Κριτική: «Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα» από τον Γιάννη Καλαβριανό στο Θέατρο Τέχνης

Ο Γιάννης Καλαβριανός σκηνοθετεί το θεατρικό έργο «Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα» με επίκεντρο το αριστούργημα του Χ. Φ. Κλάιστ «Μίχαελ Κόλχαας», ενός εκ των σπουδαιότερων έργων της γερμανικής λογοτεχνίας.

Το εν λόγω έργο μας μεταφέρει στα μέσα του 16ου αιώνα, όταν ο νομοταγής και συμβατικός έμπορος αλόγων «Μίχαελ Κόλχαας» μετατρέπεται σε ανυπότακτο ληστή ικανό να υπονομεύσει τα θεσμικά πλαίσια της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους.

Συγκεκριμένα, η ιστορία αναφέρεται στην πραγματική εξέγερση στην οποία πρωτοστάτησε ο ήρωάς μας εφορμώντας από το αίσθημα της αδικίας εις βάρος του. Ειδικότερα, και όσον αφορά τα ιστορικά πλαίσια του έργου, ο έμπορος Μίχαελ Κόλχαας με αφετηρία το Βρανδεμβούργο εκκινά για την εμποροπανήγυρη της Σαξονίας, στην οποία λαμβάνουν χώρα ετήσιες δημόσιες αγοραπωλησίες ζώων. Έχοντας στην κατοχή του δυο μαύρα άλογα, εξαιρετικής φροντίδας και περιποίησης, υποχρεώνεται από τον τοπικό ηγεμόνα της Σαξονίας, το νεότερο διάδοχο του πατρός που απέθνησκε, να τα παραδώσει ως εγγύηση για την διέλευσή του από τα σύνορα της τοπικής διακυβέρνησης, μολονότι οι επίσημες αρχές της Δρέσδης επιβεβαιώνουν πως δεν υφίστανται τέτοιου είδους υποχρεώσεις μεταξύ των γερμανικών κρατιδίων.

Στην επιστροφή του ο ήρωάς μας διαπιστώνει πως τα μαύρα άλογα έχουν απωλέσει τις δυνάμεις τους, καταπονημένα καθώς είναι από την σκληρή εργασία που τα υποχρέωσαν και τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης που τα υπέβαλαν. Έχοντας υποστεί την πρώτη αυτή ταπείνωση και με τον εργάτη του ξυλοκοπημένο, δέχεται να χρησιμοποιήσει την σύζυγό του ως ίστατο «χαρτί» προκειμένου να διεκδικήσει το δίκιο του, που δεν είναι άλλο από την αποζημίωση για την φθορά των αλόγων του και την ψυχική οδύνη του ιδίου. Η νέα ταπείνωση, την οποία θα βιώσει, έχει στο κέντρο της την δολοφονία της συζύγου του από τον ηγεμόνα, γεγονός το οποίο θα κρίνει, εν πολλοίς, τις κατακλυσμιαίες εξελίξεις. Το νομοθετικό, δικαστικό και θρησκευτικό πλαίσιο σχηματίζοντας μία ενιαία οντότητα με την εξουσία συμφερόντων του ηγεμόνα υπονομεύει τις προσπάθειές του και καταλήγει σε γενικόλογες διασαφηνίσεις δίχως ανταπόκριση και περιεχόμενο στα αιτήματά του. Τότε, εξαγριωμένος, καταλήγει στον εμπρησμό της Βυρτεμβέργης και την κινητοποίηση των άκληρων και περιθωριοποιημένων της κοινωνίας. 

Με σαφή ταξικό πρόσημο ο ήρωάς μας καταλήγει στον επαναπροσδιορισμό των ορίων ανάμεσα στο νόμο της οικονομικής και κατ’ επέκταση πολιτικής ισχύος και της ατομικής ηθικής όπως αυτή διαμορφώνεται στην καθημερινή σχέση των ανθρώπων της εργασίας. Η εξέλιξη, ωστόσο, των πραγμάτων θα οδηγήσει στον εκφυλισμό του επαναστατικού αυτού κινήματος και την εκτέλεση του πρωταγωνιστή από σύσσωμες τις κυρίαρχες δυνάμεις.

Ο Γιάννης Καλαβριανός σχηματοποιεί μία δαιδαλώδη παράσταση, όσο κι αν αυτή μοιάζει, εκ πρώτης όψεως, απλή. Βασικό θεματικό πεδίο αναφοράς η διάταξη του υποκειμένου σε έναν κόσμο πολλαπλών περιορισμών και αδικιών. Η έννοια και το αίσθημα της αδικίας καθίστανται γνώμονες επιβίωσης στον κόσμο της ιδιοκτησίας, στον οποίο η ιεραρχική δόμηση της κοινωνίας μετατρέπεται σε εχέγγυο αναγνώρισης για όσους αναπνέουν στην επιφάνεια, ενώ γίνεται κλοιός για όσους εντοπίζονται κάτω από αυτήν.

Η σκηνοθετική του άποψη είναι ρηξικέλευθη. Σε ένα λιτό και, σχεδόν, αφαιρετικό θεατρικό σανίδι, με ενδυματολογική επιλογή που παραπέμπει στο μαύρο χρώμα των αλόγων, και, επί της ουσίας, τα άλογα ως αφηγητές των διαδραματιζόμενων γεγονότων, επενδύει στην κινησιολογία-και την μεταβαλλόμενη χορογραφία- με τη μουσική σύνθεση που συνοδεύει τις ενέργειες των ηθοποιών να προσδίδει υπεραξία στο σύνολο της παράστασης.

