20 χρόνια μετά το τελευταίο ανέβασμα του από τον Σ. Ευαγγελάτο, το θεατρικό αριστούργημα του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» ανεβαίνει ξανά στο Θέατρο Φούρνος σε ένα έργο για τρεις. Εκείνος “είχε για πρόσωπο τον ήλιο και το φεγγάρι”, εκείνη “ήταν πιο εκθαμβωτική κι από την Αφροδίτη” ενώ το τρίτο πρόσωπο θα σταθεί ανάμεσα στα δύο αυτά πλάσματα άλλοτε σαν “πρόσωπο σκοτεινό με το χαρούμενο μαντάτο” κι άλλοτε σαν μοίρα “που συνεχώς χώνει το μαχαίρι”.
Ο συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός Φίλιππος Ζαρφειάδης μιλά, πριν από την πρεμιέρα του πασίγνωστου έργου Ουίλλιαμ Σαίξπηρ «Αντώνιος και Κλεοπάτρα», για το προσωπικό του στοίχημα, το θέατρο, αλλά και τη συνεργασία του με την Μιμή Ντενίση.
Το αντιμετωπίζετε ως ένα προσωπικό στοίχημα με τον εαυτό σας το ανέβασμα του έργου «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» του Σαίξπηρ στο Θέατρο Φούρνος;
Το να ανεβάσεις Σαίξπηρ είναι από μόνο του ένα καλλιτεχνικό στοίχημα από όποια θέση κι αν βρεθεί κανείς. Είναι πρόκληση ακόμα και για τον θεατή. Προσωπικά, αναγνωρίζω τη δυσκολία να ανεβάσεις ένα τέτοιο κλασσικό κείμενο που από πολλούς θεωρείται αριστούργημα όχι μόνο του Ελισαβετιανού ποιητή αλλά και της παγκόσμιας δραματουργίας. Από εκεί και πέρα, το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» στο πέρασμα του χρόνου, από τη στιγμή που πήρα την απόφαση να το ανεβάσω μέχρι και σήμερα, μεταμορφώθηκε από ένα «ιερό κείμενο» σε ένα κείμενο που με αφορά άμεσα, που μιλάει για μένα, κάτι σαν προσωπικό ημερολόγιο. Να φανταστείς στις πρόβες αρχίσαμε να απαντάμε ο ένας τον άλλον με φράσεις του έργου.
Με ποιες άλλες προκλήσεις έχετε βρεθεί αντιμέτωπος;
Καλλιτεχνικές προκλήσεις πολλές! Την εποχή του κορονοϊού ακόμα περισσότερες. Η Τέχνη πολεμήθηκε αδυσώπητα τα τελευταία 2 χρόνια κάνοντας μια κατάσταση ήδη δύσκολη σχεδόν αδύνατον να μπορείς να την αντιμετωπίσεις. Έχω να ανέβω στη σκηνή 2,5 χρόνια και τρέμω σαν το ψάρι. Η Μαρίνα Παντελάκη (η Κλεοπάτρα στην παράσταση) που έπαιζε τον τελευταίο καιρό στο θέατρο μού είπε «δεν μπορείς να φανταστείς πως είναι να παίζεις και από κάτω ένα ολόκληρο θέατρο να είναι καλυμμένο με μάσκες». Αυτό από μόνο του είναι μια πρόκληση για τον ηθοποιό που επί σκηνής αναζητάει την επικοινωνία και τη συν-κίνηση.
