Διαβάσαμε το «Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» του Κολομβιανού Νομπελίστα Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες
«Την ημέρα που θα τον σκότωναν, ο Σαντιάγο Νασάρ σηκώθηκε στις πεντέμισι το πρωί για να περιμένει το βαπόρι που θα έφερνε τον επίσκοπο. Είχε ονειρευτεί πως διέσχιζε ένα δάσος ινδοσύκης* όπου έπεφτε ένα απαλό ψιλόβροχο και για μια στιγμή υπήρξε ευτυχής μέσα στ’ όνειρό του, ξυπνώντας όμως, ένιωσε απ’ την κορφή ως τα νύχια πιτσιλισμένος με τις κουτσουλιές των πουλιών.»
Με τον τρόπο αυτό ξεκινά το σύντομο μυθιστόρημα «Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» του Κολομβιανού Νομπελίστα Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε νέα μετάφραση από την κυρία Παλαιολόγου Μαρία. Ένα μυθιστόρημα μεστό και περιεκτικό που πρωτοκυκλοφόρησε το 1981, και βασίστηκε σε ένα έγκλημα που σημειώθηκε την δεκαετία του ’50 στην Κολομβία, όπου ο Καγετάνο Χεντίλε, συγχωριανός και φίλος του αείμνηστου συγγραφέα δολοφονήθηκε, επειδή έκλεψε την παρθενιά της γυναίκας του Μιγκέλ Παλένσια.
Έχοντας ως απαρχή της έμπνευσης του ο συγγραφέας την παραπάνω υπόθεση, που αφορούσε γνώριμα και προσφιλή προς εκείνον πρόσωπα, συνέθεσε το μυθιστόρημα αυτό, που θεωρούσε πως είναι το καλύτερο έργο που έδωσε, καθ’ όλη την διάρκεια της συγγραφικής του πορείας.
Ο τίτλος του βιβλίου αποτελεί προάγγελο για το τι είναι αυτό που θα συναντήσει ο αναγνώστης ανοίγοντας το, και ταξιδεύοντας μέσα απ’ τις σελίδες του. Το “Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου” λοιπόν αναφέρει ο τίτλος του βιβλίου και πράγματι ο αναγνώστης σε αυτό το μυθιστόρημα του Μάρκες παρακολουθεί καρέ καρέ τις τελευταίες στιγμές του κεντρικού ήρωα του βιβλίου, του Σαντιάγο Νασάρ, μέχρι την στιγμή της εν ψυχρώ δολοφονίας του.
Ο Σαντιάγο Νασάρ είναι ένας πλούσιος εισοδηματίας, ο οποίος ύστερα από μία ώρα ύπνου και ξεκούρασης, σηκώνεται, όπως κάθε μέρα, περιποιείται την εμφάνιση του, και αφήνει το σπίτι του κατευθυνόμενος προς το λιμάνι, όπου έχουν μαζευτεί οι κάτοικοι της περιοχής με αφορμή την επίσκεψη του επισκόπου. Βγαίνοντας από το σπίτι του, ο Σαντιάγο αναπόφευκτα θα συναντήσει τον θάνατο…Έναν θάνατο σκληρό και αποτρόπαιο, θάνατο απ’ τα χέρια των δύο αδερφών της Άνγχελα Βικάριο, οι οποίοι προβαίνουν σε τούτη την ενέργεια για να διασφαλίσουν την τιμή της αδερφής τους, και γενικότερα της οικογένειας τους, η υπόληψη της οποίας αμφισβητείται λόγω της ατίμωσης που υπέστη η Άνγχελα από τον Σαντιάγο. Αφορμή για το έγκλημα αυτό, φαίνεται να αποτελεί ο χωρισμός της Άνγχελα από τον Μπαγιάρδο Σαν Ρομάν, το ίδιο βράδυ, αφότου έχει πραγματοποιηθεί ο γάμος τους, και η βίαιη επιστροφή της, στο πατρικό σπίτι. Τα επεισοδιακά αυτά γεγονότα, επιφέρουν την καταδίκη του Σαντιάγο.