Η κινησιολογία με ρυθμούς αλόγων και η εναλλαγή των χωροχρονικών γεγονότων μέσα από τις εναλλασσόμενες αφηγήσεις των ηθοποιών διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον των θεατών καθόλη τη διάρκεια της παράστασης. Είναι εκπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο ο σκηνοθέτης κατασκευάζει τον εσωτερικό κόσμο των αντιφάσεων του ήρωα μέσα από τις πολλαπλές οπτικές αυτού στις εκφάνσεις των ετερόκλητων ρόλων. Διότι, πέραν των σχέσεων στο εξωτερικό περιβάλλον τις οποίες καλείται να διαχειριστεί ο πρωταγωνιστής, παράλληλα έρχεται αντιμέτωπος με την ατομική ευθύνη ως προμετωπίδα των, μέχρι εκείνη τη στιγμή της ματαίωσης, αντιλήψεών του περί νομιμότητας και πίστης.      

Ο Γιώργος Γλάστρας υποδύεται τον «Μίχαελ Κόλχαας» και κυριολεκτικά σαγηνεύει με την ενσυναίσθηση και την ποιοτική ανάγνωση του ρόλου. Με το συναίσθημα καρφωμένο στις θεατρικές του κινήσεις και την ερμηνευτική του δεινότητα σε πρώτο πλάνο να θέτει τα όρια της ψυχολογικής διακύμανσης του ήρωα, μας μεταφέρει άμεσα και «επιθετικά» την ταυτόχρονη πάλη  που λαμβάνει χώρα στη σκέψη και την ψυχή του ήρωα. Κι αν στο επίπεδο της συνείδησης η λογική καταλήγει να εκτονώνεται στην αποδοχή της πραγματικότητας ως αδιέξοδο, η ψυχή του παραμένει αλύγιστη και φανατικά προσηλωμένη στην αποκατάσταση της αδικίας. Ως κινητήριος μοχλός ο θάνατος της συζύγου του, μεταθέτει το κέντρο βάρους στην συγκρουόμενη πραγματικότητα ως βιωμένη εμπειρία, την οποία ο πρωταγωνιστής αντιμετωπίζει με θάρρος.

Ο Γιώργος Γλάστρας με επιδεξιότητα μεταφέρει στο κοινό αυτή ακριβώς την λεπτή ισορροπία που χωρίζει το νομοταγή πολίτη από τον εξεγερμένο άνθρωπο. Και η μορφοποίηση αποκτά, όσο εξελίσσεται η πλοκή, ολοένα χαρακτήρα δραματικό. Την ίδια στιγμή κατά την οποία, οι ακόμη τρεις ηθοποιοί που συναποτελούν την τετραμελή παράσταση, όχι μόνο προσθέτουν διακριτά στοιχεία χαρακτήρα σε αυτήν, αλλά και ατομικά ο καθένας εξ αυτών προσλαμβάνει το ρόλο του, ως αφηγητής και ως συμπρωταγωνιστής ταυτόχρονα, με τρόπο μοναδικής ακρίβειας και πειθούς.

Η Χριστίνα Μαξούρη μαγεύει κυριολεκτικά. Με τη δύναμη της φωνής της, την αύρα εμπιστοσύνης την οποία καταθέτει επί σκηνής, την ενέργεια και το πάθος στην παρουσίαση της κατάστασης πραγμάτων του έργου, αναγκάζει το φιλοθεάμον κοινό να υποκλιθεί στο υποκριτικό της ταλέντο. Κινείται διαρκώς στον χώρο και προσδίδει γνωρίσματα αναβαθμισμένης αισθητικής με την παρουσία της συνολικά.

Οι δε Μάνος Πετράκης και Γιώργος Σαββίδης με μία λέξη, εκπληκτικοί. Διαθέτουν αμφότεροι θεατρική ευγένεια, γεγονός όχι δεδομένο στις μέρες μας, ευγένεια στην ερμηνεία και την επιμέλεια της ισορροπίας του ρόλου. Ο Μάνος Πετράκης συμπληρώνει με τέτοια προωθητική δυναμική τον κεντρικό πρωταγωνιστή της ιστορίας που ενισχύει τα πλεονεκτήματα του Γιώργου Γλάστρα στην κορύφωσή τους. Από την πλευρά του, ο Γιώργος Σαββίδης κυρίαρχα στο ρόλο του ηγεμόνα της Σαξονίας δίνει ρεσιτάλ μέσα απ’ τις εκφράσεις και την γλωσσική δύναμη των παρεμβάσεών του. Πιστεύει κανείς πως ο συγκεκριμένος ρόλος ανταποκρίνεται στο μέγιστο των θεατρικών χαρακτηριστικών του. 

Συνολικά επρόκειτο για αριστούργημα τόσο σκηνοθετικά όσο και από άποψη ερμηνειών. 

Το θεατρικό έργο κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική. 

Ιnfo: Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 -έως 22 Φεβρουαρίου 2022- στο Θέατρο Τέχνης (Φρυνίχου 14, Πλάκα). Εισιτήρια στη viva.gr. 

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.