Με αφορμή το νέο έργο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, «Στον Παράδεισο», η ηθοποιός Δάφνη Λιανάκη μιλάει στο Tetragwno.gr για την ομώνυμη παράσταση, τα πρώτα της θεατρικά ερεθίσματα και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε.
Στον Παράδεισο του Χατζηγιαννίδη, ο Γιάννης, ο ήρωας του έργου, παλιός τρόφιμος με βαριά αδικήματα στην πλάτη, μοιάζει να έχει λαμπρή ανταπόκριση στο πρόγραμμα μίας πρότυπης σωφρονιστικής μονάδας. Όμως ένα ατύχημα, για το οποίο δεν ευθύνεται, θα συμβεί και τα πάντα στον παράδεισο ανατρέπονται.
Πιστεύετε στη νέα γενιά θεατρικών συγγραφέων;
Θυμάμαι στη Θεατρικών Σπουδών, όταν ήμουν, μας έλεγαν ότι το πρόβλημα του θεάτρου παγκοσμίως είναι η έλλειψη νέων θεατρικών κειμένων. Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια γράφονται και ανεβαίνουν όλο και περισσότερα νέα θεατρικά έργα είναι κατά τη γνώμη μου εξαιρετικά θετικό για την ελληνική θεατρική πραγματικότητα και μοιάζει να προκύπτει σαν ανάγκη μετά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, της πανδημίας και όλων αυτών των δύσκολων και δυστοπικών που συνέβησαν και διαμόρφωσαν την ελληνική κοινωνία τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια.
Είναι άξιο παρατήρησης;
Πιστεύω πως είναι άξιο παρατήρησης και έρευνας και εύχομαι αυτό να γίνει συνείδηση και από τους κριτικούς ώστε να μπορέσουν να το αντιμετωπίσουν με ερευνητική και θετική διάθεση, ως ένα φαινόμενο που καταγράφει την τάση του ελληνικού θεάτρου να μεταφέρει, σήμερα, επί σκηνής, συγκεκριμένους προβληματισμούς -ή και αισθητικές- μιας κοινωνίας που χωρίς να ξέρει πώς προσπαθεί να αλλάξει, να απαλλαγεί από τα κουσούρια που της άφησαν τα χρόνια της φούσκας, της κρίσης, αλλά και οι νοσηρές νοοτροπίες προηγούμενων ακόμα εποχών.
Τα νέα αυτά κείμενα και οι παραστάσεις που τα ζωντανεύουν, χρειάζονται μια παραγωγική κριτική, μια «φιλόξενη» υποδοχή ώστε να δημιουργήσουν μια βάση προς κάτι καινούριο. Μέσα από εποικοδομητικές παρατηρήσεις (σε σχέση με τη δομή, την πλοκή, την ανάπτυξη των χαρακτήρων κ.α.) οι συγγραφείς θα μπορούν να βοηθηθούν και να εξελιχθούν και οι θεατές να αποκτήσουν γνώση, να αναπτύξουν κριτική σκέψη και έτσι να φύγουν και αυτοί –όπως και οι κριτικοί- από το επιφανειακό εν κατακλείδι ενός: μ’ αρέσει-δε μ’ αρέσει.
Ένα νέο θέατρο γεννιέται…
Αυτή τη στιγμή το θέατρο μέσω αυτών των νέων έργων διαμορφώνει –αναπόφευκτα, ίσως- νέες τάσεις στην θεατρική τέχνη, συνολικά (κειμενικά, υποκριτικά, σκηνοθετικά) και πάνω απ’ όλα μας προσκαλεί να παρατηρήσουμε μέσω αυτών τις τάσεις της κοινωνίας στο εδώ και τώρα. Βρισκόμαστε σε μία ευτυχή στιγμή, λοιπόν, με την όλο και αυξανόμενη παραγωγή νέων κειμένων και πιστεύω ακράδαντα ότι εάν και η κριτική γραφή οδηγηθεί σε νέα μονοπάτια κριτικής προσέγγισης των παραστάσεων θα μπορούμε να μιλάμε για μία γενικότερη άνθιση στο ελληνικό θέατρο.
