, όπως άλλωστε και στα Αγάλματα Περιμένουν, γίνεται εμφανές πως όσο κι αν το θέμα μίας παράστασης ή ενός έργου σχετίζεται με την ιστορία, πάντα παρουσιάζονται μόνο κάποιες εκδοχές της και ο στόχος δεν είναι, ούτε και πρέπει να είναι, να αποδοθεί μία και μοναδική απόλυτη αλήθεια.
Κι αν τα αγάλματα είχαν φωνή τι θα μας έλεγαν;
Ένα κλασικό γλυπτό αποτυπώνει την εντελέστερη στιγμή του ανθρώπου. Αποδίδει το απόλυτο πρότυπο της ακμής του που συνδυάζει ισορροπία, αρτιότητα και οικουμενικότητα, λειτουργώντας ως πρότυπο. Με βάση τις αρχές του κλασικισμού, το αρχαίο ελληνικό άγαλμα είναι το απόλυτο σημείο όπου μπορεί να φτάσει ένας καλλιτέχνης, οπότε βάζοντάς του φωνή, βάζοντάς του λόγο, όπως γίνεται στο έργο, απορρυθμίζεται αυτή η απόλυτη και σταθερή αξία, γιατί η θεατρική φωνή με κάποιο τρόπο το επικαιροποιεί, το υποτάσσει σε ένα «τώρα». Πρέπει να υπάρχει σοβαρός λόγος για να «πείσεις» ένα άγαλμα να μιλήσει και να το να βγάλεις από την αιωνιότητά του, οπότε ό,τι κι είναι αυτό που έχουν να μας πουν τα αγάλματα, καλό είναι να το ακούσουμε με προσοχή.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να λησμονηθεί η πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου. Καμιά φορά οι κίνδυνοι είναι λιγότερο υποθετικοί από όσο νομίζουμε. Πως αξιολογείτε την εποχή μας; Υπάρχει η μέγιστη αρωγή της πολιτείας στην προστασία του πολιτισμού;
Τα Αγάλματα Περιμένουν έχουν σαν αφετηρία πρωτίστως την αρχαιοελληνική πολιτιστική κληρονομιά. Σε μία μικρής κλίμακας χώρα όπως η Ελλάδα, της οποίας την κλασική παράδοση έχουν πολλαπλώς οικειοποιηθεί άλλες χώρες και ενίοτε ισχυρότερες κουλτούρες, τα πράγματα δεν είναι απλά. Αν θεωρήσουμε ότι η αρχαία ελληνική παράδοση είναι πράγματι και νεοελληνική, τι μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση για να προστατεύσει την αρχαία κληρονομιά; Να ζητήσει να κατοχυρωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης, όπως έκανε με τη φέτα; Να εμποδίσει να χρησιμοποιείται από άλλους λαούς; Να την πουλήσει για να ξεχρεώσει και να βγει από τα μνημόνια; Να την προβάλει για να φέρει τουρίστες; Μια χώρα που έχει μάθει γιατί έχει πάθει, θα μπορούσε για αρχή να προστατεύσει και να ενισχύσει τον λόγο γύρω από την πολιτιστική της κληρονομιά, γιατί δεν είναι μόνο ο αγώνας για τα ελγίνεια, είναι κυρίως ο τρόπος που συζητιέται διεθνώς η παράδοσή μας. Έχουν στηριχτεί από το κράτος σοβαροί Έλληνες επιστήμονες που μιλάνε για την αρχαιότητα; Έχουν στηριχτεί άνθρωποι που ο λόγος τους έχει παγκόσμια εμβέλεια; Υπάρχει μια συλλογική οργάνωση ενός τέτοιου λόγου στα δίκτυα που συζητούν για την αρχαιότητα; Υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν.
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα και η αρπαγή τους είναι ένα αγκάθι που μας πονάει; Κι αν από το 1983 όπου ξεκίνησε η πρωτοβουλία επιστροφής τους με την ΟΥΝΕΣΚΟ να στηρίζει αυτήν την προσπάθεια έχουν γίνει οι σωστές κινήσεις;
Ασφαλώς και θέλουμε να γυρίσουν τα γλυπτά του Παρθενώνα στο φυσικό τους χώρο, αλλά μια σοβαρή διεκδίκηση χρειάζεται υποδομές, συνέπεια και συστηματικότητα. Έγινε το νέο κτήριο του μουσείου Ακρόπολης, θεμελιώθηκε το 2003, άνοιξε το 2009 και παρά το μεγάλο κόστος του είναι πράγματι υποδειγματικό, αλλά ως προς την συνέπεια και την συστηματικότητα…, εκεί χωλαίνουμε.
Φεύγοντας οι θεατές από την παράσταση τι είναι αυτό που θα θέλατε να κρατήσουν;
Το αίσθημα του «ανήκειν».
Υπάρχουν επόμενες παραστάσεις έργων σας για τις οποίες ανυπομονείτε;
Ανυπομονώ για τα Αγάλματα Περιμένουν στο Β΄ Αρχαίο στη Λάρισα στις 24 και 25 Αυγούστου και, φυσικά, στο Ηρώδειο στις 4 Σεπτεμβρίου, για το Μία Χώρα Δύο Αιώνες Μετά στο ανοιχτό Θέατρο Παπάγου στις 30 Αυγούστου, μια παραγωγή του Φεστιβάλ Δωδώνης, του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης και της Anima, σε σκηνοθεσία της Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη, για το Ασκήσεις για Γερά Γόνατα στις 29 Σεπτέμβρη στο Teatro da Politécnica στη Λισαβόνα, σε πορτογαλική μετάφραση του José António Costa Ideias και σκηνοθεσία της Carla Bolito και για την ραδιοφωνική παράσταση το Κουνούπι, αυτό είναι ένα έργο που δεν το έχω γράψει εγώ, το έχει γράψει η Ζέτη Φίτσιου, εγώ έχω κάνει τη ραδιοφωνική σκηνοθεσία.
Το πρωτότυπο θέμα της απόκρυψης των αρχαίων αγαλμάτων σε μελλοντική εποχή κινδύνου προσεγγίζει το νέο θεατρικό έργο του Ανδρέα Φλουράκη Τα αγάλματα περιμένουν, ένα έργο που συνδυάζει παρελθόν με παρόν και μέλλον, άψυχα με έμψυχα, αρχαιότητα με επικαιρότητα.
Σε έναν μελλοντικό κίνδυνο, το κράτος ζητάει από τους πολίτες να κρύψουν από ένα άγαλμα ο καθένας σε μέρος που θα ξέρουν μόνο οι ίδιοι και, όταν περάσει ο κίνδυνος, να το επιστρέψουν στα μουσεία. Οι άνθρωποι όμως, όταν βρίσκονται μόνοι τους με τα αγάλματα, κατά τη διαδικασία της απόκρυψής τους μέσα στη γη, παίρνουν μια σειρά από απρόσμενες κωμικοτραγικές αποφάσεις. Αποφάσεις που καθρεπτίζουν το πώς νιώθουμε απέναντι στην αρχαιότητα αλλά και απέναντι στους εαυτούς μας. Επιπλέον, τα αγάλματα έχουν κι αυτά κάτι να πουν. Βρείτε το βιβλίο ΕΔΩ.