Πως οδηγηθήκατε στην απόφαση να επιλέξετε ένα έργο με πλούσια διανομή, πολλαπλά σκηνικά, μεγάλης διάρκειας, αλλά παρ’ όλα αυτά να το επεξεργαστείτε ως ένα κείμενο για τρεις ηθοποιούς και με ελάχιστα σκηνικά μέσα;
Εδώ και πολλά χρόνια έχει αρχίσει στο Θέατρο αλλά και στην Τέχνη γενικότερα η αποδόμηση και η κατάργηση των «μεγάλων αφηγήσεων». Το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» δεν θα μπορούσε να σταθεί με την μορφή που γράφτηκε πριν 400 χρόνια. Ακόμα και με μια πλούσια παραγωγή από πίσω το έργο θα ήταν δύσκολο για να μην πω γελοίο. Για αυτό και γνώρισε πιστεύω τόσες πολλές αποτυχίες στην Ελλάδα. Ο Σαίξπηρ δεν είναι αστικό θέατρο, δεν έχει ρόλους για βεντέτες. Έχει αίμα, δάκρυα και ιδρώτα κι αυτά οι μεγάλες παραγωγές δεν τα έχουν.
Το θέατρο για πολλούς συναδέλφους σας είναι μια κατάθεση ανάγκης – μιας εσωτερικής πάλης- που εξωτερικεύεται κυρίως πάνω στο θεατρικό σανίδι. Για εσάς, τι σημαίνει θέατρο;
Το θέατρο είναι για μένα όλα τα ψέματα που λέω στον εαυτό μου και στους γύρω μου και που πάνω στη σκηνή μεταμορφώνονται στην αλήθεια μου.
Συγγραφέας, θεατρολόγος, σκηνοθέτης, ηθοποιός. Μου δίνετε την εντύπωση πως επιζητείτε τον απόλυτο έλεγχο με ό,τι καταπιάνεστε. Ισχύει αυτό;
Ισχύει. Αλλά δεν είμαι καταχρηστικός και εξουσιαστικός σε καμιά περίπτωση. Το θέατρο είναι ο ανθρώπινος παράγοντας. Η γραφίδα, το πινέλο, το μικρόφωνο, ο πηλός, η πέτρα στο θέατρο είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Τα συναισθήματα του, η ψυχή του. Δεν παίζεις με αυτά… Δεν έχω ποτέ ένα όραμα καλλιτεχνικό a priori το οποίο θέλει να υλοποιηθεί πάση θυσία ανεξάρτητα από τους ανθρώπους που έχω γύρω μου και που συνεργάζομαι από το πρωί μέχρι το βράδυ. Το «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» που θα δείτε στο Θέατρο Φούρνος δεν είναι προϊόν δικό μου αλλά όλων μας. Ακόμα και η ταξιθέατρια επηρεάζει την τελική εμπειρία στο θέατρο και δικαίως! Εγώ πάντα λέω στους ανθρώπους που δουλεύω μαζί «αν πάει κάτι στραβά την ευθύνη την αναλαμβάνω εγώ αλλά αν πάει καλά τότε αυτό θα το απολαύσουμε όλοι μαζί παρέα».
Κι όταν δεν έχετε τον απόλυτο έλεγχο, τι συμβαίνει;
Ο απόλυτος έλεγχος είναι ένα ψέμα… ιδιαίτερα στο Θέατρο. Κι εγώ το ξέρω καλά αυτό.
