Κριτική: «Ματωμένος γάμος», σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη, στο Εθνικό Θέατρο

Ο Federico Garcia Lorca υπογράφει το αριστούργημα «Ματωμένος γάμος» και η σκηνοθέτιδα Μαρία Μαγκανάρη εφαρμόζει ανανεωτική οπτική στο, συνολικό, θεατρικό αποτέλεσμα.

Ο θάνατος αποτέλεσε το επίκεντρο της συγγραφικής απόπειρα του έργου· θάνατος, ως σύμβολο ενός στιγμιαίου γεγονότος, με πολύπλευρες προεκτάσεις. Η διαδικασία του θανάτου αποκαλύπτει σειρά πολιτισμικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών της εκάστοτε συλλογικής ζωής. Το συγκεκριμένο θεατρικό έργο λειτουργεί ως το «τρίτο μάτι» της χωρικής και χρονικής απόστασης, σε χρόνο ενεστώτα. Αναλύει τα συνθετικά στοιχεία των χαρακτήρων που προηγούνται μίας πράξης θανάτου, ενώ, παράλληλα, κατοπτρικά περιγράφει δεσμούς, περιορισμούς και θεσμικά αξιακά συστήματα που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις. 

Συνοπτικά η υπόθεση του έργου έχει ως εξής: Η μητέρα, πικραμένη από το θάνατο του συζύγου και του μεγαλύτερου γιου της, δίνει την ευχή της στον μικρότερο γιο προκειμένου να παντρευτεί γυναίκα τής επιλογής του και δηλώνει την επιθυμία της να δει εγγόνια. Μια γειτόνισσα, ωστόσο, αποκαλύπτει πως η νύφη ήταν στο πρόσφατο αρραβωνιασμένη με το Λεονάρντο, συγγενή των δολοφόνων που σκότωσαν τους άνδρες τής οικογένειάς της.

Ο Λεονάρντο είναι, τώρα, παντρεμένος με την ξαδέρφη τής νύφης. Όταν πληροφορείται να νέα του επικείμενου γάμου αναζωπυρώνει το πάθος του για κείνη, ενώ, την ίδια στιγμή τα κληρονομικά ζητήματα διευθετούνται μεταξύ πατέρα της νύφης και μητέρας του γαμπρού. Θα της εκμυστηρευθεί τον έρωτά του για ‘κείνη, γεγονός το οποίο θα προκαλέσει την προσβολή του γάμου με την αιφνίδια αναχώρησή τους από το γλέντι. Θα κρυφτούν στο δάσος. Οι δυο άνδρες θα αλληλοσκοτωθούν. Συμβολικές πτυχές του φεγγαριού και του θανάτου προϊδεάζουν για το τελικό αποτέλεσμα. Πριν το πέσιμο της αυλαίας, μητέρα και νύφη θα απομονωθούν στον θρήνο. 

Στον F.G. Lorca το φεγγάρι ταυτίζεται με τον θάνατο, όμορφος και γλυκός, σύμβολο της νεότητας των δύο ανδρών. Είναι η προμελέτη ενός εγκλήματος, εξαιτίας της βαθύτερης επιθυμίας του Λεονάρντο να αρνηθεί τη ζωή, εάν στην πορεία αυτής δεν συμβαδίζει με τη γυναίκα στην οποία προσβλέπει. Το φεγγάρι (τον ρόλο ερμηνεύει ο Γιάννης Σαμσιάρης) εκπροσωπεί την προσωποποιημένη έννοια του θανάτου μέσα από τον μανδύα σαγήνης και έλξης ενώπιον της μοίρας. Το σώμα, καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, μεταπλάθει και μεταπλάθεται από ύλη σε συναίσθημα. Ακόμη κι αν το σώμα εκληφθεί ως δυνατότητα αντίστασης, στις καταπιεστικές νόρμες της κοινωνικής πραγματικότητας, ο μετασχηματισμός του σε μυσταγωγική ιδέα ως πράξη.

Η μοίρα ετεροκαθορίζεται στις επιλογές των προσώπων. Μολονότι, διασφαλίζει περιθώρια χωροχρονικής αυτονομίας στους ήρωες, ωστόσο, καταλήγει πάντοτε αδιέξοδη. Ο θάνατος, επομένως, και οι συμβολισμοί του (βλ. φεγγάρι) συγκροτεί μία οντότητα, ένα συνθετικό στοιχείο τής ανθρώπινης φύσης. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη την αίσθηση της απώλειας, ως ετεροβαρής σχέση με τις απαιτήσεις της ζωής. Και από αυτήν τη θέση εκκινά ο κύκλος τού αίματος.

Η σκηνοθέτιδα Μαρία Μαγκανάρη κατέδειξε τον πρέποντα σεβασμό στο κείμενο, δεν έμεινε, ωστόσο, προσηλωμένη στα πλαίσιά του. Αυτή η επιλογή τη δικαίωσε. Έχει αποτυπώσει τη σφραγίδα της επί του έργου, δίχως να υπονομεύει τις συνδηλώσεις του. Υιοθετώντας το βασικό μοτίβο προσώπων και γεγονότων, υπερβαίνει το στενά ρεαλιστικό υπόβαθρο του κειμένου και προκαλεί την ευαισθητοποίηση της σκηνικής παρουσίας των ηθοποιών. Επιλέγει, μέσα από το σκηνικό της Κλειώς Μπομπότη, με τα σεντόνια-σύμβολα των τοίχων του σπιτιού να διαμορφώσει τον δραματικό χώρο· χώρο ασφυξίας και περιορισμού.

