Ο αφηγητής στο νέο διήγημα του Χρήστου Αστερίου αναλαμβάνει να φωτίσει όλη τη διαδρομή της καπνοβιομηχανίας “Muratti‘ αφορμώμενος από το ίδιο του το πάθος. Από την Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα ώς το Βερολίνο και το Μάντσεστερ, η καπνοβιομηχανία Muratti συνόδεψε τόσο τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ξέφρενη δεκαετία του 1920, όσο και τις ιστορικές ανακαλύψεις της εποχής: τον κινηματογράφο και το ποδήλατο.
Ο συγγραφέας στη συνέντευξη που ακολουθεί μάς μίλησε για την καπνοβιομηχανία Muratti, την προσωπική αναζήτηση στα αρχεία της εταιρείας, καθώς και για τη λήθη που παρατηρείται στα στρώματα της ιστορίας.
H καπνοβιομηχανία «Muratti» θα έλεγε κανείς πως ταυτίζεται με την έναρξη του ελληνικού κράτους. Καθώς, αρκετοί συγγραφείς ασχολήθηκαν με την συγγραφή της επανάστασης, εσείς σταθήκατε σε μια παράλληλη ιστορία μιας οικογένειας από την Κωνσταντινούπολη που έφερε τις εγκαταστάσεις της στο Βερολίνο. Ποια ήταν η αφορμή που αποφασίσατε για να συγγράψετε το βιβλίο;
Αφορμή για την συγγραφή του βιβλίου υπήρξε μια πληροφορία για την ελληνική καταγωγή των ιδρυτών της εταιρείας. Την άκουσα τυχαία κάποια στιγμή στο Βερολίνο κι αποφάσισα να αρχίσω την έρευνα χωρίς να ξέρω τι θα προκύψει και αν θα μπορούσα να γράψω οτιδήποτε με το όποιο υλικό θα έβρισκα.
Ο ήρωας ως καπνιστής δείχνει το ενδιαφέρον του να ανακαλύψει την ιστορία μιας αυτοκρατορίας, συμπεραίνοντας πως κάθε αυτοκρατορία, ακόμη και προσωπική, προορίζεται να χαθεί στο χρόνο. Ο χρόνος όλα τα γιατρεύει, γιατί τα διαγράφει στο πέρασμα του;
Στήνοντας την μικρή μας αυτοκρατορία πάνω στα ερείπια κάποιας προηγούμενης θα πρέπει να γνωρίζουμε πως και η δικιά μας είναι καταδικασμένη να παρακμάσει και να χαθεί. Ο χρόνος γιατρεύει μεν αλλά σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του.
Το δημόσιο κάπνισμα αναφέρετε πως είναι ντροπή. Ποια η σχέση σας με το τσιγάρο; Εσείς καπνίζετε;
Το παράδοξο είναι πως έγραψα ένα αφήγημα με θέμα την καπνοβιομηχανία Muratti ενώ δεν είμαι ο ίδιος καπνιστής. Στο κείμενο γίνονται κάποιες αναφορές στον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι καπνιστές στο ορθοπολιτικό περιβάλλον της εποχής μας.
Στο βιβλίο παρατηρείται ένα είδος γραφής μεταξύ βιβλίου ντοκουμέντο και μυθιστοριογραφίας. Τα περισσότερα ντοκουμέντα είναι από το προσωπικό σας αρχείο. Πόσο καιρό διήρκησε η έρευνα και ποιο στόχο είχε;
Η διαδικασία συλλογής των ντοκουμέντων διήρκεσε τέσσερα χρόνια. Έκανα ταξίδια μόνο για να επισκεφθώ αρχεία στο Μάντσεστερ και στο Τζέρσι. Δεν είχα επιτυχία, τα ευρήματα ήταν ελάχιστα. Άρχισα να γράφω το κείμενο μόνο όταν βεβαιώθηκα ότι δεν θα μπορούσα να βρω τίποτα περισσότερο απ’ ό,τι είχα ήδη στην κατοχή μου.
