Με αφορμή τα σεμινάρια του Ιανού ο Δημήτρης Κουρούμπαλη απαντά στις ερωτήσεις μου για το θέατρο, τη λογοτεχνία και το διαχωρισμό στο τηλεοπτικό και το κινηματογραφικό σενάριο. Σκοπός του μαθήματος είναι να ερευνηθούν οι τρόποι αυτοί που θα μετατραπεί ένα πεζό κείμενο, είτε είναι μυθιστόρημα, είτε δοκίμιο, είτε ακόμα και ποίημα, σε σενάριο ή θεατρικό κείμενο και στη συνέχεια να ερμηνευτεί από τον ηθοποιό.
Παράλληλα, ο ηθοποιός πρωταγωνιστεί στην παράσταση «Φυλές» της Νίνα Ρέιν σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά στο θέατρο Σταθμός.
Κύριε Κουρούμπαλη, θα ήθελα να ξεκινήσω αυτή τη συνέντευξη με μία αρκετά τυποποιημένη ερώτηση που όμως αποτελεί την πρώτη αιτία. Τι σας ώθησε στην υποκριτική;
Βρέθηκα να παίζω το θέατρο πολύ πριν μπορέσω να διατυπώσω την ερώτησή σας στον εαυτό μου κι όταν επιτέλους έφτασε η ώρα να αναρωτηθώ, η ενασχόλησή μου με τη θεατρική δημιουργία μου είχε γίνει δεύτερη φύση οπότε δεν μπορούσα να ανατρέξω στην αρχή της. Τώρα πλέον με τη σχετική συνείδηση που νομίζει ότι έχει για τον εαυτό του ένας ενήλικος άνθρωπος, μπορώ να πω ότι ασχολούμαι με το θέατρο γιατί διατηρεί ακόμα κάτι από την ποίηση. Κι ο ηθοποιός είναι ένας τυχεράκιας που του δίνεται η ευκαιρία να λέει υπέροχα λόγια και να ζει πολλές ζωές σε μία.
Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Ιανό στα πλαίσια του εργαστηρίου διασκευής πεζού για σενάριο και παράσταση;
Μου έγινε πρόταση από την ομάδα που οργανώνει τα σεμινάρια στον Ιανό να διδάξω στον εαρινό κύκλο. Ένιωσα ότι με τιμά η πρόταση και σκέφτηκα ένα θέμα που θα ήταν ενδιαφέρον να ενταχθεί στο πρόγραμμα του Ιανού, το οποίο έχει εξαιρετικές συμμετοχές διδασκόντων. Με τη βοήθεια της ομάδας του Ιανού καταλήξαμε σ’ ένα αντικείμενο που βρίσκω εγώ ασύγκριτα γοητευτικό πλην απαιτητικό και γεμάτο παγίδες.
Η προσαρμογή της λογοτεχνίας στα σεναριακά στάνταρ αναγνωρίζεται ως μία ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία. Ποιες θεωρείτε τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει όποιος αποφασίσει να ασχοληθεί με αυτό το κομμάτι;
Κατ’ αρχάς η επιλογή του έργου αρχής που θα διασκευαστεί, είναι πολύ σημαντικά τα κριτήρια που μας κάνουν να επιλέξουμε ένα έργο για να το διασκευάσουμε. Κατόπιν η επιλογή των σημείων του έργου που θα διατηρηθούν στην καινούργια του μορφή. Και τρίτον, η μεταμόρφωσή τους στην νέα του μορφή χωρίς να χάσουν την αρχική τους ένταση και δυναμική.
Τελικά η διασκευή είναι τέχνη ή επιστήμη; Απαιτείται ακριβής μεθοδολογία και εφαρμογή ή ταλέντο και καλλιτεχνική διαίσθηση;
Για να γίνει κάτι καλά στην τέχνη χρειάζεται σωστή δοσολογία και των δύο, και ποιητικότητας, δημιουργικού οίστρου και οργανωμένης τεχνικής. Αλλιώς μπατάρει. Είναι ή πολύ στεγνό, χωρίς συναίσθημα ή μια άμορφη πρώτη ύλη. Γενικά είναι πολύ πιο εύκολο να είναι κάτι μέτριο από το να είναι καλό.
Στον οδηγό σπουδών γίνεται διαχωρισμός στο τηλεοπτικό και το κινηματογραφικό σενάριο. Ποια θα ορίζατε ως τη βασικότερη διαφορά τους;
Ο χρόνος. Η ανάπτυξη της ιστορίας στον κινηματογράφο γίνεται υπονοητικά, με μικρές σκηνές που συμπυκνώνουν το νόημα σε σιωπές και ολιγόλογες ατάκες γιατί η πλοκή πρέπει να ολοκληρωθεί στις 2 ώρες της ταινίας. Αντίθετα η τηλεόραση έχει την πολυτέλεια της συνέχειας, όπως κάποτε δημοσιεύονταν τα μυθιστορήματα στις εφημερίδες, οπότε ο δημιουργός μπορεί να επεκτείνει το χώρο που καταλαμβάνει μια σκηνή, μια σχέση, ένα γεγονός τόσο χρονικά όσο και στο λόγο, στην λεκτική του ανάπτυξη με όλες τις απαραίτητες λεπτομέρειες. Φτάνει να το κάνει με ευχαριστό τρόπο ώστε να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή.
