«Από τους δέκα ανθρώπους που σου ζητάνε τη γνώμη σου για κάτι, οι εννέα το κάνουνε μονάχα για να σου πούνε τη δική τους», είχε αναφέρει ο Άγγελος Τερζάκης. Και αυτή η περίοδος λόγου εκφράζει την αντίληψη του και την πίστη του στη συλλογικότητα, καθώς ήταν αντίθετος με κάθε ατομικισμό.
Ο Έλληνας λογοτέχνης, της γενιάς του ’30, υπήρξε μια πολυκύμαντη και πολυσχιδής προσωπικότητα, έχοντας κληροδοτήσει ένα πλούσιο πεζογραφικό, θεατρικό, δοκιμιακό και κριτικό έργο.Ήταν εκείνος ο οποίος γεννήθηκε για να υπηρετεί με ουσιαστικό τρόπο τις τέχνες και τα γράμματα, και παράλληλα να διεισδύσει με ικανότητα και μοναδικότητα στην ελληνική και παγκόσμια δραματουργία.
Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου «Αγωνιών και Άγρυπνος», μια σειρά ομιλιών από τα πρακτικά της ημερίδας που διοργανώθηκε από το τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο την Άνοιξη του 2019, συζητήσαμε με την Δρ. Λίλυ Αλεξιάδου, και μέλος του ΕΔΙΠ Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, η οποία επιμελήθηκε την έκδοση.
Ο Άγγελος Τερζάκης έχει μια πολύπλευρη πνευματική παρακαταθήκη, την οποία επιδιώξατε μέσω της ημερίδας να αναδείξετε. Θεωρείτε πως ο πνευματικός κόσμος, που παρέστη στην εκδήλωση, φώτισε αυτές τις πτυχές;
Η ημερίδα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ είχε ως στόχο ακριβώς αυτόν που αναφέρετε, να φωτίσει δηλαδή την πνευματική παρακαταθήκη του Άγγελου Τερζάκη, την τόσο πολυεπίπεδη και ενδιαφέρουσα. Οι ομιλητές της ημερίδας μας, τα κείμενα των οποίων περιλαμβάνονται στο βιβλίο Άγγελος Τερζάκης. Αγωνιών και άγρυπνος. Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας, καλύπτουν τις περισσότερες πτυχές του έργου και της προσφοράς του, αναδεικνύοντας παράλληλα τις «ανθρώπινες» στιγμές του. Αναδεικνύουν το πλούσιο πεζογραφικό, θεατρικό, δοκιμιακό και κριτικό του έργο, με μια ανανεωμένη ματιά και με μια σύγχρονη πρόσληψη. Δίνουν, επίσης, ιδιαίτερη έμφαση στην θητεία του Τερζάκη στο Εθνικό Θέατρο, όπου υπηρέτησε ως Γραμματέας του ιδρύματος, στη συνέχεια ανέλαβε τη Διεύθυνση Δραματολογίου, ενώ διετέλεσε Καλλιτεχνικός Διευθυντής και Γενικός Διευθυντής, με παράλληλη, μακρόχρονη προσφορά στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στην οποία δίδαξε Ιστορία του Θεάτρου, Δραματολογία και Αρχαίο Δράμα και, κατά διαστήματα, ανέλαβε τη διεύθυνσή της.