Στη διαδρομή του βιβλίου κάνετε ιδιαίτερη αναφορά στην Γερμανική Αυτοκρατορία και την κυριαρχία της εταιρείας στην αγορά εκείνης της εποχής. Παρ΄όλα αυτά, με τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου, η εταιρεία συνεχίζει παραμένει αλώβητη, υπό νέα διεύθυνση. Τι ήταν αυτό που στην πραγματικότητα δεν την επηρεάζει προς το παρόν, αλλά αργότερα εξαφανίζεται στο χρόνο;
Λίγο πριν το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου πεθαίνει ο Σοφοκλής Μουράττι, διευθυντής του υποκαταστήματος Βερολίνου. Τα ηνία παίρνουν αργότερα δύο Αρμένιοι με καταγωγή από την Σμύρνη. Την εποχή εκείνη τα καπνά της Ανατολής είχαν μεγάλη ζήτηση και θεωρούνταν ποιοτικώς ανώτερα. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ο κόσμος στρέφεται στα αμερικανικά καπνά. Κάπως έτσι η εταιρεία αρχίζει σταδιακά να παρακμάζει.
Από την έρευνα σας, ποια εικόνα αποκομίσατε για την καπνοβιομηχανία και τι ξεχωριστό είχε για να συζητάμε μέχρι και σήμερα γι’ αυτή;
Αρχικά με τράβηξε το στοιχείο της ελληνικότητας και το γεγονός πως τα καπνά Muratti γέμισαν τις σάλες και τα καμπαρέ του Βερολίνου κατά την φρενήρη περίοδο που ονομάζουμε Roaring Twenties. Αργότερα, ωστόσο, διαπίστωσα πώς η εταιρεία συνδεόταν με ανακαλύψεις της εποχής, όπως το ποδήλατο και ο κινηματογράφος. Αυτό που την κάνει να διαφέρει από άλλες βιομηχανίες της ίδιας εποχής είναι το γεγονός ότι το όνομά της δόθηκε σε μια σειρά από αθλητικούς αγώνες, μερικοί από τους οποίους συνεχίζονται ακόμα και σήμερα.
Το βιβλίο σας σε ποιους πιστεύετε πως απευθύνετε; Σ΄εκείνους που αναζητούν στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου την ιστορία ή σ’ εκείνους που γοητεύονται από μύθους;
Η ιστορία της εταιρείας Muratti είναι μόνο η αφορμή να ειπωθούν κάποια πράγματα για την σχέση μας με τον χρόνο, για την λήθη και την μνήμη, την ζωή και τον θάνατο. Ως εκ τούτου το βιβλίο θεωρώ πως απευθύνεται σε κάθε απαιτητικό αναγνώστη.
Εσείς από ποιους συγγραφείς έχετε γοητευτεί και επηρεαστεί;
Από τον Φώκνερ και τον Ζέμπαλντ ως τον Γονατά και τον Άρη Αλεξάνδρου η λίστα είναι μεγάλη.
Μέσα από την πληθώρα βιβλίων που κυκλοφορούν, ένα καλογραμμένο βιβλίο βρίσκει χώρο στους αναγνώστες;
Η καλύτερη διαφήμιση παραμένει πάντα εκείνη που γίνεται από στόμα σε στόμα μειώνοντας τον κίνδυνο κάποιο καλό βιβλίο να χαθεί στον σωρό. Ο ανταγωνισμός, ωστόσο, είναι μεγάλος.
Ποια η άποψη σας για τα βραβεία;
Τα βραβεία είναι καλά όταν δίνονται με σωστά κριτήρια και η διαδικασία επιλογής των βραβευθέντων ακολουθεί κάποιους κανόνες. Ενίοτε συμβάλλουν στην ανάδειξη τίτλων που δεν είναι γνωστά. Αλλιώς είναι άνευ νοήματος και θρέφουν απλώς την ματαιοδοξία και τον εγωισμό μας.
Κλείνοντας, το όραμα του Βασίλειου Μουράτογλου πιστεύετε πως επιτεύχθηκε;
Το όραμα του ιδρυτή ήταν προφανώς να πετύχει επαγγελματικά και να δημιουργήσει μια εύρωστη εταιρεία. Δεν γνωρίζουμε, ωστόσο, παρά ελάχιστα για τον ίδιο και τις επιχειρηματικές του κινήσεις ώστε να καταλήξουμε σε οποιαδήποτε συμπεράσματα. Εκ του αποτελέσματος κρίνοντας, φαίνεται πως τα κατάφερε καλά.
Το βιβλίο «Μικρές Αυτοκρατορίες: Μuratti – Ένας αποχαιρετισμός» κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο (2021) από τις Εκδόσεις Πόλις.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook (εδώ), twitter (εδώ) και instagram (εδώ) για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.