Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι συγγραφέας, ποιητής, κριτικός θεάτρου και βιβλιοκριτικός. Με σπουδές στους τομείς της μηχανικής, του Θεάτρου και των Ξένων Γλωσσών, διδάκτωρ και μεταδιδάκτωρ, αναμφίβολα είναι ένας από τους καταλληλότερους ανθρώπους στη χώρα μας για να αποτελέσει μέλος της επιτροπής για τον Διαγωνισμό Διηγήματος του Ιανού μαζί με άλλα δύο μεγάλα ονόματα από τον χώρο της Ελληνικής Λογοτεχνίας, τον Γιάννη Ξανθούλη και τον Διονύση Μαρίνο. Εδώ μου μίλησε για τον Διαγωνισμό Διηγήματος, αλλά και για το έργο του και την Ελληνική Λογοτεχνία.
Το θέμα του φετινού διαγωνισμού που διοργανώνουν τα Βιβλιοπωλεία Ιανός είναι «Ταξίδια», ενώ το περσινό «Ημερολόγια καραντίνας», σαφώς επηρεασμένο από την όλη κατάσταση με την πανδημία του κορωνοϊού. Το φετινό ακούγεται κάπως πιο αισιόδοξο. Το σκεφτήκατε ως μία εναλλακτική διέξοδο για τον κόσμο που δεν μπορούσε να ταξιδέψει τόσους μήνες; Ως έναν τρόπο φυγής από την ζοφερή πραγματικότητα;
Το ταξίδι είναι το οξυγόνο της ψυχής ούτως ή άλλως. Ειδικά μετά από μία κρίση πολυετή (λόγω της οικονομικής κρίσεως). Και – δόξα τω θεώ – κρίσεις δεν μας λείπουν σε αυτή την χερσόνησο του Αίμου που ταλανίζεται από όλων των ειδών τους πολεμικούς και συγκρουσιακούς ανέμους αιώνες τώρα. Τα ταξίδια είναι αποδράσεις στον Παράδεισο που θυμάται και νοσταλγεί η ψυχή μας. Είναι παντός καιρού. Ειδικά τώρα, σε μια χώρα σαν τη δική μας που ζει κυρίως από τον Τουρισμό, πρέπει να εστιάσουμε και να εντείνουμε τις προσπάθειές μας στην έννοια «ταξίδι». Υπάρχει και ο εσωτερικός τουρισμός, αλλά και ο εσωτεριστικός, που μας οδηγεί ανέξοδα ίσως σε φανταστικούς χωροχρόνους ασύλληπτης πυκνότητας. Κι αυτή είναι η γραφή, όταν λογοτεχνική είναι. Το διήγημα, ως «μικρή φόρμα», είναι η πιο απαιτητική εκδοχή πεζού λόγου. Ειδικά στα χρόνια της μετανεωτερικότητας.
Ο διαγωνισμός αυτός διοργανώνεται από τα Βιβλιοπωλεία Ιανός για τέταρτη συνεχή χρονιά. Βρίσκετε πώς έχει κάθε χρόνο και μεγαλύτερη ανταπόκριση και τείνει να καθιερωθεί ως θεσμός; Τι έχετε αποκομίσει εσείς ως συγγραφέας και βιβλιοκριτικός από όλο αυτό;
Βεβαίως. Κάθε χρόνο και καλύτερα. Πέρυσι είχαμε περίπου 1.200 συμμετοχές!!! Ο διαγωνισμός του Ιανού έγινε θεσμός για τρεις λόγους: 1. Είναι αξιόπιστος, χάρη στη σύνθεση της κριτικής επιτροπής, 2. Έχει σημαντική απήχηση στο κοινωνικό σύνολο και επηρεάζει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, 3. Το βιβλίο με τα καλύτερα διηγήματα είναι το καλύτερο δώρο για όλες τις ηλικίες και μάθημα γραφής για όλους.
Ως κριτικός Λογοτεχνίας και Θεάτρου, απολαμβάνω κάθε στάδιο αυτού του διαγωνισμού και φυσικά την πανηγυρική ανακοίνωση των αποτελεσμάτων που συμπίπτει και με την έκδοση του συλλεκτικού αυτού τόμου.
Έχω κερδίσει πολλά σαν λογοτέχνης ο ίδιος, γιατί τα λάθη των άλλων είναι πιο προφανή από τα δικά μας.