Στην εποχή μας η μικρή οθόνη γνωρίζει στιγμές δόξας, κυρίως λόγω των υπηρεσιών streaming. Πολλοί όμως αντιμετωπίζουν αυτή την εξέλιξη με καχυποψία, θεωρώντας πως οδηγούν τη μυθοπλασία σε μία λογική μαζικής παραγωγής, χάνοντας με τον καιρό την αξία της. Εσείς θα συμφωνούσατε;
Αρχικά πού την είδατε πια τη μικρή οθόνη; όλοι έχουμε στο σπίτι μας κάτι μεγάλες plasma που καταλαμβάνουν ολόκληρους τοίχους. Δεύτερον όλα τα μέσα τέχνης έχουν να επιδείξουν σκουπίδια και αριστουργήματα, χωρίς να μπορούμε να πούμε ότι στο θέατρο ή την ποίηση είναι περισσότερα τα μεν από τα δε και να καταλήξουμε έτσι ότι το μέσο επηρεάζει την ποιότητα του αποτελέσματος. Θα έπρεπε λοιπόν να διατυπώσουμε την ερώτηση όχι ως προς την τηλεόραση, αλλά ως προς τη δυναμική του κοινού. Και το κοινό βλέπουμε ότι δείχνει την προτίμησή του στην καλή μυθοπλασία, βλ. ξένες σειρές, ενώ σχολιάζει αρνητικά τις «αρπαχτές». Η μυθοπλασία ως ανάγκη και δημιουργία θα είναι παρούσα πολύ καιρό αφού εξαφανιστούν όσοι κατακρίνουν την σύγχρονη παραγωγή της.
Έχετε πραγματοποιήσει σπουδές πάνω στη Φιλοσοφία, την Παιδαγωγική και την Ψυχολογία και ειδικευτήκατε σε μεταπτυχιακό επίπεδο στην Κοινωνιολογία. Ποιο το σημείο τομής των κοινωνικών επιστημών και της υποκριτικής;
Ο ηθοποιός είναι αγωγός μέσα από τον οποίο περνάει η ζωή ώστε να αναπλαστεί στην καινούργια της θεατρική μορφή. Η λειτουργία τούτη εμπεριέχει ένα παράδοξο, ο ηθοποιός είναι συγχρόνως κενός, άδειος από στερεότυπα και προκαταλήψεις, ενώ την ίδια στιγμή ικανός να διαπλάσει με το δικό του μοναδικό τρόπο το χαρακτήρα που υποδύεται. Είναι μια διαδικασία επιστημονικής παρατήρησης, αναστοχασμού και προσπάθεια αφαίρεσης του παρατηρητή και των πεποιθήσεών του από το τελικό αποτέλεσμα, μεθοδολογία που εφαρμόζεται κατά κόρον στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Επιπλέον, οι σπουδές μου στη φιλοσοφία με εφοδίασαν με μια σχετική εποπτεία των κινήσεων του ανθρώπινου πνεύματος ώστε να μπορώ να παρακολουθώ το πνευματικό περιβάλλον στο οποίο γεννήθηκαν ιστορικά τα έργα που καλούμαι να παίξω στο θέατρο, η ψυχολογία μου έδωσε τα εργαλεία να εννοήσω λίγο καλύτερα τις ψυχικές κινήσεις του εκάστοτε ήρωα, ενώ η κοινωνιολογία με βοήθησε να εντάσσω τους ρόλους που μελετώ σε ένα ευρύτερο σύστημα αλληλεπίδρασης και σχέσεων, τόσο μικροσκοπικά (οικογένεια) όσο και μακροσκοπικά (ιστορικό πλαίσιο, μεγαλύτερες κοινωνικές δομές). Πέραν όλων των παραπάνω, η σπουδή μου στις επιστήμες του ανθρώπου με έχει κάνει καλύτερο στη συγγραφή. Όσο περισσότερο διαβάζω, τόσο καλύτερα γράφω.
Σε μία εποχή βαθιάς κρίσης μέσα στην οποία οι ανθρωπιστικές επιστήμες υποβαθμίζονται, γιατί θεωρείτε ότι οι παραστατικές τέχνες συνεχίζουν να μη περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα; Άλλες προτεραιότητες της κοινωνίας ή βαθιά ριζωμένα ταμπού;
Δυστυχώς με πιάνετε απροετοίμαστο, δεν έχω ιδέα τι συμβαίνει με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι δεν υπάρχει σχολείο χωρίς θεατρική ομάδα, ακόμη κι αν εξαρτάται από την ατομική πρωτοβουλία κάποιου διδάσκοντος. Αν ισχύει αυτό που λέτε, βρισκόμαστε μπροστά σε μια καλλιτεχνική επανάσταση!
Αν μπορούσατε να επιλέξετε ένα κείμενο ή ένα έργο προκειμένου να το διασκευάσετε σε σενάριο ή παράσταση, ποιο θα επιλέγατε;
Θα ήθελα να κάνω τον «Καλό, τον Κακό και τον Άσχημο» του Σέρτζιο Λεόνε στο θέατρο και τα ποιήματα του William Blake σε μια σύγχρονη εκδοχή με αυτοτελή επεισόδια, για την τηλεόραση.
Info: Σεμινάρια του Ιανού με τον Δημήτρη Κουρούμπαλη με τίτλο: “Διασκευή πεζού για σενάριο & παράσταση”. Έναρξη: Πέμπτη 4 Απριλίου 2019 (17:30-20:30). Περισσότερες πληροφορίες για τα μαθήματα και την αίτηση ΕΔΩ.