Τί είναι αυτό που ξεχωρίζει στη γραφή του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη;
Το λεπτό υπέροχο χιούμορ και αυτός ο μαγικός τρόπος να είναι όλα όσα γράφονται και λέγονται από τους ήρωες τοποθετημένα τόσο έξυπνα ώστε να έχεις μπροστά σου ένα κείμενο-κέντημα το οποίο δεν σταματάει να βγάζει χρώματα και σχέδια όσο πιο πολύ το διαβάζεις. Ακούω επί σκηνής τα όσα λένε οι άλλοι ήρωες και καταλαβαίνω κάθε φορά ξανά και ξανά, ακόμα πιο βαθιά με πόση μαεστρία λέγεται το κάθε τι και πώς όλα δένουν μεταξύ τους. Ακόμα και ένα απλό τι; -που η Άννα για παράδειγμα, λέει πολύ συχνά στο κείμενο- δεν λέγεται τυχαία και δημιουργεί σχεδόν ένα μουσικό μοτίβο αφού λέγεται σε κάθε σκηνή της (ακόμα και στην πιο δραματική) δίνοντας έτσι κάτι ακόμα στον χαρακτήρα.
Δηλαδή βαθιά ανθρώπινος;
Με ξετρελαίνει αυτός ο ευγενής και διακριτικός τρόπος με τον οποίο ο κος Χατζηγιαννίδης παρουσιάζει μέσω των ηρώων του τα πιο νοσηρά ανθρώπινα ένστικτα τα οποία με την λεπτότητα που παρουσιάζονται είναι απολύτως κατανοητά και ακόμα και στην μεγαλύτερη ακρότητά τους μπορούν να σε κάνουν να ταυτιστείς. Να βρίσκεις κάπου μέσα σου, ν’ αναγνωρίζεις αυτό το κάτι που θα οδηγούσε κι εσένα να κάνεις, να σκεφτείς κάτι νοσηρό… Κατανοείς αληθινά ότι είναι ανθρώπινο κι ας είναι «ηθικά» κατακριτέο ή «ακραίο» ή…. Όλα είναι ανθρώπινα και τόσο υπαρκτά: οι χαρακτήρες, οι συνθήκες, τα αισθήματα, οι εκτροχιασμοί των ψυχών όπως έχει γράψει και ο ίδιος… οι κόσμοι που δημιουργεί είναι μαγικά οικείοι μέσα στην ιδιαιτερότητά τους… Ακόμα σκέφτομαι ατάκες ή νιώθω οικεία με τη Ρίκα από το Λα Πουπέ που ακόμα ανακαλώ με διάφορες αφορμές και ακόμα και τώρα όταν τρώω μέλι…. έχω μια μικρή αταξία στη γεύση από τότε που διάβαζα τους Τέσσερις Τοίχους μακριά από εδώ, σε ξένο περιβάλλον και σαν υπνωτισμένη μεσάνυχτα πήγαινα κι έτρωγα κρυφά και λαίμαργα μια κουταλιά μέλι και συνέχιζα το διάβασμα συνεπαρμενη.
Μιλήστε μου για τον ρόλο σας στην παράσταση «Στον παράδεισο».
Υποδύομαι την Άννα ένα κορίτσι φιλόδοξο αρκετά αινιγματικό και αποφασισμένο να κάνει πολλά προκειμένου να επιβιώσει σε μία συνθήκη όπου δεν είναι και τόσο παραδεισένια τελικά. Είναι απόλυτα προσηλωμένη στον σκοπό της να καταφέρει να ανεβεί βαθμίδα και αυτό την κάνει κάπως σκληρή, κυνική και μόνη. Είναι ένα κορίτσι που τολμάει να γίνει αυθάδης ή και παραβατική προσπαθώντας όμως να μη βγει ποτέ εκτός ορίων ή αν βγει κάπως να τα μαγειρέψει και να μην φανεί. Στην πρώτη ανάγνωση ο κος Χατζηγιαννίδης την είχε περιγράψει ως υπουλίτσα και τότε μου χε φανεί πολύ εύστοχος χαρακτηρισμός για την Άννα. Τώρα πια όμως δεν μπορώ να τον υποστηρίξω γιατί έχω βρει την ανάγκη της και άρα το άλλοθι της για το πιο ύπουλο πράγμα που κάνει και την καταλαβαίνω.
