Κριτική: «Μάκμπεθ – ο κύκλος του στΑΙΜΑτος» από τον Δημήτρη Μυλωνά στο Από Μηχανής Θέατρο
Η διασκευή και σκηνοθεσία του Δημήτρη Μυλωνά με επίκεντρο την θεατρική παράσταση «Μάκμπεθ – ο κύκλος του στΑΙΜΑτος», βασισμένο στο έργο του William Shakespeare, αποτελεί πρωτοποριακή και συνάμα ανατρεπτική πρόσληψη και μεταφορά. Φαινομενικά η παράσταση ακολουθεί την γραμμική εξέλιξη της ιστορικής αναφοράς. Ο Μάκμπεθ, πολεμιστής στην υπηρεσία του βασιλιάς της Σκωτίας, Ντάνκαν, μη αντέχοντας τον παραγκωνισμό του από την διαδοχή του θρόνου και παρακινημένος από υπερφυσικές οπτασίες του «κάτω κόσμου» σχετικά με την κατάκτηση του στέμματος, ολοένα εμβαθύνει στην σκέψη της δολοφονίας του βασιλιά, καθώς ο τελευταίος και η συνοδεία του καταλύουν στον πύργο του. Σε αυτό το σημείο, η παρέμβαση της πονηρής και χειριστικής Λαίδης Μάκμπεθ αποδεικνύεται καταλυτικής σημασίας. Όχι μόνο ελέγχει πλήρως τους φόβους και τις ενοχές που περικλείουν την αναποφασιστικότητα του συζύγου της, αλλά καθοδηγεί τις πράξεις του τελευταίου μέχρι την ολοκλήρωση της δολοφονίας. Είναι, ομολογουμένως, συγκλονιστική η στιγμή στην οποία η Λαίδη Μάκμπεθ (την υποδύεται με δυναμισμό και ενσυναίσθηση η Άννα Ελεφάντη) καλεί τα απόκοσμα πνεύματα όπως ευνοήσουν της μοίρας τα γραπτά σημεία. Είναι η τομή στην οποία επενδύει ο σκηνοθέτης και οφείλουμε να υποκλιθούμε. Διότι, μολονότι δεν παραγνωρίζει τις βασικές συντεταγμένες του έργου, ωστόσο, ανατρέπει την ιεραρχία των προσώπων και των πρωταγωνιστών αυτού.
Η Λαίδη Μάκμπεθ με την αποφασιστικότητα του χαρακτήρα και της παρουσίας της μετατρέπεται αφ’ ης στιγμής στον κύριο παράγοντα των μετέπειτα μεταβολών και συνεπειών. Δεν είναι απλώς η διαστροφική γυναίκα με την βαθύτερη επιθυμία για εξουσία που μεταχειρίζεται τον Μάκμπεθ εργαλειοποιώντας την αβουλία του. Είναι ο ίδιος ο πόθος προσωποποιημένος στην ατολμία της σκέψης του ανδρός της. Με άλλα λόγια, ο σκηνοθέτης της παράστασης Δημήτρης Μυλωνάς πέτυχε μία αντιστροφή των ρόλων όσον αφορά την αξιακή σχέση ισορροπίας μεταξύ των προσώπων, δίχως να υπονομεύσει τη φυσική ροή του κειμένου. Η ψυχαναλυτική ερμηνεία της Άννας Ελεφάντη, με τις εκρήξεις και τις απότομες ανατροπές στην συμπεριφορά, είναι καθηλωτικές. Στη βάση αυτή το σαιξπηρικό νόημα του κύκλου της βίας αποκτά νέα υπόσταση. Διότι, η ταυτότητα την οποία επεξεργάζεται η Λαίδη Μάκμπεθ στις αντιστοιχίες των πράξεων του συζύγου της μεταφράζεται ως η δομή της φύσης των πραγμάτων. Η τελευταία αναγνωρίζεται στην μεσολάβηση της βίας ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Και η βούληση για ζωή ταυτίζεται, ως συνέπεια, με την απώλεια του θανάτου.
Το σώμα και στους δύο πρωταγωνιστές (Μάκμπεθ και Λαίδη Μάκμπεθ) λειτουργεί ως εικόνα καθαρτηρίου, ψυχικού και συνειδησιακού. Η κάθαρση του σώματος και δη των χεριών από το αίμα (όπως και οι ψευδαισθήσεις των σωμάτων που επανέρχονται ως ενοχή στη σκέψη τους) ομοιάζει ολοένα περισσότερο με την αναζήτηση διεξόδου στην ηθική απομάγευση της υποκειμενικότητάς τους. Ο σωματικός πόνος καθρεφτίζει την ψυχική αποστροφή για το ανοσιούργημα της πράξης και δεσμεύει τους ήρωες σε έναν μονότονο κύκλο σταδιακής εκμηδένισης. Σε αυτή την περιδίνηση εισέρχεται εξ αρχής ο Μάκμπεθ (τον ρόλο υποδύεται ο Γιάννης Νταλιάνης) υπό το αρχικό μετέωρο βήμα της σύγχρονης εποχής. Ένας δειλός, άνευρος και, εν πολλοίς, διστακτικός άνδρας αποφασίζει να διατρέξει τον κύκλο του ιστορικού χρόνου μέσα από την οπτική θέαση του Μάκμπεθ.