Τι άνθρωπος ήταν ο Άγγελος Τερζάκης; Ο γιός του, Δημήτρης, αναφέρει πως «Λάτρευε το θέατρο, αλλά όχι τους ανθρώπους του θεάτρου». Αυτή τη σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη λόγω της πολυκύμαντης προσωπικότητας του;
Όπως γράφει ο Δημήτρης Τερζάκης, στον πατέρα του δεν άρεσαν «τα νάζια, τα σκέρτσα, οι ίντριγκες…» Αυτό σημαίνει ότι απεχθανόταν τον βεντετισμό, την αυτοπροβολή και τον εγωισμό ορισμένων ηθοποιών να υπερβαίνουν τη σκηνοθετική άποψη και να μην σέβονται το κοινό. Ο ίδιος ήταν αφοσιωμένος απόλυτα στην πειθαρχία της Τέχνης και αυτό απαιτούσε και από τους άλλους. Δεν ανεχόταν την προχειρότητα. Ο Τερζάκης πάντα φρόντιζε να ενισχύει και να στηρίζει τους ηθοποιούς, να παλεύει για τα δικαιώματά τους. Από τη θέση του Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, στην οποία παρέμεινε έως τον Φεβρουάριο του 1944, επεδίωξε, σε μια πολύ δύσκολη εποχή, να ενισχύσει το έμψυχο δυναμικό του θιάσου και συνέβαλε στην οικονομική αποκατάσταση όσων εργαζομένων του Εθνικού Θεάτρου απείχαν από τα καθήκοντά τους εξαιτίας του πολέμου. Χορήγησε έκτακτες αμοιβές και επιδόματα σε χαμηλόμισθους ηθοποιούς και παρενέβη σε ζητήματα πειθαρχικών ποινών. Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, ότι το 1943 κατέβαλε έκτακτη αποζημίωση στις γυναίκες ηθοποιούς που λάμβαναν μέρος στον Χορό της Εκάβης, λόγω της δυσανάλογης αμοιβής τους σε σχέση με τους εκτάκτους συναδέλφους τους. Παράλληλα, υπήρξε ιδιαίτερα αυστηρός απέναντι στις προσωπικές φιλοδοξίες των ηθοποιών για μισθολογική και καλλιτεχνική ιεραρχία και, γενικότερα, στα φαινόμενα βεντετισμού, τα οποία δυσχέραιναν το καλλιτεχνικό έργο του Εθνικού. Οι μαθητές του, κατοπινοί ηθοποιοί, μιλούσαν και μιλούν ακόμα με έκδηλη αγάπη και σεβασμό για τον δάσκαλό τους στη Δραματική Σχολή του Εθνικού. Ο Κώστας Καστανάς τονίζει στο βιβλίο μας, ότι ο δάσκαλός του «πάντοτε διέθετε χρόνο για τους σπουδαστές και ενδιαφερόταν αληθινά για αυτούς», τους ενίσχυε ηθικά και πνευματικά με υπομονή και κατανόηση. Όπως έχει γράψει και ο Αλέξης Μινωτής, «όλοι οι πρώην μαθητές του –και είναι πάμπολλοι– ομνύουν στο όνομά του και σκύβουν με σεβασμό και ευλάβεια το κεφάλι στο άκουσμα της μνήμης του». Τέλος, στην θεατρική κριτική του ο Τερζάκης αντιμετώπιζε με μεγάλη επιείκια και σεβασμό όχι μόνο τους νεότερους ηθοποιούς αλλά και τους αναγνωρισμένους, τους «φτασμένους», παραβλέποντας τις ερμηνευτικές αστοχίες τους και έχοντας στο νου του την προσφορά τους στο παρελθόν και το μέγεθος των ρόλων με τους οποίους έρχονταν σε αναμέτρηση.
Εσείς πως τον «διαβάσατε» μέσα από το θεατρικό του έργο;
Όπως τον «διάβασα» και μέσα από το υπόλοιπο έργο του, το μυθιστόρημα και τα δοκίμιά του. Ο Τερζάκης ήταν ο ίδιος σε όλο το έργο του και σε όλη του την ύπαρξη, τον απασχολούσαν τα ίδια θέματα, οι ίδιες αγωνίες, δεν άλλαζε ο τρόπος με τον οποίο προσέγγιζε τα πράγματα, είτε έγραφε λογοτεχνία είτε θέατρο είτε στοχαστικό δοκίμιο. Μπορεί, βέβαια, να ακολούθησε τις συμβάσεις του κάθε είδους, να χρησιμοποίησε διαφορετικές τεχνικές και συγγραφικά τεχνάσματα, να ενέδυσε με βυζαντινά ή μεσοπολεμικά ενδύματα τους ήρωές του και να δημιούργησε διαφορετικά σκηνικά, λογοτεχνικά ή θεατρικά, όμως η ουσία και ο πυρήνας του έργου του παραμένει με συνέπεια «τερζακικός», έχει μια καθολική συγγραφική ταυτότητα.