Πιστεύετε στον σωφρονισμό;
Πολύ δύσκολο να απαντήσω και ιδίως μετά την ενασχόλησή μου/μας με αυτό το κείμενο που διαπραγματεύεται ακριβώς αυτό… Οι τύψεις, η μετάνοια -και άρα και το να επιτευχθεί ή όχι ο σωφρονισμός- είναι κάτι σχετικό και πολύ προσωπικό. Είναι θέμα προσωπικής επιλογής του ατόμου. Και οι ήρωες του έργου άλλωστε αυτό αποδεικνύουν… και στον Παράδεισο που τους τυχαίνει να βρεθούν, σε αυτήν την πιο όμορφη ανθρώπινη φυλακή, καταλήγουν να μην ξεφεύγουν από τον χαρακτήρα τους και δεν διστάζουν να διαπράξουν ξανά ακόμα ένα ηθικό έγκλημα -κάποιοι, ένα κανονικό έγκλημα κάποιοι άλλοι.
Πού οφείλεται μεταστροφή του Γιάννη;
Η μεταστροφή του Γιάννη; Αν εννοείτε το γεγονός ότι «θυσιάζεται» και μέσα σ’ αυτή τη θυσία νιώθει πια καλά ενώ πριν δεν ένιωθε και τόσο, αυτό οφείλεται πιστεύω στο γεγονός ότι είναι ο μόνος που δε σταμάτησε ποτέ να υποφέρει για το έγκλημα που διέπραξε, δε σταμάτησε ποτέ να νιώθει άβολα στην ευκαιρία του εναλλακτικού σωφρονισμού που του δόθηκε, σε έναν «παράδεισο» στον οποίο δεν μπόρεσε ποτέ να δεχτεί ότι δικαιούται να βρίσκεται. Ο Γιάννης είναι ο μόνος που ήθελε και πίστευε ότι πρέπει να τιμωρηθεί γιατί είναι ο μόνος που έχει πραγματικές τύψεις για το έγκλημα που έχει κάνει.
Ποιός είναι ο παράδεισος στην πρότυπη σωφρονιστική μονάδα;
Στην ουσία δεν υπάρχει παράδεισος. Υπάρχουν καλύτερες συνθήκες και μια κάποια αίσθηση ανυπαρξίας εγκλεισμού αφού οι βαρυποινίτες βρίσκονται σε ένα μέρος ανοιχτό κάπου σε ένα νησί αλλά επί της ουσίας…. όπου υπάρχουν άνθρωποι υπάρχει και κόλαση και εδώ συμβαίνει ακριβώς αυτό, παρά το αντίθετο της πρόθεσης του εμπνευστή της ιδέας να δημιουργήσει αυτήν την πρότυπη σωφρονιστική μονάδα σε ένα ειδυλλιακό τοπίο με όμορφες συνθήκες για όλους.