Σε αισθητικά άρτιες ενδυματολογικές επιλογές του Άγγελου Μέντη, να υπερτονίζουν τη χροιά τής ήττας και τής ολικής  απομάγευσης της πραγματικότητας. Σε μετάφραση Έφης Γιαννοπούλου, μετάφραση η οποία από τη μία πλευρά απλοποιεί την κειμενική ανάγνωση και από την άλλη επιτρέπει την ποιητικότητα του λόγου να διασαλεύσει την ρεαλιστική τάξη τού έργου, και σε μουσική επένδυση Μάρθας Μαυροειδή, η οποία σύνθεση προσδίδει ηχόχρωμα μοναδικής αισθητικής, το έργο απογειώνεται στα τεχνικά του μέρη.

Όσον αφορά τις ερμηνείες θα σταθούμε ιδιαίτερα στη Μαρία Κεχαγιόγλου, η οποία υποδύεται τον ρόλο της μητέρας. Μία σκηνική παρουσία ώριμη, με βαθιά ενσυναίσθηση της ψυχολογίας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης της εποχής, με κινησιολογία μεστή νοημάτων και ψυχογραφικές αναφορές διακριτές και ουσιαστικές της κορύφωσης του προσωπικού δράματος. Είναι απλά καθηλωτική. Μορφοποιεί τον χαρακτήρα της μάνας με πολλαπλές εκφάνσεις συναισθηματικής εκτόνωσης, γεγονός το οποίο προσθέτει υπεραξία στο συνολικό αποτέλεσμα.

Εξίσου στοχευμένη ποιοτικά η Σύρμω Κεκέ (η οποία ερμηνεύει τη σύζυγο του Λεονάρντο), εκφράζει με τρόπο άμεσο και δεικτικό τη σχέση εξάρτησης και την κοινωνική οπτική όσον αφορά τη θέση τής γυναίκας. Οι δικές της συναισθηματικές μεταπτώσεις σχετίζονται όχι με την απιστία του συζύγου, αλλά με την  αποδέσμευση της ατομικής ηθικής, όπως αυτή έχει υιοθετηθεί απ’ το κοινωνικό σύνολο κι έχει επιβληθεί στην ίδια. 

Από την άλλη πλευρά, οι Βαγγέλης Αμπατζής (στον ρόλο του γαμπρού) και η Δήμητρα Βλαγκοπούλου (σε αυτόν της νύφης) δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του έργου. Ο μεν πρώτος μοιάζει εξαιρετικά «ευγενικός» χαρακτήρας για άνδρα τής συγκεκριμένης εποχής. Λείπουν τα αυστηρά δεδομένα και το πατριαρχικό ιδεολογικό υπόβαθρο που θα όφειλε να συνοδεύει την παρουσία του.

Από την πλευρά της, η Δήμητρα Βλαγκοπούλου, εξίσου επιχειρεί να ισορροπήσει στις προκλήσεις του ρόλου. Διακατέχεται από υπέρμετρο «φόβο» και δεν αφήνεται ελεύθερη απ’ τα συμβατικά όρια του γυναικείου προτύπου. Δεδομένης της τολμηρής απόφασης να αρνηθεί τον γάμο και να ακολουθήσει την επιθυμία της, θα ήταν προτιμότερο να εμφανιστεί επί σκηνής με ένταση ως προς την αμφισβητούμενη θέση της ανάμεσα στις ανδρικές υπάρξεις που την περιστοιχίζουν.

Ιδιαίτερη παρουσία τού Πέτρου Μάλαμα επί σκηνής. Με μουσικές νότες που ξεδιπλώνουν τη μυσταγωγία τού θανάτου, ο ίδιος εμφανίζεται και ως Lorca, γεγονός το οποίο, ίσως, προκαλεί αινιγματική και αμφίβολη πρόσληψη, ίσως, όμως, και ευχάριστη οπτική τής σκηνοθέτιδας ως προς τη γέφυρα ανάμεσα στον χώρο και τον χρόνο, παρελθόντος και παρόντος.  

Άνδρες και γυναίκες υποτάσσονται στη μοίρα. Η φύση των πραγμάτων ρυθμίζει όλες τις επιλογές, τις οποίες καθοδηγεί εντέχνως στο τελικό στάδιο ολοκλήρωσής τους. Ο άνθρωπος καταλήγει εργαλείο στην επίτευξη των στόχων που ο χρόνος ορίζει και ο χώρος επιβάλει.

Βαθμολογία: 3,5/5*

Info: Τελευταίες παραστάσεις έως 17/04, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00 & Κυριακή στις 19:30 στο Εθνικό Θέατρο – Κτήριο Τσίλλερ, Σκηνή Νίκος Κούρκουλος (Διεύθυνση: Αγίου Κωνσταντίνου 22-24 / Τηλέφωνο: 2105288170 – 171). Εισιτήρια – Προπώληση: ticketservices.gr και στο  210.7234567 (με χρήση πιστωτικής-χρεωστικής κάρτας).

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.