Κριτική: «Μήδεια» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Κάτιας Γέρου στο Θέατρο Άνεσις
Η Κάτια Γέρου σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στη «Μήδεια» του Ευριπίδη, στο θέατρο Άνεσις. Κι αν ο λογισμός σας ανατρέχει εκ των προτέρων στο αρχαίο κείμενο, το αυστηρό πλαίσιο και τα όρια αυτού, τότε, τόσο η ίδια όσο και το σύνολο των ηθοποιών και των συμμετεχόντων της παράστασης, μας διαψεύδουν ευχάριστα.
Από την άλλη πλευρά, η διαχρονική πορεία της Κάτιας Γέρου στο θεατρικός σανίδι, δεν θα επέτρεπε να προσεγγίσει επιφανειακά ένα εκ των σπουδαιότερων έργων της κλασσικής γραμματείας. Και όχι μόνο το αναγιγνώσκει με σεβασμό στην χρονική απόσταση, αλλά, παράλληλα, αναζητά στις λεπτομέρειές του εκείνα τα συνθετικά στοιχεία που στην ολότητά τους συγκροτούν την γέφυρα σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν.
Η πλοκή του ευριπίδειου έργου της τραγικής ποίησης μας μεταφέρει στον κοινωνικό προβληματισμό της σπαρασσόμενης από εμφύλιες διαμάχες του κλασικού ελληνισμού. Ο Ευριπίδης αμφισβητεί εκ των πραγμάτων, όχι τις πολιτικές, οικονομικές και ευρύτερα κοινωνικές δομές, αλλά εισέρχεται βαθύτερα στο πεδίο των πολιτισμικών δεσμών και θεσμών του ελληνισμού. Η ανθρώπινη υπόσταση και ο ψυχολογικός της μηχανισμός εξετάζονται ενδελεχώς, ενώ, ταυτόχρονα, υπονομεύεται η εικόνα που είχε διαμορφωθεί για τον Ιάσωνα ως ήρωα με κεντρική αφήγηση στην ιστορία και μετατίθεται στην εικόνα της ανθρώπινης φύσης με ελαττώματα και μειονεκτήματα, τα οποία τον καθιστούν δέσμιο της κοινωνικής πραγματικότητας, αναιρώντας επί της ουσίας τον ρόλο του. Η σύγκρουση που ξεσπά ανάμεσα στον Ιάσωνα και τη Μήδεια, δεν είναι επιτρεπτό να περιοριστεί στην σύγκρουση για την επιλογή του πρώτου, αλλά αποτελεί βαθύτερη αιτία αντιπαράθεσης του ορθολογισμού του πρώτου και της δυναμικής του όρκου, ως έθιμο (και κατ’ επέκταση ως ήθος) της Μήδειας.
Ο Ευριπίδης απεικονίζει τα αποτελέσματα της μανιώδους προσήλωσης και αγριότητας στα οποία οδηγείται η απατημένη σύζυγος και στο ύψος της παράνοιας μέσα απ’ το οποίο καθοδηγεί το έγκλημα και την τιμωρία για τον Ιάσωνα, στοιχεία τα οποία εκπηγάζουν και συνδέονται άμεσα με το ήθος της αθηναϊκής κοινωνίας της εποχής.
Απ’ την πλευρά της, η Κάτια Γέρου τηρεί την βασική γραμμή ανάγνωσης του Ευριπίδη, αλλά δεν αυτοπεριορίζεται σε αυτήν. Δεν επιδιώκει να αναπαραστάσεις την αρχαία τραγωδία στην ολότητά της. Αυτονομεί το λόγο και τους χαρακτήρες. Η Μήδεια (το ρόλο υποδύεται η Κάτια Γέρου), μέσα απ’ τα μάτια της Κ. Γέρου, είναι δαιδαλώδες χαρακτήρας. Πολυσύνθετος και, παράλληλα, αντιφατικός. Δεν στοχεύει στην ψυχοδραματική αποκάλυψη της εσωτερικής της σύγκρουσης και στις προεκτάσεις, πολιτικές κατά βάση, που αναμφίβολα απολήγει η εκφορά του επιθετικού και, συνάμα, εσωστρεφή λόγου και τα επιχειρήματα αυτού. Δεν λησμονεί τις μεταφυσικές της ιδιότητες. Η μαγεία αναδιατυπώνει τους όρους που η Εκάτη όρισε στην ανατροφή της. Και η Κ. Γέρου εντόπισε αυτό το σημείο της ευριπίδειας ανάγνωσης. Δεν το αποδίδει, και ορθώς, ως υπερδύναμη, αλλά ως στάση ζωής και θέση αυτής. Της προσδίδει, μέσα από τις πράξεις της, αξιοσημείωτη γυναικεία σοφία και ανδρικά χαρακτηριστικά. Τα τελευταία καθρεφτίζονται στην ταύτιση της πρόθεσης με την επιλογή εκδίκησης, μία πολεμική κραυγή που υπερβαίνει τον ρόλο της γυναίκας, περιορισμένη στον οίκο της κλασικής εποχής. Η Μήδεια καταργεί τα όρια ανάμεσα στην κοινωνική ηθική (βλ. δημόσιος χώρος-λόγος) και την ατομική ηθική (βλ. εκδίκηση-φυγή).
