Η Ελένη Κατσαμά γεννήθηκε τέλη Ιουλίου του 1973. Της άρεσε να παρατηρεί τον κόσμο γύρω της και μερικές από τις γυναίκες που συνάντησε τις κατέγραψε στο τελευταίο της μυθιστόρημα «Η ζωή και οι θάνατοι της Αλεξάνδρας Δελλή» (Εκδόσεις Πατάκη). «Η Γαριφαλιά, η Περσεφόνη, η Πλουσία, η Πέτρα, η Χρυσώ. Είναι γυναίκες που γνώρισα», αναφέρει.
Βιβλία της έχουν αναγραφεί και στη λίστα White Ravens. Αφορμή της συζήτησης μας, το νέο σπονδυλωτό μυθιστόρημα. Η Ελένη Κατσαμά, παράλληλα, εργάζεται στον εκδοτικό χώρο ως υπεύθυνη εκδόσεων. Μια σκληροπυρηνική θέση μ’ έναν τεράστιο όγκο εργασίας νέων τίτλων.
Το νέο σας σπονδυλωτό μυθιστόρημα έχει τον αινιγματικό τίτλο «Η ζωή και οι θάνατοι της Αλεξάνδρας Δέλλη». Μιλήστε μας γι΄αυτό.
Από τη μια μεριά είναι μια ρεαλιστική ιστορία. Η Αλεξάνδρα εξωθείται να παντρευτεί δεκατεσσάρων χρονών, έναν μεγαλύτερό της άντρα, τον φοβερό και τρομερό Ακιόση. Οι δυο τους μεταναστεύουν στην πόλη για να μπορέσουν να επιβιώσουν και να ξεκινήσουν την κοινή τους ζωή. Κάποιες αναδρομές στο παρελθόν φωτίζουν τις κρυφές τους πτυχές. Την ίδια στιγμή όμως το βιβλίο είναι κι ένα σκοτεινό παραμύθι. Με έναν δράκο, μια λάμια, το Αυτό, μια μέδουσα, τον Ταξιδευτή. Κι ένα μαγικό ξόρκι κατά τη διάρκεια του οποίου παρόν, παρελθόν και μέλλον συναντιούνται.
Η Αλεξάνδρα καταφεύγει επενδύοντας άμεσα στην ενηλικίωση της. Στον πρώτο θάνατο έδωσε την καρδιά της. Στο δεύτερο την πυξίδα της. Και κάπου ανάμεσα η ζωή της. Τι σας ώθησε να μιλήσετε για μία γυναίκα της μετεμφυλιακής περιόδου;
Η Αλεξάνδρα γεννήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 και παρακολουθούμε τη ζωή της για τα επόμενα σαράντα χρόνια. Και δεν είναι μόνο η Αλεξάνδρα είναι η Γαριφαλιά, η Περσεφόνη, η Πλουσία, η Πέτρα, η Χρυσώ. Είναι γυναίκες που γνώρισα. Τις έβλεπα από παιδί να δουλεύουν ακούραστα, με τα μαντίλια τους σφιχτά δεμένα, πρόθυμες να πουν τις ιστορίες τους. Άλλης της φέρανε μπροστά της κάποιον για να τον παντρευτεί, άλλης της τον πήρανε, άλλης δεν της φέρανε κανέναν. Όταν κάποτε αναρωτήθηκα για τις δικές μου επιλογές, πήγα πίσω σ’ εκείνες τις γυναίκες. Και θέλησα να ξαναζήσουν χωρίς απωθημένα, να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους.
Η ιστορία της Αλεξάνδρας, τι έχει να μας διδάξει σήμερα;
Έχουμε δει σαφώς μια κάποια βελτίωση από τη δεκαετία του 1950. Η πλειοψηφία των γυναικών δεν περιμένει πια τον γαμπρό που θα τη συντηρεί επειδή εκείνη θα μεγαλώνει τα παιδιά στο σπίτι και που θα κλείνει το στόμα της στα νεύρα του. Ωστόσο εβδομήντα χρόνια μετά, σε μια κοινωνία όπου ο άντρας σκοτώνει τη γυναίκα για να μην τον εγκαταλείψει, που τη βιάζει, την παρενοχλεί, την κακοποιεί επειδή αυτό είναι το πρώτο πράγμα που θέλει να κάνει όταν αποκτήσει εξουσία, ε, τότε δεν έχουν γίνει και πολλά βήματα. Στον δρόμο που μας έστρωσαν αυτές οι γυναίκες πατάμε εμείς σήμερα.
Η ποιητική γλώσσα, το στυλ και η πρωτοτυπία του ως προς την δομή μάς παραπέμπουν σε μυθιστορήματα μεγάλων συγγραφέων. Πιστεύετε πως οι επιρροές σας έχουν ξεκλειδώσει στην αφηγηματική του διαδρομή; Και αν, ποιες είναι αυτές;
Κάθε βιβλίο που διαβάζω με ξεκλειδώνει και με προχωράει. Έχω αγαπήσει μέσα στα χρόνια τον Μπουλγκάκοφ με την χαοτική του ευφυΐα, τον Κορτάσαρ – αξέχαστη η περιγραφή του Αξολότλ, πρόσφατα τον εκπληκτικό Ινδονήσιο Έκα Κουρνιάουαν με το Η ομορφιά είναι πληγή, και την Χαν Γκανγκ με τη Χορτοφάγο, τον Αργύρη Φασούλα με το Πομόνα, τον Θανάση Τριαρίδη με το Ο άνεμος σφυρίζει στην Κουπέλα.