Για ποιον λόγο συνδυάστηκε με διαγωνισμό φωτογραφίας; Ήταν κάτι που έγινε από την πρώτη χρονιά;
Ευθύς εξαρχής ήταν εικόνα και λόγος, λόγος και εικόνα, ως σημαντική υπόμνηση ότι το ένα χωρίς το άλλο παραπέμπει στην παθολογική εσωστρέφεια ή στην χαοτική εξωστρέφεια.
Θεωρείτε ότι τέτοιου είδους διαγωνισμοί ωφελούν τον χώρο της Λογοτεχνίας στη χώρα μας; Υπάρχει περίπτωση να αναδειχθούν νέες λογοτεχνικές φωνές από τέτοιες δράσεις;
Φυσικά και αναδεικνύονται κάθε χρόνο νέα ταλέντα απ’ όλες τις ηλικίες. Από μαθητές γυμνασίου έως …συνταξιούχους, όλες και όλοι γίνονται δεκτοί και συναγωνίζονται σε μία αρένα που είναι όλοι νικητές, αφού το στοίχημα δεν είναι να γίνουμε καλύτεροι από τον άγνωστο διπλανό μας αλλά καλύτεροι από τον ίδιο τον εαυτό μας. Ακόμα κι αυτοί που δεν διακρίνονται εφοδιάζονται με τα απαραίτητα εργαλεία για να συνεχίσουν και να χτίσουν το δικό τους πνευματικό πόλισμα.
Έχετε ασχοληθεί, αν δεν κάνω λάθος, με τα περισσότερα είδη του αφηγηματικού και έμμετρου λόγου, όπως ποίηση, μυθιστόρημα, διήγημα, θεατρικό έργο, αλλά και δοκίμιο. Κάποιοι ομότεχνοί σας θεωρούν τα διήγημα ως το δυσκολότερο λογοτεχνικό είδος. Εσείς συμμερίζεστε αυτή την άποψη; Εσείς ποιο είδος θεωρείτε ό,τι είναι το πιο δύσκολο για να γράψει κανείς;
Για μένα το δυσχερέστερο λογοτεχνικό είδος είναι η ποίηση, γιατί απαιτεί την μέγιστη συμπύκνωση, μουσικότητα, πλήρη κατοχή των εκφραστικών μας μέσων, παιδεία, ακούσματα, διαβάσματα, συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι, εμπειρία ζωής. Πολλοί από τους σύγχρονους ποιητές είναι άμουσοι και πεζολογούν ασύστολα, με αποτέλεσμα να φυλλορροούν οι επαρκείς αναγνώστες και να στρέφονται στο διήγημα ή και στο τυπωμένο θεατρικό έργο ακόμα (είδος μάλλον δυσανάγνωστο χωρίς το παραστατικό της σκηνικό συμπλήρωμα).
Πώς σας επηρέασε, σε ό,τι αφορά τον τομέα της συγγραφής, όλη αυτή η κατάσταση με τον κορωνοϊό; Κάποιοι συγγραφείς είπαν ότι βρήκαν χρόνο, ευκαιρία και έμπνευση να γίνουν πιο παραγωγικοί, άλλοι ομολόγησαν ότι δεν είχαν διάθεση και ιδέες. Εσείς κρίνετε ότι ήσασταν πιο δραστήριος συγγραφικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας;
Αυτή η περίοδος είναι ο συγγραφικός μου κυκεώνας. Κακά τα ψέματα, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το φάσμα του θανάτου επιταχύνουμε τις πνευματικές μας προσπάθειες να ολοκληρώσουμε αυτό που εννοεί ο κάθε ένας (και η κάθε μία) «έργο ζωής». Για μένα αυτή η δυσοίωνη περίοδος ήταν και είναι η απαρχή διεθνών λογοτεχνικών, θεατρικών και κινηματογραφικών συνεργασιών.
