«Το ξαφνικά έχει δρόμο πίσω του» λέει ένας θεατρικός συγγραφέας. Το ίδιο συμβαίνει και με το «τώρα». Ένας άνθρωπος που φτάνει να καταγγείλει μια κακοποίηση, έχει περάσει, πέρα από την κακοποίηση αυτή καθαυτή, πολλές σκέψεις, πολλές ενοχές, πολλή μοναξιά. Έχει καταφέρει να προσπεράσει όσα θα ακούσει (αμφισβητήσεις, κατηγορίες, ευθύνες, κατακραυγή, συκοφαντίες, «συμβουλές» που θα δώσουν πολλοί από την ασφάλεια του καναπέ, ακόμη και απειλές). Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η ψυχολογία των θυμάτων είναι τέτοια που μπορεί να χρειαστούν πολλά χρόνια μέχρι να νιώσουν έτοιμα να αποδεχτούν και να επικοινωνήσουν την τραυματική εμπειρία τους. Παρότι λοιπόν είναι γνωστό αυτό, εξακολουθεί να είναι πολύ μικρότερος αναλογικά ο χρόνος παραγραφής των σεξουαλικών αδικημάτων. Η πολιτεία, δηλαδή, ευνοεί τον θύτη, αφήνει πιθανή μόνο την ηθική τιμωρία του και αρνείται την ποινική. Eμείς πρέπει να ακούσουμε όσους βρίσκουν το θάρρος να μιλήσουν, να τους σεβαστούμε, να τους αγκαλιάσουμε και να σταθούμε δίπλα τους. Και πρέπει να πιέσουμε με κάθε μέσο και κάθε θεσμό την επαναδιαπραγμάτευση της παραγραφής τέτοιων εγκλημάτων. Μόνο έτσι θα σφίξει ο κλοιός γύρω από τους θύτες. Μόνο έτσι θα διαλυθεί ο φόβος και η σιωπή, που πολύ έντεχνα έχουν καλλιεργήσει όσοι καταχρώνται την εξουσία τους.
Και μιας και μιλάμε για σιωπή: Πού ακριβώς βρίσκονται οι μεγάλοι, καταξιωμένοι άνθρωποι της Τέχνης αυτήν την περίοδο; Σε μέρες που η κα. Μενδώνη μάς κοροϊδεύει όλους κατάμουτρα, που στην προσπάθειά της να καλύψει τα λάθη της εξομοιώνει ανερυθρίαστα τις έννοιες υποκριτική και υποκρισία, τη στιγμή που ο πρωθυπουργός δεν κάνει μισή δήλωση, ενώ η προσωπική του επιλογή, η απευθείας ανάθεσή του καταγγέλλεται και τελικά συλλαμβάνεται για σοβαρότατα εγκλήματα, πού βρίσκονται οι «σπουδαίοι» σκηνοθέτες, ηθοποιοί, συνθέτες, στιχουργοί, τραγουδιστές, ζωγράφοι που έχουν κλείσει δεκαετίες στο χώρο, που εμείς οι νεότεροι τους δεχτήκαμε ως «μεγάλους» και που καθόριζαν για δεκαετίες τα καλλιτεχνικά πράγματα; Αυτοί που γιορτάζουν ή κομπάζουν σε συνεντεύξεις τους για τα πολλά χρόνια συνεισφοράς τους στην τέχνη και για την αγάπη για τον χώρο τους και για το μίσος τους στην αγένεια, στην αδικία κλπ. πού βρίσκονται τώρα; Αν αγαπάς κάτι, το υπερασπίζεσαι. Εάν μισείς κάτι, δε σιωπάς, δεν αδιαφορείς. Το μάχεσαι, το πολεμάς. Μεγάλο και σπουδαίο, κατά τη γνώμη μου, δε σε κάνει μόνο το καλλιτεχνικό σου αποτέλεσμα. Όπως είπε και ο Σωτήρης Τσαφούλιας: δεν υπάρχει μεγάλος καλλιτέχνης, αν δεν έχεις γίνει σπουδαίος άνθρωπος. Αποδείξτε λοιπόν την «σπουδαιότητά» σας. Σπάστε και εσείς τη σιωπή σας, γιατί αυτή η σιωπή μπορεί να μεταφραστεί με πολλούς τρόπους: Πρώτον, στην καλύτερη περίπτωση, ως απολιτίκ θέση. Δεν μιλάτε, αφού δεν έχει να κάνει με εσάς συγκεκριμένα. Δεύτερον, ως ενοχή. Αν γίνατε, δηλαδή, μάρτυρες τέτοιων συμπεριφορών ή, ακόμη χειρότερα, αν έχετε οι ίδιοι φόβο παρόμοιων καταγγελιών. Τρίτον, ως στρατηγική να μη σπάσετε τα αβγά, να μην εναντιωθείτε σε ένα σύστημα, από το οποίο τρέφεστε και το οποίο και εσείς συντηρείτε. Δεν ξέρω ποια από τις τρεις περιπτώσεις είναι πιο επικίνδυνη.
Φυσικά αυτό αφορά όλες τις γενιές. Απευθύνομαι σε όλους όσοι ανήκουν στον καλλιτεχνικό χώρο. Πάρτε θέση. Μην αφήνετε να βγάλουν άλλοι το φίδι από την τρύπα. Δε θα συνεχίσουμε σαν να μην έγινε τίποτα. Ξέρουμε. Βλέπουμε. Θα θυμόμαστε. Φροντίστε να σας ξέρουμε, να σας βλέπουμε, να σας θυμόμαστε ως παραδείγματα σπουδαίων ανθρώπων και όχι ως φοβισμένους που κάποτε πιθανώς να θαυμάζαμε.
«Ο κόσμος είναι επικίνδυνος, όχι εξαιτίας αυτών που κάνουν το κακό, αλλά εξαιτίας αυτών που τους κοιτάζουν χωρίς να κάνουν τίποτα».
*Ο Στέφανος Παπατρέχας είναι θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός και σκηνοθέτης.