[Απ’ όταν βρέθηκα στο “Τετράγωνο”, άρχισα να τα σκέφτομαι όλα στο τετράγωνο. Κι όταν μου ζήτησαν “ερωτηματολόγιο”, δεν μπόρεσα να ξεφύγω από τούτο τον μικρό ψυχαναγκασμό: παίρνω λοιπόν τους τρεις σωματοφύλακες που ‘χω μες στο κεφάλι μου κάθε π’ ακούω “τέχνη”, και τους υψώνω στο τετράγωνο. Μόνο που αυτοί είναι – ω του θαύματος! – τέσσερις (η μουσική, ο σινεμάς, το θέατρο, κι απ’ όλους πάνω ο Ντ’ Αρτανιάν της λογοτεχνίας), κι άρα ιδού: τέσσερις-τέσσερις-δεκάξι ξεγυρισμένες ερωτήσεις, κι όποιος έχει χρόνο για χάσιμο ας κοπιάσει ν’ απαντήσει.]
Κι αυτή τη φορά, απάντησε ο Ευριπίδης. Ο Ευριπίδης ήταν 18 χρόνια σχεδόν γείτονας, κι ωστόσο είναι ο καλύτερος φίλος που δεν γνώρισα ποτέ από κοντά! Πρώτη φορά τον έμαθα, υπογραφή σ’ ένα δίσκο: Περί Μπάζων και Λοιπών Απορριμάτων. Πιτσιρίκια ήμασταν, όμως αυτός είχε ήδη έναν δίσκο πίσω του, τα Μπάζα ήταν ο δεύτερος. Αν ζήλεψα; Αφήστε το… Το πήρα απόφαση όμως: Τόσο ταλέντο που έχει, κρίμα κι άδικο, και προφανώς χαμένος κόπος να ζηλεύω. Προτίμησα να τονε θαυμάζω. Στα βραβεία του [Εδώ], στα ορχηστρικά και στα τραγούδια του [Εδώ].
Μια συνέντευξη λοιπόν, στο νου μου τη γυρόφερνα από τότε που κυκλοφόρησε το O Tempora, O Mores!, αλλά με τούτα και με κείνα φτάσαμε στο σήμερα. Σήμερα που πια, δεν έπαιρνε άλλη αναβολή. Συνεργασίες με Λυρική και ΚΟΑ, δύο βραβεία σύνθεσης (Σκαλκώτα κι Αντωνίου), καινούριο δίσκο με το Δημήτρη Ζερβουδάκη. Συμπάθα με Ευριπίδη που ‘χασα το γάμο του Ντε Σαντ με το Μαζόχ, κι έλα να πούμε δυο κουβέντες προτού να μετρήσεις στο πιάνο σου, Του Τρελού την Ανάσα. Και μην ξεχάσω: χαιρετίσματα στον ποιητή πατέρα…
1. Ποιος ήρωας του σινεμά είναι το απωθημένο ραντεβού σου;
Κανένας! Γιατί να αντικαταστήσουμε το πραγματικό με φανταστικό; Έχουμε χορτάσει φανταστικούς ήρωες. Οι αληθινοί πού είναι, μου λες;
2. Ποιος συγγραφέας θα ‘θελες να γράψει το διάλογο σ’ αυτό το ραντεβού;
Κανείς και πάλι. Ας μην είναι μωρέ προσχεδιασμένος διάλογος. Καλύτερα αυθορμητισμός της στιγμής. Μας λείπει ο αυτοσχεδιασμός. Θέλουμε να έχουμε τα πάντα προμελετημένα, ωραία τακτοποιημένα, βολεμένα σε κουτάκια. Και την ευθύνη κάποιος άλλος! Όχι κύριε, η ζωή δεν είναι έτσι…
3. Ποιον καλλιτέχνη γουστάρεις πολύ, κι ας μη σ’ αρέσει καθόλου το έργο του;
Δεν συνδέω την προσωπική ζωή του καλλιτέχνη με το έργο του, έτσι κι αλλιώς. Αλλά πώς να κρίνω μια προσωπικότητα, αν δεν έχω προσωπική εμπειρία; Να βασιστώ σε φήμες ή σε κουτσομπολιά; Δεν ξέρω τι ν’ απαντήσω…
4. Ποιον καλλιτέχνη δεν γουστάρεις καθόλου, αλλ’ αγαπάς το έργο του;
Συνέχεια του παραπάνω: δεν μπορώ να κρίνω τον καλλιτέχνη για την προσωπικότητά του ως ένα βαθμό. Αν έχει ας πούμε μια ιδεολογία με την οποία εγώ διαφωνώ (πχ Βάγκνερ), αυτό από μόνο του δεν με κάνει να υποτιμώ το έργο του το οποίο υπήρξε σημαντικό. Από την άλλη, τα πράγματα αλλάζουν εάν κάποιος αποδεδειγμένα έχει βλάψει τρίτους. Τότε, σε ανθρώπινο επίπεδο πια δεν μπορώ να εκτιμήσω τίποτα.