Στα πρώτα σας βήματα, συνεργαστήκατε με την Μιμή Ντενίση. Μάλιστα έχετε αποφοιτήσει από τη σχολή της. Όλοι μιλούν για άψογη επαγγελματία, που σπάνια συναντάται στο χώρο του θεάτρου. Πως ήταν η εμπειρία σας μαζί της;
3 χρόνια στη δραματική σχολή και 3 χρόνια επί σκηνής. Δεν ήμουν ποτέ στους «κοντινούς» της συνεργάτες παρόλο που μου έδωσε υποτροφία στη σχολή και μου έδωσε ρόλο και καλλιτεχνική ύπαρξη σε δύο της έργα και με σύστησε στον Κώστα Βουτσά. Κι αυτό δεν το λέω ούτε ως παράπονο ούτε ως έπαρση. Αυτό έχει συμβεί και καλώς έχει συμβεί… Δε θα σου πω αυτά που ξέρουν οι περισσότεροι στον χώρο ότι είναι σοβαρή επαγγελματίας, μορφωμένη, με τρομερό χιούμορ, έξυπνη. Θα σου πω όμως το εξής. Της αναγνωρίζω ότι δεν «πούλησε» τον εαυτό της ψεύτικα. Δεν έπαιξε την Κλυταιμνήστρα στην Επίδαυρο ούτε έκανε την Αρκάντινα σε ένα Θέατρο Τέχνης, κάτι που αν ήθελε να το τολμήσει θα είχε τον τρόπο να το κάνει. Δεν το έκανε όμως. Ακόμα και το ότι μεγάλωσε σε ένα μεγαλοαστικό περιβάλλον δεν το κρύβει για να γίνει αρεστή. Το να γεμίζεις το Παλλάς ή τον Ελληνικό Κόσμο δεν είναι εύκολο αλλά δεν είναι πάντα το μοναδικό ζητούμενο. Αν το καλοσκεφτείς η Μιμή Ντενίση είναι μια σύγχρονη Κλεοπάτρα. Όλοι ξέρουν την εικόνα της αλλά ποτέ κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι υπάρχει από πίσω. Όπως λέει και ο Σαίξπηρ είναι «φωτιά και αέρας».
Πιστεύετε πως το τοπίο θα αλλάξει ή θα παραμείνει το ίδιο ευάλωτος ο ηθοποιός απέναντι σε κακοποιητικές συμπεριφορές τις οποίες θα κατονομάζουν «συνθήκες ρόλου»;
Όσο μεγαλύτερη η αλλαγή τόσο μεγαλύτερη η αντίσταση στην αλλαγή αυτή. Τα πράγματα δεν αλλάζουν έτσι από την μια μέρα στην άλλη. Δυστυχώς. Το πρώτο βήμα δεν είναι να απαλειφτούν οι κακοποιητικές συμπεριφορές, αυτό δεν θα γίνει όσο και πεσιμιστικό κι αν ακούγεται ή διαβάζεται αυτό. Το πρώτο βήμα είναι να μπορεί αυτός / αυτή που νιώθει ότι αδικείται ή κακοποιείται αφενός να γνωρίζει τα δικαιώματα του / της, να γνωρίζει ότι υφίσταται βία δηλαδή και αφετέρου να έχει όλους τους δρόμους ανοιχτούς για να βρει το δίκιο του / της χωρίς «ναι μεν αλλά», «γιατί τώρα», «τα ήθελε κι αυτός / αυτή», «γονείς δεν είχε;». Ακούστηκαν τέρατα το τελευταίο διάστημα. Τα μάτια της Τζένης Μπότση όταν περιέγραφε τη βία που της ασκήθηκε θα μείνουν για πάντα στη μνήμη μου. Και δεν πιάνω καν το θέμα με τα ανήλικα παιδιά. Και μόνο στη σκέψη πως ένας άνθρωπος απλώνει το χέρι του με οποιαδήποτε πρόθεση σε ένα ανήλικο παιδί με εξοργίζει. Και το εξοργίζει είναι μάλλον «αδύναμο» ρήμα για να το περιγράψει.
Ποια τα επόμενα σχέδια σας, μετά τις παραστάσεις «Αντώνιος και Κλεοπάτρα;»
Το έργο «Ο ΑΓΩΝας Τους», ένα Θέατρο Ντοκουμέντο για το Ολοκαύτωμα των τσιγγάνων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα παρουσιαστεί τέλη Μαΐου σε ΔΗΠΕΘΕ κάτι που με κάνει να ανυπομονώ. Από κει και πέρα ο Σαίξπηρ είναι καλλιτεχνικό ναρκωτικό οπότε δεν θα τον αποχωριστώ εύκολα. Καλώς ή κακώς…
Info: Πρεμιέρα 2 Απριλίου 2022 / Σάββατο 21:15 Κυριακή 20:00 (2-3/04, 9-10/04, 16-17/04) στο Θέατρο Φούρνος (Διεύθυνση: Μαυρομιχάλη 168 / Τηλ. Κρατήσεων: 210 6460748). Προπώληση: viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