Ο δικός σας παράδεισος;
Μα…. δεν υπάρχει παράδεισος! Υπάρχει όμως η πεντανόστιμη μακαρονάδα (και τόσα άλλα όμορφα) του Α. οι γεμάτες αγάπη και με αίσθημα συμπόρευσης και αληθινής επικοινωνίας συζητήσεις με τη Ν. η αλληλοϋποστήριξη σε όλα με τη Β. η δυνατότητα επιστροφής στη Ρώμη για παγωτό και βόλτες με τη Σ. οι συναντήσεις με όμορφους ανθρώπους στο Α. οι υπέροχοι γείτονες που δεν παραπονιούνται με τη μουσική στη διαπασών κι έτσι μπορώ και χορεύω ατέλειωτα στο σπίτι (αλά και όπου αλλού τύχει), οι όμορφες συναντήσεις με ανθρώπους γενναιόδωρους, θετικούς και ταλαντούχους στο θέατρο, η μυρωδιά απ το φούλι στο μπαλκόνι μου και όλες οι αναμνήσεις που μου χάρισαν αυτοί που δεν είναι πια κοντά μου αλλά με γέμισαν με τα πιο όμορφα παιδικά εφηβικά και νεανικά/ενήλικα χρόνια και μου έμαθαν να μην πιστεύω στον Παράδεισο αλλά να δημιουργώ τον δικό μου για εμένα και όσους αγαπώ.
Πώς προέκυψε το θέατρο στη ζωή σας;
Μμμμ, δεν ξέρω…. το ήθελα από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου… το παιχνίδι μου ήταν να παίζω θέατρο… και από το Δημοτικό μέχρι και το Λύκειο ή το πανεπιστήμιο και μετά, όπου κι αν πήγα υπήρχε πάντα το θέατρο…
Πού μεγαλώσατε; Είχατε ερεθίσματα από το οικογενειακό περιβάλλον;
Μεγάλωσα στο Χαλάνδρι και στην Αγ. Παρασκευή και νομίζω ότι πριν ακόμα μιλήσω ήμουνα θεατής στο θέατρο. Είχα την τύχη να έχω μια θεία και μία μαμά, που αγαπούσαν πολύ το θέατρο, τον κινηματογράφο και τη μουσική και από πολύ μικρά μας πήγαιναν με τον αδερφό μου παντού! Παραστάσεις, ταινίες, συναυλίες… Χάρη σε εκείνες, που κατάλαβαν την κάποια κλίση μου σε κάτι πιο δημιουργικό και έψαξαν, είχα την τύχη να πάω στο Μουσικό σχολείο όπου και εκεί κάναμε εκτός των άλλων θέατρο και παρ’ όλο που δυστυχώς στη Μουσική –όπως και στα Μαθηματικά- παρέμεινα σκράπας και μόλις και μετά βίας περνούσα κάθε χρόνο τις εξετάσεις δε θα άλλαζα με τίποτα αυτά τα χρόνια στο Μουσικό της Παλλήνης όπου πραγματικά μας μάθαιναν μέσα από μία γενικότερη καλλιτεχνική προσέγγιση τα πράγματα. Και μιας και μιλήσαμε για παράδεισους… ναι… τότε εκεί ήταν για ‘μενα ένας μικρός παράδεισος…
Θυμάστε την πρώτη παράσταση που παίξατε;
Η πρώτη επαγγελματική παράσταση που έπαιξα ήταν η Piccola Fantasmagoria (ελεύθερη διασκευή ενός λυρικού δράματος του Αλεξάντερ Μπλόκ) στη Ρώμη, όπου έκανα την Κολομπίνα. Η πρώτη πρώτη πρώτη παράσταση, ήταν στην Πέμπτη δημοτικού, στο Διονύσιο Σολωμό (άλλο υπέροχο σχολείο) όπου έπαιξα τη γιαγιά του μικρού Νικόλα κι είχα 60 ολόκληρες ατάκες. Χαχαχα, θυμάμαι τις είχα μετρήσει!