Αν ήταν να καθορίσετε τη συγγραφική μαεστρία του με ένα και μόνο θεατρικό του έργο, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Άγγελος Τερζάκης ολοκληρώνει τον Πρόγονο, το έργο που θα αποτελούσε το κύκνειο άσμα του στο θέατρο και το οποίο παραστάθηκε το 1970, στα χρόνια της δικτατορίας, από ένα νεανικό θεατρικό σχήμα, το Πειραματικό Θέατρο της Μαριέττας Ριάλδη. Μακριά από τις βυζαντινές τραγωδίες και τα ιστορικά δράματα, ο ώριμος, εξηντατριάχρονος πλέον, Τερζάκης δεν διστάζει να στραφεί στον πειραματισμό με νέες μορφές, δημιουργώντας ένα αλληγορικό έργο, ένα «νέας τεχνοτροπίας δράμα» –όπως το χαρακτήρισε ο ίδιος– με φιλοσοφικές, υπαρξιακές και εσχατολογικές διαστάσεις, που γεννούν ερωτήματα και ζητούν ερμηνείες. Στον Πρόγονο, συνυπάρχουν τέσσερις γενιές –ο σκηνικά αόρατος γέροντας-πρόγονος που φωλιάζει στη σοφίτα, οι δύο κόρες του με τους συζύγους τους, τα δύο εγγόνια και ένα παιδί που κυοφορεί η μία εγγονή, προϊόν βιασμού και αιμομειξίας. Όλοι αυτοί συνδέονται μεταξύ τους με μια αδιευκρίνιστη ενοχή και αναγκάζονται να συγκατοικήσουν σε ένα αραχνιασμένο, εγκαταλελημένο αρχοντικό, ενώ έξω ο κόσμος σιγά σιγά ερημώνει, εξαιτίας μιας άγνωστης και κλιμακούμενης απειλής. Η γέννηση και ο θάνατος, οι ανεξήγητα αποτυχημένες προσπάθειες του ανθρώπου για την ευτυχία, η υπαρξιακή αμφιβολία και το αβέβαιο μέλλον της ανθρωπότητας, η τραγική διάσταση της ζωής, σταθερές και αγωνιώδεις αναζητήσεις του στοχαστή Άγγελου Τερζάκη, αποτυπώνονται συμβολικά στον Πρόγονο, καθιστώντας τον, κατά την γνώμη μου, ένα από τα σπουδαιότερα έργα του δραματουργού. Το έργο παραστάθηκε ξανά το 1990 στο Εθνικό Θέατρο, με τη συμπλήρωση των δέκα χρόνων από τον θάνατό του. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι η συγγραφική μαεστρία του Τερζάκη έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι ακόμα και στην περίοδο της όψιμης ωριμότητας δεν επαναπαύτηκε σε κατεκτημένες τεχνικές και δεν φοβήθηκε να πειραματιστεί σε νέα πεδία και να βαδίσει σε αχαρτογράφητες διαδρομές, με αφετηρία πάντα τα τεράστια ερωτήματα της ύπαρξης. Ένας άνθρωπος αντιδογματικός, «αγωνιών και άγρυπνος», υπήρξε ο Τερζάκης, βαθύτατα ανθρώπινος και μεταφυσικός.
Στη σημερινή εποχή, υπάρχει σχολή Τερζάκη ή ο τρόπος γραφής του έχει κλειδώσει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας;
Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει σήμερα «σχολή Τερζάκη», όπως δεν υπάρχει, για παράδειγμα, σχολή Θεοτοκά ή Καραγάτση. Είναι αλήθεια ότι στις μέρες μας δεν συναντάμε εύκολα δημιουργούς με την καθολικότητα και την ευρύτητα πνεύματος του Τερζάκη, ο οποίος υπηρέτησε τόσους τομείς της τέχνης, δοκιμάστηκε σε τόσα είδη και αφομοίωσε στο έργο του τους μεγάλους κλασικούς αλλά και τους μοντέρνους. Πιστεύω, πάντως, ότι κανένας συγγραφέας του διαμετρήματός του, ο οποίος αποτυπώνει στο έργο του την αγωνία της ύπαρξης, δεν κλειδώνεται τελικά στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας». Αυτό που αλλάζει είναι ο ορίζοντας προσδοκίας κάθε εποχής, ο οποίος βάζει σε ένα περιθώριο ή ξαναφέρνει στο προσκήνιο συγγραφείς και έργα, για διάφορους λόγους. Υπάρχουν όμως πολλές χαραμάδες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, μέσα από τις οποίες ο Τερζάκης μπορεί να επιστρέφει στο σήμερα και το αύριο. Μια τέτοια χαραμάδα ελπίζω να είναι και το βιβλίο μας.
Μιλήστε μας για το προσωπικό του αρχείο στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.