Λέγεται ότι η καραντίνα ωφέλησε τελικά το βιβλίο. Αυτό έγινε επειδή ο κόσμος κλείστηκε στα σπίτια του και έμαθε να διαβάζει, εφόσον δεν είχε και πολλούς άλλους εναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης. Θεωρείτε ότι έγινε πράγματι έτσι ή αντιθέτως, λόγω της οικονομικής στενότητας που επέφερε η πανδημία σε πολλούς εργαζόμενους, τα πράγματα για το βιβλίο δυσκόλεψαν κι άλλο;Βαρεθήκαμε να ακούμε θλιβερές ειδήσεις στην τηλεόραση. Αναζητήσαμε καταφύγιο στους κλασικούς. Ξεσκονίσαμε παλιά βιβλία, ακόμα και από τα χρόνια της εφηβείας μας. Αγοράσαμε μεταχειρισμένα βιβλία. Οι εργαζόμενοι στα βιβλιοπωλεία σαφώς βρέθηκαν σε δυσχερή θέση λόγω της πανδημίας. Όμως το βιβλίο, μακροπρόθεσμα, θα ωφεληθεί και από την υγειονομική και από την οικονομική κρίση. Δεν είμαι ανερμάτιστα αισιόδοξος, αλλά και στις δύσκολες περιόδους της Ανθρωπότητας δεν έπαψαν να τυπώνονται βιβλία. Ειδικά όταν οι φασίστες και οι τύραννοι παντός είδους τα …καίγανε ή τα απαγορεύανε. Η Λογοτεχνία τρέφεται με το δυσχερές. Η ευτυχία την καθιστά περιττή. Στον Παράδεισο δεν υπάρχουν βιβλιοθήκες. Στην Κόλαση όμως, στην Κόλαση είναι απαραίτητες!
Τα τελευταία χρόνια το βιβλίο χάνει έδαφος σε σχέση με την ηλεκτρονική ψυχαγωγία, ιδιαίτερα στους νέους. Υπάρχει άραγε τρόπος να ξαναφέρουμε τους αναγνώστες κοντά στο βιβλίο;
Φυσικά. Με τις λέσχες αναγνώσεις, με παράλληλες θεατρικές και μουσικέ δραστηριότητες, με επιδοτήσεις εισιτηρίων για παρακολούθηση παραστάσεων δραματοποιημένων λογοτεχνημάτων, με τη συστηματική διαδραστική συμμετοχή σε παρουσιάσεις βιβλίων, ακόμα και από το Διαδίκτυο. Ό,τι δεν είναι συμμετοχικό και συνεργατικό οδηγεί στην αδράνεια και στην αδιαφορία. Οι εικοστός πρώτος αιώνας θα είναι αιώνας της συλλογικότητας. Και από αυτή την άποψη το βιβλίο θα πρέπει να γίνει εργαλείο θελκτικότερο από μια φωτεινή οθόνη.
Ακροβατείτε διαρκώς με το έργο και τις δράσεις σας ανάμεσα στην ποίηση, τη Λογοτεχνία και το Θέατρο, με αποτέλεσμα να μου θυμίζετε έναν αγαπημένο ήρωα βιβλίου, τον Αντριά στο Confiteor του Ζάουμε Καμπρέ. Αυτός ήταν συγχρόνως μουσικός και λογοτέχνης και όταν τον ρώτησαν πώς αισθάνεται ένας μουσικός που γράφει συγχρόνως και λογοτεχνία, αυτός απάντησε ότι ανήκει σε δύο κόσμους και ότι τον αποσυντονίζει να μην ξέρει ποιος από τους δύο είναι σημαντικότερος για εκείνον. Εσείς αισθανθήκατε ποτέ έτσι όπως ο Αντριά στο Confiteor; Κι αν έπρεπε να επιλέξετε ανάμεσα σε Θέατρο και Λογοτεχνία, τι θα διαλέγατε;
Δεν υπάρχει καλό θέατρο χωρίς υψηλή Λογοτεχνία. Το θέατρο όμως ήρθε δεύτερο στη ζωή μου. Η ποίηση με διάλεξε από νωρίς, από ακούσματα πολύ πριν πάω στο σχολείο. Τα δημοτικά μας τραγούδια, οι παραδοσιακοί χοροί. Οι παραλογές με μύησαν στην δραματικότητα. Και το θέατρο στο ραδιόφωνο στον θεατρικό λόγο. Ο κινηματογράφος στην μαγεία της αφηγηματικής εικόνας. Και τέλος, στα δώδεκά μου, που συνέπεσαν με την Μεταπολίτευση και την πτώση της χούντας, ήρθα εις γάμου κοινωνίαν με το ίδιο το θέατρο. Δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω. Και δεν θέλω.
Info: Ο IANOS, για τέταρτη συνεχή χρονιά, διοργανώνει Διαγωνισμό Διηγήματος και Φωτογραφίας με θέμα: «Ταξίδια». Ταξίδια φυσικά, νοητά, φανταστικά, ταξίδια στο χαρτί, ταξίδια στο φακό, ταξίδια στο μυαλό… Διάρκεια διαγωνισμού έως 15 Ιουνίου 2021. Περισσότερα εδώ!