5. Ποιο κινούμενο σχέδιο σου ‘μαθε όσα χρειάζεσαι για την ενήλικη ζωή;
Τα άσπρα, τα κόκκινα, τα κίτρινα και τα μπλε καραβάκια στο ταξίδι που δε με παίρνετε καλέ. Μπορεί τυπικά να μην είναι κινούμενο σχέδιο, αλλά τι να πω; Εγώ αυτό φανταζόμουν από παιδί.
6. Ποιος σκηνοθέτης θα ‘θελες να σκηνοθετεί τις μέρες σου;
Πάλι δεν θα σου απαντήσω “πιασάρικα”, φοβάμαι. Ξέρεις, είμαι πολύ της “πραγματικής πραγματικότητας”. Και νομίζω πως, η γενιά μας, οι “millennials”, πάσχουμε πολύ απ’ την έντονη ανάγκη να “ξεφύγουμε” από την πραγματικότητα. Λογικό είναι, η πραγματικότητα που παραλάβαμε είναι άσχημη, χάλια. Όμως δεν αλλάζουν τα πράγματα όταν θες απλώς να ξεφύγεις. Οπότε, να σου απαντήσω όσο μπορώ πιο τίμια; Δεν είμαι σκηνοθέτης, αλλά θα ήθελα αν γίνεται, οι μέρες μου να σκηνοθετούνται από μένα! Κι άμα δεν γίνεται… να γίνει! Αν δεν πάρουμε τη ζωή και το μέλλον στα χέρια μας, πάει, το χάσαμε το παιχνίδι…
7. Κρασί και κουβέντα με τον Αριστοφάνη και το Σέξπηρ, ή με το Ντάριο Φο και τον Ευριπίδη;
Με τον Αριστοφάνη και τον Σαίξπηρ. Νομίζω η παρέα με τον συνονόματο θα ήταν… “τραγική”.
8. Αν μπορούσες να εξαφανίσεις για πάντα ένα απ’ τα δύο: το δήθεν ή το “φτηνιάρικο”;
Το δήθεν. Οπωσδήποτε το δήθεν! Το φτηνιάρικο είναι πολλές φορές ειλικρινές με τον εαυτό του. Και δεν είναι και τόσο δήθεν.
9. Ελλάδα με μπουζούκι ή Ελλάδα με κλαρίνο;
Ελλάδα με Ελλάδα, Παιδεία και Πολιτισμό. Τώρα από… ενορχηστρωτικής απόψεως, Ελλάδα με τα όλα της! Και με μπουζούκι και με κλαρίνο και με ηλεκτρική κιθάρα και με βιολοντσέλο και με άρπα και με κόρνο και με ondes martenot. Σταυροδρόμι είμαστε, όλα τα καλά τα έχουμε!
10. Ποπ κουλτούρα ή “βαριά” κουλτούρα;
Παιδεία, Ζωή και Έκφραση. Γιατί όχι “ποπ – βαριά κουλτούρα”;
Ο Χατζιδάκις δεν ήταν “ποπ” (δημοφιλής); Δεν ήταν και “βαριά” κουλτούρα (με την έννοια του σοβαρού); Θα πω ειλικρινής και αληθινή έκφραση χωρίς ταμπέλες απ’ όπου κι αν προέρχεται.
Άλλωστε, το τι είναι “ποπ” και τι δεν είναι, καθορίζεται ως επί το πλείστον από τη βιομηχανία της showbiz μέσω επιθετικότατου marketing. Ε, να σου πω την αλήθεια, δεν πείθομαι ούτε στο ελάχιστο ότι όλα αυτά που μας παρουσιάζονται ως “ποπ” είναι πράγματι: α) αριστουργήματα, β) οι αληθινές προτιμήσεις του κοινού, αν αυτό μπορούσε να έχει ισότιμη πρόσβαση σε όλες τις εκφάνσεις της τέχνης.
11. Μυθιστορήματα γραμμένα από φιλόσοφους, ή δοκίμια γραμμένα από λογοτέχνες;
Και λογοτέχνη που φιλοσοφεί, και φιλόσοφο τεχνίτη του λόγου.
12. Ένα τραγούδι για να γνωριστείς κι ένα ποτό για να χωρίσεις;
Magic Spirit, Belle du Berry & David Lewis. Πολύ ωραίο γαλλικό τραγούδι του 2009. Τώρα, δεν πίνω και πολύ οπότε τι να πω, ό,τι υπάρχει εύκαιρο αν και δεν έχω πρόσφατη εμπειρία.
13. Ένα ποτό για να γνωριστείς κι ένα τραγούδι για να χωρίσεις;
Κάτι σε κοκτέιλ… Μάλλον… Τραγούδι για χωρισμό δεν έχω, δεν είμαι τόσο συναισθηματικός.