Το αρχείο του Άγγελου Τερζάκη παραχωρήθηκε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών της Αθήνας από τον γιο του, μουσικοσυνθέτη Δημήτρη Τερζάκη, το 2001. Η ταξινόμηση και η καταγραφή του ολοκληρώθηκαν το 2007 και ο κατάλογος είναι προσβάσιμος στο διαδίκτυο μέσω της ιστοσελίδας της Αμερικανικής Σχολής, ενώ μεγάλο τμήμα του αρχείου έχει ψηφιοποιηθεί. Το αρχείο του Άγγελου Τερζάκη συμπληρώνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις συλλογές προσωπικών αρχείων λογοτεχνών της γενιάς του ’30 που φυλάσσονται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Περιλαμβάνει χειρόγραφα και δακτυλόγραφα έργων του, τόσο από τη θεατρική όσο και από την πεζογραφική του παραγωγή, πρόχειρες σημειώσεις, αποκόμματα εφημερίδων, φωτογραφίες και επιστολές. Το υλικό έχει ταξινομηθεί σε 14 θεματικές ενότητες που αντικατοπτρίζουν το πολυδιάστατο έργο του λογοτέχνη από το πρώτο του μυθιστόρημα μέχρι τα εξαιρετικά μαθήματά του δραματολογίας στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών. Η μελέτη του αρχείου φωτίζει άγνωστες πτυχές του βίου και του έργου του δημιουργού. Ενδεικτικό παράδειγμα, η Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ, που πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Η Καθημερινή το 1937, και ένα σημαντικό τεκμήριο που υπάρχει στο αρχείο για την επεξεργασία του αρχικού κειμένου, με σκοπό την οριστική του έκδοση μετά την Κατοχή. Είναι το τετράδιο με επικολλημένα τα αποκόμματα της Καθημερινής και στο περιθώριο ιδιόχειρες διορθώσεις και σημειώσεις που ρίχνουν φως στην όλη διαδικασία μεταμόρφωσης του κειμένου. Επίσης, ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν, στην ενότητα Θεατρικά/Κινηματογραφικά, τα έργα για κουκλοθέατρο που έγραψε ο Τερζάκης για τον γιο του, όπως και στοιχεία για τουλάχιστον έξι κινηματογραφικά έργα.
Αυτή η ηγετική φυσιογνωμία της γενιάς του ΄30, συνέβαλε στη διαμόρφωση του θεατρικού τοπίου, διότι δεν θεωρείται ένας πολυπαιγμένος συγγραφέας.
Η πολυδιάστατη παρακαταθήκη της γενιάς του ’30 υπήρξε εξαιρετικά πλούσια σε ποιότητα και σε ποσότητα, σε όλους τους τομείς της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η θέση του Τερζάκη στη γενιά αυτή είναι, βέβαια, ιδιαίτερα σημαντική για το σύνολο του έργου του: μυθιστόρημα, θέατρο, στοχαστικό δοκίμιο, κριτική, συνδιαλέγονται και συναποτελούν το τερζακικό πνευματικό σύμπαν. Και άλλοι δημιουργοί της γενιάς του καλλιέργησαν βέβαια τη δραματική γραφή, συχνά με επιτυχία, όμως ο δραματουργός Τερζάκης ξεχωρίζει ανάμεσά τους για πολλούς λόγους. Θα έλεγα ότι για τον Τερζάκη το θέατρο ήταν ίσως η πρώτη του αγάπη, καθώς εμφανίζεται στον θεατρικό κόσμο σε πολύ νεαρή ηλικία και όχι ως ώριμος και ήδη γνωστός συγγραφέας –εικοσιπεντάρης ακόμα– με δύο μάλιστα έργα, πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, το Γαμήλιο εμβατήριο από τον θίασο Μαρίκας Κοτοπούλη και τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ στο Εθνικό Θέατρο, κάνοντας φανερή τη δραματική του δεξιοτεχνία και επανεκκινώντας τη νεοελληνική δραματουργία και, μάλιστα, φέρνοντας στο προσκήνιο της πρωτότυπης θεατρικής δημιουργίας τη δημοτική γλώσσα. Ο Αλέξης Σολομός δίνει έμφαση και σε μια ακόμα