Από την άλλη πλευρά, ο Ιάσωνας (το ρόλο υποδύεται ο Νίκος Νίκας), αποτελεί την προέκταση, δίχως ταυτότητα και περιεχόμενο, του προγενέστερου ήρωα. Η σκηνοθέτιδα δεν επιδιώκει, ωστόσο, να αποδομήσει τον Ιάσωνα. Και αυτή είναι μία ακόμη πρωτότυπη ανάγνωση του έργου από την ίδια. Του προσδίδει αυταρέσκεια και αλαζονεία μέσα από τον ρητορικό λόγο των επιχειρημάτων που αξιοποιούνται άνευ αντικρίσματος. Η αλήθεια του Ιάσωνα έχει επιφάνεια, όχι όμως και υπόβαθρο. Όση τέχνη κι αν χρησιμοποιήσει στην αναδιαμόρφωσή της, αδυνατεί να την υποστηρίξει σθεναρά. Η Κ. Γέρου έξυπνα τοποθετεί τον ήρωα στην περιφέρεια του δράματος, καθώς τον αναγκάζει να παραδεχτεί το παρελθόν της δικής της πρωτοβουλίας σε επιτεύγματα στα οποία ο ίδιος δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί. Αναδεικνύει έντεχνα τον καιροσκόπο που μεταβάλει τα θύματα εκμετάλλευσης, τώρα, της βασιλικής οικογένειας της Κορίνθου, όπως, στο παρελθόν, χρησιμοποίησε αντίστοιχα τη Μήδεια. Για τη Μήδεια ο γάμος και οι κοινωνικές συμβάσεις προσεγγίζονται με τρόπο ιδεαλιστικό, σχεδόν «ρομαντικό», δίχως να παραγνωρίζεται η δουλική σχέση εξάρτησης που δημιουργείται μεταξύ των συμβαλλόμενων προσώπων, την ίδια στιγμή κατά την οποία, για τον Ιάσωνα, ο γάμος είναι μία επιλογή με υλικό αντίκρισμα.
Η σκηνοθέτιδα, με χειρουργική τέχνη απαράμιλλης μαεστρίας, καταργεί τον χρόνο και αναδεικνύει τα αιτήματα που παραμένουν επίκαιρα. Ο θάνατος, η σύγκρουση, η αντίθεση έναντι κάθε πτυχής πολιτιστικής λογικής απάντησης, καθίσταται κεντρικός μοχλός ερμηνείας. Η Κ. Γέρου ακτινογραφεί τη Μήδεια ως τραγικό πρόσωπο που ολοένα ομοιάζει με «ξένο» σώμα στην εξωτερική πραγματικότητα. Οι σύγχρονοι όροι σύνθεσης δεν το μεταφέρουν στην αστική αντίληψη περί τραγικότητας, αλλά του προσδίδουν υπεραξία στην υποκειμενική αυτονομία της ανάγνωσης. Ο ίδιος ο χώρος της σκηνής, λιτός, σχεδόν αφαιρετικός, με παιδικά παιχνίδια και κατασκευές διαμορφωμένος, παραπέμπει στην εξομοίωση της παράστασης με αυτήν ακριβώς την οπτική θέασης. Δεν επιδιώκει να ανεξαρτητοποιήσει το έργο απ’ την εποχή του, αλλά, αντίθετα, να εντάξει τα διαχρονικά του νοήματα στις απαιτήσεις (και τις ομοιότητες) του εκάστοτε παρόντος χρόνου.
Η ίδια, στον ρόλο της Μήδειας, είναι συγκλονιστική. Με ψυχολογική ένταση, ενέργεια ζηλευτή, ενσυναίσθηση και επαγγελματισμό μοναδικής υφής, υιοθετεί τα διακριτά γνωρίσματα της ηρωίδας με τρόπο άμεσο. Η θεατρική της παιδεία είναι εμφανής σε κάθε βήμα, σε κάθε στάση της επί σκηνής. Κάθε σπιθαμή χώρου σε αυτήν καταλαμβάνεται με σοβαρότητα και γνώση. Με την ίδια προσήλωση και ερμηνευτική έκφραση, έντασης και δυναμικής, ο Νίκος Νίκας. Υποδυόμενος τον Ιάσωνα κλήθηκε ουσιαστικά να αποκαλύψει τον εσωτερικό του ψυχισμό, την κερδοσκοπική σκέψη που εκκολάπτεται στο νου και τα αδύνατα στοιχεία του χαρακτήρα του· και το αποτέλεσμα τον δικαιώνει.
Με πάθος και εκφάνσεις της εξωτερικής σύγκρουσης στο απόγειο των απαιτήσεων, υπηρετεί με σύνεση και κατανόηση των ορίων, προσδίδοντας ποιότητα ιδιαίτερης αισθητικής. Οι Αλέξανδρος Σωτηρίου, Λίνα Φούντογλου και Ιωάννα Μπιτούνη λειτουργούν επικουρικά στην παράσταση, προσθέτοντας την αναγκαία ισορροπία στις στιγμές κορύφωσης και επεξήγησης.
Η παράσταση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Κυριάκου Κατζουράκη, που απεβίωσε τον περασμένο Οκτώβριο.
ΙΝFO: Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή στις 21.15 στο Θέατρο Άνεσις (Λεωφ. Κηφισίας 14 / Τηλ: 21 0771 8943). Εισιτήρια στη viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
