Κριτική: «Κόκκαλο» των Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη στο Υπόγειο
Για να επιχειρήσεις να σκηνοθετήσεις τη βιογραφία του Αντονέν Αρτώ οφείλεις να εμβαθύνεις στην ψυχοσύνθεση ενός πνευματικού μεγαλείου· μεγαλείου τέτοιου επιπέδου στο οποίο ανήλθε η θεωρητική και πρακτική παρέμβαση του Αντονέν Αρτώ στο θέατρο εν συνόλω και τις προεκτάσεις του.
Στο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» η σκηνοθέτης Ιόλη Ανδρέαδη και ο ηθοποιός Γεράσιμος Γεννατάς υπηρετούν την ποιότητα του ανθρώπου-δημιουργού Αντονέν Αρτώ με ενσυναίσθηση και επαγγελματική ωριμότητα (όσον αφορά την προσέγγιση και την αποτύπωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του προσώπου).
Το κομμάτι της βιωμένης εμπειρίας το οποίο επιλέγουν να αναπαραστήσουν οι συντελεστές της παράστασης και στο οποίο επενδύεται η ερμηνευτική μαεστρία του Γεράσιμου Γεννατά είναι αυτό του εννιάχρονου εγκλεισμού του Αντονέν Αρτώ σε ψυχιατρικό ίδρυμα. Θα έρθει σε επαφή με τον κύκλο Νταντά στη Γαλλία, ενώ θα αποτελέσει από τα πρώτα μέλη της σουρεαλιστής θεώρησης των πραγμάτων.
Η ρήξη της σχέσης του με το εγχείρημα του υπερρεαλισμού δεν θα σταματήσει την ενεργητική του παρέμβαση στο δημόσιο λόγο. Είναι ο ιδρυτής του «θεάτρου της ωμότητας». Η βασική θεατρική πράξη αυτού αποτυπώνεται στην παράσταση «Τσέντσι», μία τραγωδία πέντε πράξεων. Τραγωδία η οποία περιστρέφεται γύρω απ’ την ιστορία του αιμοδιψή και αιμομίκτη κόμη της Ρώμης, ο οποίος βρέθηκε δολοφονημένος, μ’ ένα στιλέτο στο μάτι, από την ανήλικη κόρη του. Η πρεμιέρα δόθηκε τον Μάη του 1935 στο θέατρο Folies Wagram. Βασικό μέλημα της θεατρικής αυτής παράστασης ήταν η ολική αμφισβήτηση των συνθετικών εκείνων στοιχείων που συναποτελούν την ηθική, τη δικαιοσύνη, το έθνος, την εκκλησία. Η αποτυχία της παράστασης θα απογοητεύσει το δημιουργό. Από τα 1938 θα βρεθεί έγκλειστος σε φρενοκομείο.
Ο Αντονέν Αρτώ διαμορφώνει και καταθέτει ένα αίτημα· ένα αίτημα για την δημιουργία εναλλακτικού (ριζικά αναθεωρημένου) είδος θεάτρου, διαφορετικό απ’ το ασφυκτικό πλαίσιο του δυτικοευρωπαϊκού θεάτρου, θέατρο το οποίο θα προσδίδει υπεραξία στην τελετουργία της κινησιολογίας, της ηχητικής απόκρισης των πράξεων, στην ενέργεια των σωμάτων επί σκηνής. Για να επιτευχθεί ο πυρήνας της σκέψης του καλείται το θέατρο να υπερβεί τα στενά όρια της λογοτεχνικής αντιστοιχίας και να συνδεθεί εκ νέου με τα μυστήρια των πρώιμων λατρευτικών συμβόλων.
Επί της ουσίας επιζητά να μετασχηματίσει τον ηθοποιό σε ολοκληρωτικό πρωταγωνιστή, όχι μίας συμβολικής παράστασης απέναντι σε παθητικό κοινό θεατών, αλλά ενεργητικό μέρος μίας αλληλοδιαδοχής ενεργειών και συνειδήσεων, σε πλήρη ταύτιση. Παράλληλα, απαιτεί απ’ τον συγγραφέα να εντοπίζει τον εαυτό του στο έργο, να μην ετεροπροσδιορίζεται από αυτό, αλλά, αντίθετα, να καθρεφτίζεται στο κείμενο. Το «θέατρο της ωμότητας» λειτουργεί ως μορφή ψυχαναλυτικής αυτοκάθαρσης. Εξαναγκάζει τον ηθοποιό να φτάσει στα όρια της συνειδησιακής του απομάγευσης και τον θεατή, σε άμεση ταύτιση με τον ήρωα, να συμμετέχει στο ίδιο αυτό ψυχαναλυτικό πεδίο αναφοράς με γνώμονα τις προσωπικές του, υποκειμενικές ερμηνείες μίας πράξης.