προσφορά του δημιουργού στο θεατρικό τοπίο της εποχής, επισημαίνοντας ότι χάρη στο Εθνικό, στον Πολίτη και τον Ροντήρη, καρποφόρησε ο θαυμασμός του Τερζάκη για το παγκόσμιο κλασικό θέατρο, «στο ψυχικό του πεδίο μάχης ο Σαίξπηρ νίκησε τον Τσέχωφ […] κι ο βάρδος του Έηβον έκανε τη θριαμβευτική του είσοδο στις Βλαχέρνες…» Είτε συμφωνεί κανείς με την άποψη του Σολομού είτε όχι, είναι γεγονός ότι η ουσιαστική και δημιουργική επαφή του Τερζάκη με το παγκόσμιο και, κυρίως, ευρωπαϊκό θέατρο και ο στοχασμός του συνέβαλαν σαφέστατα στη διαμόρφωση του θεατρικού τοπίου μας. Ας μην ξεχνάμε εξάλλου και τις μελέτες του Το μυστήριο του Ιάγου (1969) και Αφιέρωμα στην τραγική μούσα (1970), με σημαντικά δοκίμια για το θέατρο, αλλά και την θεατρική κριτική που δημοσίευε στην εφημερίδα Το Βήμα, από το 1948 έως το 1965, με πολύτιμο για τις νεότερες γενιές δημιουργών υλικό. Τέλος, είναι πολύ σημαντική η πολυετής και ευρύτατης αποδοχής προσφορά του στο Εθνικό Θέατρο, και μάλιστα σε δύσκολα χρόνια, από τις θέσεις του διευθυντή δραματολογίου, του καλλιτεχνικού και γενικού διευθυντή και του διευθυντή και δασκάλου της Δραματικής Σχολής του ιδρύματος. Επομένως, η συμβολή του Τερζάκη στη διαμόρφωση του θεατρικού πεδίου δεν έγκειται μόνο στη συγγραφική του παρακαταθήκη, πολυπαιγμένη ή μη, αλλά εκτείνεται σε όλους τους παραπάνω τομείς και είναι αδιαμφισβήτητη. Κορυφαία μορφή της γενιάς του ’30, συμμετείχε αδιάκοπα στο ελληνικό πνευματικό γίγνεσθαι έως το 1979, χρονιά του θανάτου του, διαδραματίζοντας ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της κριτικής των ιδεών.
Θεωρείτε πως το έργο του στην παγκόσμια δραματουργία προβλήθηκε όσο θα έπρεπε;
Όπως διαβάζουμε και στο βιβλίο μας, ο Τερζάκης ταξίδεψε, μεταξύ άλλων, το 1947 στην Αγγλία, το 1959 στη Ρωσία, το 1966 στην Ουγγαρία και τη Ρουμανία και το 1968 στη Γερμανία, στο πλαίσιο προγραμμάτων μορφωτικών ανταλλαγών. Τον Μάιο του 1964, δέχθηκε επίσημη πρόσκληση από τον Αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα, H.R. Labouisse, εκ μέρους του Υπουργείου Εξωτερικών, για να διαμείνει στις ΗΠΑ για διάστημα δύο μηνών, με κρατική επιχορήγηση. Τελικά, ταξίδεψε ιδιωτικά τον Ιούλιο του 1964, για να παρακολουθήσει την παράσταση του έργου του Θωμάς ο Δίψυχος, στο Tufts University. Δεν είναι εξάλλου λίγες οι μεταφράσεις θεατρικών έργων του Τερζάκη. Το έργο Θωμάς ο Δίψυχος, μεταφράστηκε στα αγγλικά για την παράσταση στην Αμερική (μτφρ. Αthan. Anagnostopoulos) και στα γαλλικά (μτφρ. Jean Luc Laclannche) και γερμανικά (μτφρ. Β. Καλαϊτζής, Έλκε Γκρος). Και άλλα έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, κυρίως με σκοπό το ανέβασμα παραστάσεων σε πανεπιστήμια της Αμερικής, στη δεκαετία του ’60, αλλά και σε άλλες γλώσσες, όπως το Απόψε ή την Αυγή στα αγγλικά (μτφρ. Αthan. Anagnostopoulos) και γερμανικά (μτφρ. Iris Schröder), η Θεοφανώ στα αγγλικά (μτφρ. Μ.Rethis, G.C. Crocker), γαλλικά (μτφρ. J. Lacarrière) και γερμανικά, Το Μεγάλο Παιχνίδι (μτφρ. Abbott Rick) στα αγγλικά και ο Πρόγονος στα αγγλικά (μτφρ. Rae Dalven) και γαλλικά (μτφρ. πιθανόν του ίδιου του Τερζάκη). Επίσης, έχει μεταφραστεί στα αγγλικά το «Αφιέρωμα στην Τραγική Μούσα». Στο αρχείο του