Εκτός από συγγραφέας, εργάζεστε και στο τμήμα εκδόσεων. Μια σκληροπυρηνική θέση θα έλεγα μιας κι έχετε έναν τεράστιο όγκο εργασίας νέων τίτλων. Μπορείτε με βεβαιότητα να διαχωρίσετε τη θέση σας;
Εντελώς. Είναι πολύ διαφορετικό. Το να φροντίζω ώστε τα βιβλία να εκδίδονται όμορφα, με όσο το δυνατόν λιγότερες ατέλειες, τόσο γλωσσικά όσο και τεχνικά, κι έπειτα να τα επικοινωνώ με τα υπόλοιπα τμήματα είναι μια όμορφη και απαιτητική, ομαδική δουλειά. Η συγγραφή ωστόσο είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση.
Νιώθετε περισσότερο συγγραφέας ή υπεύθυνη εκδόσεων;
Νιώθω πως αυτή είναι μια παράξενη ερώτηση παγίδα που μόλις απαντήσω ένα από τα δύο το άλλο θα εξαφανιστεί αυτομάτως από τη ζωή μου. Ωστόσο θα το ρισκάρω. Υπεύθυνη εκδόσεων νιώθω περισσότερο, είναι η δουλειά μου, η καθημερινότητά μου. Η συγγραφική μου ιδιότητα είναι πιο μυστική. Μου δημιουργεί αμηχανία η λέξη συγγραφέας. Δεν την χρησιμοποιώ συχνά για τον εαυτό μου. Ίσως είναι κάτι που κατακτιέται μέσα στα χρόνια.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα που σας εντυπωσίασε και διεκδικήσατε την έκδοση του;
Το Τιμακιστάν, του Αντρί Μάγκνασον, Η Ανδώ του Γιώργου Χατζόπουλου, Ο Ισιντόρ και το φεγγάρι, του Γιώργου Παναγιωτάκη, αλλά δε χρειάστηκε να διεκδικήσω την έκδοσή τους, είχαν εγκριθεί και θα εκδίδονταν έτσι κι αλλιώς!
Διήγημα ή μυθιστόρημα; Πιστεύετε ότι οι αναγνώστες επιλέγουν βάσει της φόρμας, του συγγραφέα ή της ιστορίας που αφηγείται;
Έχω την εντύπωση πως οι αναγνώστες επιλέγουν βιβλία όταν διαβάσουν ή ακούσουν κάτι καλό για κάποιο. Έπειτα αν τους ενδιαφέρει η ιστορία θα το πάρουν. Φυσικά υπάρχουν αναγνώστες που εμπιστεύονται συγκεκριμένους συγγραφείς.
Κλείνοντας, ποια φράση του βιβλίου θα επισημαίνατε;
Εντέλει, αυτό που έκανε το κοκκινιστό της αριστούργημα ήταν η απελπισία.
Στην Ερηµιά, ένα αποµονωµένο ορεινό χωριό, τη δεκαετία του 1950, η µικρή Αλεξάνδρα υφαίνει το πεπρωµένο της. Κάθε γενιά κληροδοτεί στην επόµενη έναν κρίκο από τη βαριά αλυσίδα που κρατάει τη µία δεµένη µε την άλλη. Η Χρυσώ µιλάει µε τους πεθαµένους, η Πέτρα βλέπει τον Ταξιδευτή να παίρνει τις ψυχές και η Αλεξάνδρα ξέρει πότε θα έρθει ο θάνατος. Η φύση δείχνει στους ανθρώπους τα δόντια της, κάτω απ’ τα βουνά φυτεύονται οι στύλοι απ’ όπου θα φυτρώσει το φως, το «Αυτό» πάντα σιωπηλό παρατηρεί. Η Αλεξάνδρα, ανήλικη ακόµα, υποχρεώνεται να παντρευτεί τον τροµερό Ακιόση, έναν άντρα µεγαλύτερό της, και µαζί του να πάρει τον άγριο δρόµο της εσωτερικής µετανάστευσης και της σκληρής ενηλικίωσης. Ενώ ο κόσµος στην Ελλάδα του 1960 αλλάζει ραγδαία, η Αλεξάνδρα θα χρειαστεί να σπάσει τον δικό της κρίκο στην οικογενειακή αλυσίδα για ν’ αναγεννηθεί. Ένα σπονδυλωτό µυθιστόρηµα µε στοιχεία µαγικού ρεαλισµού, όπου το φυσικό συνυπάρχει µε το υπερφυσικό. Βρείτε το βιβλίο ΕΔΩ.