Κι αν τα αποτελέσματα, τα οποία προσκομίζει η θεατρική προσωπικότητα του Αντονέν Αρτώ, είναι αδιαμφισβήτητης αξίας, η σκηνοθετική άποψη της Ιόλης Ανδρεάδη τους προσδίδει περιεχόμενο και αφαιρετική οπτική θέασης των γεγονότων. Σε μία θεατρική σκηνή στην οποία επί της ουσίας παρουσιάζεται μονάχα ο ηθοποιός, δίχως περιττές λεπτομέρειες, και οι μουσικές νότες του Γιώργου Παλαμιώτη (τονίζοντας κάθε φορά τις κορυφώσεις της εκφραστικής έντασης του πρωταγωνιστή), η σκηνοθέτης κατορθώνει και επιβάλει με τρόπο άμεσο και δεικτικό την ψυχοσύνθεση της προσωπικότητας υπό ασφυκτικό περιορισμό, όπως αυτή του Αντονέν Αρτώ όταν κατά την τελευταία χρονιά παραμονής του στο ίδρυμα θα υποβληθεί σε δεκάδες ηλεκτροσόκ. Στο ίδιο αυτό χρονικό διάστημα θα αναπτύξει εμμονή με τη δηλητηρίαση από τρίτα πρόσωπα, εκεί ο ψυχαναλυτής και ψυχίατρος Ζακ Λακάν θα επιχειρηματολογήσει με αξιοζήλευτη ικανοποίηση σχετικά με την καταστολή των πνευματικών διεργασιών του εγκεφάλου του.
Η Ιόλη Ανδρεάδη θα σταθεί κυρίαρχα στο ψυχικό επίπεδο εσωστρέφειας του Αρτώ. Θα αναδείξει με ενδελεχή αναπαραγωγή τις ψευδαισθήσεις της σκέψης του και, συνάμα, θα αποκαλύψει τα όρια της ευθύνης προς τον εαυτό του· όρια τα οποία επεκτείνουν την αντίθεση προς το εξωτερικό περιβάλλον των δομών εξουσίας του λόγου και των παρελκόμενων αυτού. Θέτει εαυτόν απέναντι στο σύστημα αξιών του εκάστοτε «σήμερα», εξομολογούμενος την προσωπική του καταδίκη από ένα σύνολο υποκριτικών και επιφανειακών αρχών.
Η αυτοκαταστροφικότητά του αποτελεί συνώνυμο της παιδικής ηλικίας και του πλαισίου προτεραιοτήτων της κοινωνικής συνείδησης, το οποίο υπονομεύει βάναυσα την αυθεντικότητα του χαρακτήρα. Και το σύνθημα του Αρτώ καταλήγει να είναι η επιστροφή στην αγνότητα της παιδικής ηλικίας των τεσσάρων ετών, τότε που κόπηκε απότομα το στάδιο της εξοικείωσης με τη ζωή.
Ο Γεράσιμος Γεννατάς είναι σπουδαίος ηθοποιός. Χρειάζεται θεατρική παιδεία, υπόβαθρο χαρακτήρα και πνευματική πειθαρχία για να αποδώσει κανείς προσωπικότητες του διαμετρήματος ενός Αντονέν Αρτώ· και ο Γεράσιμος Γεννατάς παραδίδει μαθήματα αριστοτεχνικής αποτύπωσης των διακριτών του χαρακτηριστικών. Οι εκφάνσεις του προσώπου, η κινησιολογία, η προσαρμογή σε ένα απαιτητικό πρόγραμμα εναλλαγής θέσεων και στάσεων, η αισθητική του χώρου και του χρόνου (σε μία φαινομενικά α-χρονική και α-χωρική σκηνοθετική άποψη), όλα υπηρετούνται με υψηλό επίπεδο επαγγελματισμού.
Σε συνδυασμό με τις ενδυματολογικές επιλογές του Κωνσταντίνου Κασπίρη, ο ρόλος αποκτά πολλαπλά χαρακτηριστικά ιδιομορφίας, παραμένοντας προσηλωμένος στο σεβασμό ως προς το πρόσωπο της ιστορίας. Δεν αρκεί, ωστόσο, μόνο ο επαγγελματισμός. Στην περίπτωση του Γεράσιμου Γεννατά ενυπάρχει ζωντανό στο πρόσωπό του το στοιχείο της αυθεντικότητας των συναισθηματικών εκτονώσεων. Όταν κινείται στο θεατρικό σανίδι, μεταπλάθει τον Αντονέν Αρτώ ενώπιον του θεατή τον οποίο, στο τέλος της εκάστοτε πράξης, τον οδηγεί στην εσωτερική του αναμέτρηση. Λειτουργεί με μαεστρία στην ερμηνεία του προσώπου, ενώ, ταυτόχρονα, βυθίζεται σε μία επαναλαμβανόμενη επέκταση των ψυχικών και νοητικών του διεργασιών.
Μία παράσταση συγκλονιστική, σε κείμενο Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη, μία παράσταση με σκηνοθετική και ερμηνευτική άποψη.
Βαθμολογία: 4/5*
ΙΝFO: Η παράσταση ολοκληρώνεται στις 12 Απριλίου, τελευταίες 4 παραστάσεις τη Δευτέρα 4/4, την Τρίτη 5/4, τη Δευτέρα 11/4 και την Τρίτη 12/4 ώρα 21.00 στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης (Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα
Τηλέφωνο: 2103222760, Τηλέφωνο ταμείου: 2103228706 Θέσεις θεάτρου: 220 Στάση Μετρό: Πανεπιστήμιο).
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