14. Αν έπρεπε να σώσεις ένα απ’ τα δύο: τους στίχους ή τη μουσική;
Δύσκολα μου βάζεις! Να χάσω τα χέρια ή τα πόδια; Την όραση ή την ακοή; Το νερό ή την τροφή; Και τα δυο είναι αυθύπαρκτες έννοιες, υπάρχει και ορχηστρική / απόλυτη μουσική, όπως υπάρχει φυσικά και αυτόνομη ποίηση / λογοτεχνία. Και τα δύο υπέροχα! Λοιπόν, κοίτα, θα έκανα ό,τι μπορούσα για να σώσω ολόκληρο το τραγούδι. Ή τουλάχιστον θα έπεφτα πολεμώντας.
15. Έναν κόσμο με φιλελεύθερους τραπεζίτες κι αναρχικούς καλλιτέχνες, ή με φιλελεύθερους καλλιτέχνες κι αναρχικούς τραπεζίτες;
Ας ξεκινήσουμε ως εξής: “βολεψάκηδες”, “λαμόγια” και όλων των ειδών απατεώνες υπάρχουν παντού, ανεξαρτήτως εάν αυτοπροσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι, αναρχικοί, αριστεροί, δεξιοί κ.ο.κ. Ούτε όλοι οι καλλιτέχνες είναι αναρχικοί, ούτε όλοι οι τραπεζίτες φιλελεύθεροι. Μια κοινωνία με ουσιαστική παιδεία και μόρφωση θα διάλεγα, αλλά είναι ακόμα και σήμερα (στον υποτιθέμενα εξελιγμένο κόσμο) όνειρο “απατηλό”. Εάν κατακτήσουμε αυτό το όνειρο, νομίζω να θα πάψουμε να κάνουμε κι αυτούς τους διαχωρισμούς. Ο καθένας θα επιτελεί το ρόλο του προσφέροντας στο σύνολο τον καλύτερό του εαυτό.
16. Τελικά τι τη χρειαζόμαστε την τέχνη;
Έλα ντε…μάλλον σε τίποτα απολύτως! Χάσιμο χρόνου. Όπως δεν χρειαζόμαστε και την Παιδεία. Τί να την κάνουμε; Αυτό δεν προσπαθούν να μας αποδείξουν οι υπεύθυνοι για την τύχη του τόπου μας; Δυστυχώς δεν μπορώ να απαντήσω με γλαφυρό τρόπο διότι διανύουμε μια πολύ δύσκολη περίοδο. Έχουμε ένα αποδυναμωμένο σύστημα παιδείας, τα Πανεπιστήμιά μας στην πλειοψηφία τους έχουν τα χάλια τους από άποψη υποδομών (μια βόλτα στο εξωτερικό θα λύσει τις όποιες απορίες) και λόγος για τον Πολιτισμό γενικότερα ούτε να γίνεται… Χιλιάδες άνθρωποι του πολιτισμού, των γραμμάτων, της εκπαίδευσης προσπαθούν να κάνουν ό,τι μπορούν με την ελάχιστη υποστήριξη και το μόνο που τους κρατάει είναι το πάθος και το μεράκι τους γι’ αυτό που κάνουν. Ε, δεν είναι παντού έτσι. Τί να κάνουμε; Εμείς, ας κοιμηθούμε λίγο ακόμα, καλά είναι, είμαστε ασφαλείς. Έχουμε ωραιότατα, ολοκαίνουρια περιπολικά οχήματα και πανεπιστημιακή αστυνομία. Κοινωνία χωρίς Παιδεία και Πολιτισμό εξουσιάζεται ευκολότερα. Να ένας ακόμα λόγος που “δεν χρειάζεται”, που ενοχλεί η Τέχνη κι ο Πολιτισμός.
Ελπίδα όμως σαφώς και υπάρχει. Και αν και με δυσκολία, υπάρχουν αισιόδοξα μηνύματα και ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει ένα τεράστιο καλλιτεχνικό δυναμικό στη χώρα μας που αδημονεί να καταφέρει να ακουστεί και να φανεί. Και ευκαιρίες δίνονται, κάποια υποστήριξη όντως υπάρχει, απλά δεν εφαρμόζεται σε μεγάλο βαθμό συστηματικά κι εκτεταμένα. Λόγου χάρη η Κ.Ο.Α., η Λυρική Σκηνή και αρκετοί άλλοι φορείς, υποστηρίζουν νέους καλλιτέχνες ωστόσο όμως ευχή όλων φαντάζομαι είναι αυτό να γίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό, γενικευμένα και ουσιαστικά
ΥΓ. Το Χ στο Τετράγωνο θα περνάει απ’ την ανάκρισή του διαφορετικό σεσημασμένο καλλιτέχνη κάθε βδομάδα. Το νου σας…
Ακολουθήστε μας στο facebook Tetragwno.gr και στο Google News για να είστε ενημερωμένοι για τον πολιτισμό, τον κόσμο και την επικαιρότητα.