Ποιες δυσκολίες είχατε να αντιμετωπίσετε αργότερα;
Οι δυσκολίες… ο εαυτός μου, οι άνθρωποι γύρω μου κι ο τρόπος που λειτουργεί ο χώρος και τα πράγματα -σε σχέση με τον χαρακτήρα μου και κάποια πράγματα που δεν μπορώ να ενστερνιστώ ή να πράξω. Η διαχείριση των δυναμικών που αναπτύσσονται και η συνεχής προσπάθεια να μη χάνεις εσένα προκειμένου να υπάρξεις και να μην νιώθεις ότι χάνεσαι και δεν έχεις καμία αξία όταν δεν υπάρχεις (θεατρικά εννοώ). Γενικά νομίζω ότι είχα (και ακόμα έχω δυσκολία) στο να μάθω τους κανόνες του παιχνιδιού και να μπορέσω να τους εφαρμόσω. Αυτούς τους άλλους κανόνες τους κρυφούς που κάθε επάγγελμα έχει και δεν έχουν να κάνουν με την ουσία της δουλειάς αλλά είναι μέρος της… το πλασάρισμα, το μάρκετινγκ τα δημόσιο φέρεσαι και περιφέρεσαι… και όλα αυτά σε μία πολιτεία που θεωρεί ανάξια λόγου και ύπαρξης την τέχνη και τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτήν και κάνει ό, τι μπορεί ώστε να μην μπορούν να υπάρχουν.
Είστε από τους τολμηρούς ή από εκείνους τους ανθρώπους που διστάζουν;
Δεν ξέρω… Από τη μία φοβάμαι πολύ τα περισσότερα ζωάκια και δη τα σκυλάκια, από την άλλη δε φοβάμαι καθόλου τις κατσαρίδες τις οποίες και σκοτώνω χωρίς φόβο και με πάθος σε σπίτια και δρόμους. Από τη μία τόλμησα και ξεκίνησα το θέατρο σε άγνωστη χώρα και γλώσσα (στην Ιταλία), από την άλλη ακόμα πολεμάω να καταφέρω να τολμάω πολλά από αυτά που προανέφερα και χρειάζονται και… Οπότε τι να πω…. Δεν ξέρω αν είμαι τολμηρή ξέρω ότι δεν είμαι θρασύς. Ούτε με την καλή ούτε με την κακή έννοια. Είμαι ίσως διστακτικά τολμηρή έχοντας υπάρξει κατά τόπους τολμηρή.
Τι περιμένετε από το θέατρο;
Από το θέατρο δεν περιμένω τίποτα. Από εμάς που συναντιόμαστε με αφορμή αυτό, περιμένω να σταθούμε ακόμα πιο υπεύθυνα, πιο οργανωμένα και με περισσότερο σεβασμό στην ομαδική δουλειά και στον κάθε συνεργάτη που εμπλέκεται στην όλη διαδικασία της δημιουργίας και παραγωγής του καλλιτεχνικού αποτελέσματος. Περιμένω να κοιτάξουμε λίγο περισσότερο τον θεατή και να προσπαθήσουμε να συνομιλήσουμε μαζί του με έργα που έχουν συνείδηση του που απευθύνονται και γιατί και τέλος εύχομαι αυτή η ροή τον τελευταίο καιρό και η τύχη που μου έχει δοθεί να συναντάω υπέροχους ανθρώπους και συνεργάτες να συνεχιστεί και να έρθουν κι άλλες δουλειές με όμορφους ανθρώπους που θα κλαίω από συγκίνηση όταν φτάνει η ώρα του αποχωρισμού και το τέλος της συνεργασίας -όπως μου συνέβη πρόσφατα.
Επόμενα σχέδια;
Μία υπέροχη ευκαιρία συμμετοχής στο Φεστιβάλ Τεχνών Rolex στην Αθήνα (26-28 Μαΐου) και η ευτυχής επίσης συγκυρία με τη συμμετοχή μου στην παράσταση Τσίου Live τον Ιούνιο στον Βοτανικό.
ΙΝFO: Στον παράδεισο, του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, από 26 Απριλίου 2023, Τετάρτη – Κυριακή, στο Θέατρο Arroyo. Παίζουν οι Μαρία Αιγινίτου, Θάνος Αλεξίου, Αντώνης Γιαννακός, Ασπασία Κράλλη, Δάφνη Λιανάκη, Αντώνης Τσιοτσιόπουλος.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