Ο Γιάννης Νταλιάνης χειρίζεται το ρόλο με μαεστρία. Δεν του προσδίδει εξάρσεις, αλλά προσθέτει ρυθμικότητα στην αφήγηση του κειμένου. Ορίζει, με τη σκηνική του παρουσία, την επιβλητικότητα του αθέατου κόσμου της σκέψης και της συνείδησης. Αφήνεται στις εντολές της μοίρας (βλ. περί βασιλείας) ενώ ταυτόχρονα αναζητά λύση εξ ενός αδιεξόδου. Κινείται μεταξύ φωτός και σκότους (έξυπνος και ευρηματικός ο τρόπος χρήσης των σκιών και του ομιχλώδες τοπίου) διαμορφώνοντας τους όρους της αλήθειας και του ψέματος, αντίστοιχα. Η μετάβαση από τον ένα χώρο στον άλλο γεφυρώνεται μέσα από το λόγο, προτού αποκτήσει σάρκα και οστά στις πράξεις. Η δολοφονία του βασιλιά Ντάνκαν προκαλεί ολική ανισορροπία. Το απεχθές γεγονός και η ενοχή που διαχέεται σε όλα τα πρόσωπα της ιστορίας επενδύει στο σκότος, το οποίο στο εξής επικαλείται ο Μάκμπεθ καθώς εντοπίζει στην παρουσία του την πηγή υπέρβασης των τύψεων. Όσο περισσότερο βυθίζεται στον κύκλο της βίας, όπως προασπίσει την βασιλική του αρχή, τόσο η ατομικότητά του παραλληλίζεται με την μοίρα – προοικονομία- του επερχόμενου θανάτου, όπως αυτός ομολογείται στον θάνατο της Λαίδης Μάκμπεθ. Από τις αλλεπάλληλες δολοφονίες και την κοινωνική καταπίεση στρέφει την εκδικητική του τύφλωση στον ίδιο του τον εαυτό. Στη μάχη για την επιβίωση θα αγωνιστεί να κρατηθεί στη ζωή ως ψευδαίσθηση και λιγότερο ως φυσική αναγκαιότητα. Όταν οι προεκτάσεις αυτής αποκαλύψουν το εύρος της αδυναμίας τότε ο θάνατός του ακολουθεί την θεσπισμένη ροή των πραγμάτων.
Ο Θανάσης Βλαβιανός, σε έναν τρισυπόστατο ρόλο, θα υποδυθεί τον βασιλιά, τον αυλικό ακόλουθο και τον μονομάχο. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, αποτελεί την Αχίλλειο πτέρνα του Μάκμπεθ και την προσωποποιεί με τρόπο εμφατικό και δυσοίωνο. Εξαιρετική η υποκριτική του εμφάνιση και η ποιότητα αυτής στην συνολική της παρουσία. Μεστός νοημάτων ο τριμελής χαρακτήρας διαμορφώνει τα συμπλέγματα σχέσεων στα οποία απαντά κάθε στιγμή η συνείδηση του πρωταγωνιστή. Ως βασιλιάς εκπέμπει ευγένεια και καλοσύνη. Ως αυλικός ακόλουθος διακρίνεται για την πίστη του στο στέμμα και την υποταγή στα κελεύσματα της κεντρικής εξουσίας, διεκδικώντας παράλληλα τιμές και αξιώματα αντάξια των υπηρεσιών του, ενώ, τέλος, ως μονομάχος του συνασπισμένου στρατού εναντίον του Μάκμπεθ θα αγωνιστεί για την απελευθέρωση της Σκωτίας από την τυραννία και την αποκατάσταση της αδικίας. Στα τρία του πρόσωπα συντελούνται οι μεταθέσεις της αλήθειας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Κάθε μία εξ αυτών παράγονται ως υποκατάστατα της βίας και του θανάτου προκειμένου να εμφυτεύσουν στην επιφάνεια της βιωμένης εμπειρίας τον γνώμονα της ζωής.
Αξίζει να υπογραμμίσουμε τις ενδυματολογικές επιλογές και την λιτότητα της σκηνικής οργάνωσης. Με αναφορές συμβολισμού και σύγχρονης σύνδεσης, επιλέγεται η ανάγνωση της ιστορίας στον χρονικό ορίζοντα, δίχως την δογματική προσέγγιση της έννοιας αυτής. Τα κοστούμια, η μουσική επιμέλεια κ.α. προσέθεσαν υπεραξία στο έργο εν συνόλω. Μία παράσταση που δεν περιορίζεται στον δεδομένο προβληματισμό της σχέσης βίας-εξουσίας, αλλά αναζητά το υποκείμενο σε κάθε αντανάκλαση της ζωής.
Info: Κάθε Τετάρτη & Παρασκευή 21:00, Σάββατο 18:00, Κυριακή 20:00 στο Από Μηχανής Θέατρο (Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο / 2105232097). Εισιτήρια στη viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