Άγγελου Τερζάκη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη υπάρχουν δακτυλόγραφα κείμενα μεταφράσεων έργων του στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και σουηδικά, ορισμένα με χειρόγραφες διορθώσεις, ενώ συμπεριλαμβάνονται και αυτόγραφα κείμενα του Τερζάκη με διορθώσεις και παρατηρήσεις στο κείμενο της μετάφρασης για την καλύτερη απόδοση του ελληνικού κειμένου στην ξένη γλώσσα. Επομένως, όπως φαίνεται κυρίως από την πληθώρα των μεταφράσεων των θεατρικών του έργων, ο Τερζάκης, τουλάχιστον όσο ζούσε, έτυχε σημαντικής προσοχής στο εξωτερικό, καθώς και ο ίδιος ήταν πάντα ανοιχτός στις πνευματικές ζυμώσεις και ενημερωμένος για την κίνηση των ιδεών στον διεθνή χώρο. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο κείμενο του φιλοσόφου Ζακ Ντεριντά δημοσιεύθηκε στην Ελλάδα στις Εποχές (1963-1967), σημαντικό φιλελεύθερο περιοδικό, ανοιχτό στα μηνύματα των καιρών, υπό τη διεύθυνση του Τερζάκη.
Η Πολιτεία τι του οφείλει 43 χρόνια μετά το θάνατό του;
Ο Τερζάκης τιμήθηκε από την πολιτεία με το Α’ Κρατικό Βραβείο Θεάτρου για το κοινωνικό δράμα Είλωτες (1938) και την τραγωδία Ο σταυρός και το σπαθί (1939), με το Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος για το μυθιστόρημά του Μυστική Ζωή, με το Βραβείο της Ομάδας των 12 για τη συλλογή δοκιμίων του «Προσανατολισμός στον αιώνα» (1963) και με το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών για τη θεατρική μελέτη «Το μυστήριο του Ιάγου»(1969). Το 1971 η Ακαδημία Αθηνών πρότεινε τον Τερζάκη ως υποψήφιο από την Ελλάδα για το διεθνές θεατρικό έπαθλο «Αντόνιο Πελτρινέλλι». Το 1974 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην τάξη των Γραμμάτων. Πολλές οι τιμές στο παρελθόν, αν μιλήσουμε όμως για το σήμερα, θεωρώ ότι ο Τερζάκης δεν έχει τη θέση που του αρμόζει. Η παρουσία του έργου του στην εκπαίδευση, στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας αλλά και της Νεοελληνικής Γλώσσας, είναι υποτυπώδης και ανεξέλικτη. Η πολιτεία θα μπορούσε, εξάλλου, να θεσπίσει ένα «έτος Τερζάκη» ή έναν διαγωνισμό συγγραφής μυθιστορήματος, θεατρικού έργου ή στοχαστικού δοκιμίου στο όνομά του και να υποστηρίξει συνέδρια, εκδόσεις και όποια άλλη προβολή του έργου του, με σύγχρονο οπτικοακουστικό και ψηφιακό υλικό, ώστε οι νεότεροι να γνωρίσουν τον διαχρονικό αυτόν δημιουργό και να απολαύσουν το έργο του. Οφείλουμε, βέβαια, να επισημάνουμε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έθεσε υπό την αιγίδα του και στήριξε την ημερίδα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, καρπός της οποίας υπήρξε το παρόν βιβλίο. Ο Άγγελος Τερζάκης αγωνιούσε για την τύχη της πατρίδας του, για τη θέση της στο ευρωπαϊκό πνευματικό αλλά και πολιτικό γίγνεσθαι, πίστευε με θέρμη στην πολιτεία και στην πολιτική, ασκούσε όμως έντονη κριτική στους πολιτικούς και στις φαλκιδεύσεις της δημοκρατίας. Ήταν ένας αντιδογματικός και άγρυπνος στοχαστής και δημιουργός και ελπίζουμε ότι το βιβλίο μας θα συνεισφέρει στην ανανέωση του ενδιαφέροντος για το έργο του.
Το βιβλίο «Αγωνιών και άγρυπνος» κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική (kapaekdotiki.gr).
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