Παρά το γεγονός πως το τέλος είναι προδιαγεγραμμένο απ’ τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου, ο Μάρκες καταφέρνει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι και την τελευταία σελίδα, ο οποίος μάταια ελπίζει σε έναν από μηχανής θεό, που θα δώσει άλλη τροπή στην πλοκή του βιβλίου, με αποτέλεσμα να σωθεί ο Σαντιάγο, κάτι βέβαια που τελικά δεν συμβαίνει. Στη διατήρηση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος, ίσως συμβάλει κι η αβίαστη ροή που χαρακτηρίζει τον λόγο του συγγραφέα. Ο λόγος του συγγραφέα λιτός και περιεκτικός, δίχως περιττές φλυαρίες και βερμπαλιστικές τάσεις, φαίνεται να δημιουργεί μία αέρινη ατμόσφαιρα που παρασύρει τον αναγνώστη. Οι λέξεις του συγγραφέα τόσες σε αριθμό, όσες κρίνονται απαραίτητες για να δημιουργήσουν εικόνες, να πλάσουν συναίσθημα, να καλλιεργήσουν σκέψεις, και φυσικά να σκιαγραφήσουν τους χαρακτήρες των βασικών πρωταγωνιστών, του δολοφονηθέντα και φυσικά των δολοφόνων!
Από την μία πλευρά έχουμε τον Σαντιάγο, ο οποίος αψηφά το ένστικτο του πως κάτι κακό θα του συμβεί, και ξεκινά ανενόχλητος την μέρα του. Στην αψηφισιά αυτή, από την πλευρά του θύματος, ίσως να συνδράμει και η αλαζονεία, καθώς και η ισχύς που του προσφέρει τόσο η κοινωνική, όσο και η οικονομική του θέση. Από την άλλη πλευρά, έχουμε τα αδέρφια της Άνγχελα, τα οποία όντας ακόμα “παιδιά” διστάζουν αρχικά να προβούν στην απάνθρωπη αυτή ενέργεια, που αποτελεί ο φόνος, γεγονός που καταδεικνύεται περίτρανα απ’ την συμπεριφορά τους, αφού διατυμπανίζουν σε όλο το χωριό πως αναζητούν τον Σαντιάγο για να τον σκοτώσουν. Δράση η οποία καθρεφτίζει τόσο τον φόβο των δύο δολοφόνων, όσο και την επιθυμία τους, να βρεθεί ένας κάτοικος του χωριού, που θα τους αποτρέψει από τον φόνο. Κάνεις όμως δεν τους σταματά. Κι έτσι, με τις προσταγές μιας σκληρής και οπισθοδρομικής στον πυρήνα της κοινωνίας, να τους βαραίνουν, οι δύο αδερφοί θα αναγκαστούν να ξεπεράσουν όποιον δισταγμό και τελικά να δολοφονήσουν τον Σαντιάγο.
Το μεγαλύτερο ωστόσο για μένα ενδιαφέρον στο μυθιστόρημα αυτό του Μάρκες, παρουσιάζουν όλοι οι δευτερεύοντες χαρακτήρες που παρελαύνουν απ’ τις σελίδες του βιβλίου. Χαρακτήρες οι οποίοι ενώ γνωρίζουν τι πρόκειται να συμβεί στον Σαντιάγο κι ενώ ξέρουν κατά βάθος πιο είναι το ηθικά σωστό, φαίνεται να μην παίρνουν θέση, να μην προσπαθούν να αποτρέψουν το έγκλημα αυτό, που σε λίγο θα λάβει χώρα μπροστά στα μάτια τους. Διαβάζοντας, λοιπόν, το μυθιστόρημα του Μάρκες, εξέλαβα την αναλγησία των κατοίκων του χωριού ως ένα έμμεσο κοινωνικό σχόλιο του συγγραφέα για την συμφιλίωση των κατοίκων της χώρας γενικότερα με κάθε μορφή βίας, η οποία για χρόνια αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των Κολομβιανών, με αποτέλεσμα να έχουν εθιστεί τόσο στην θέαση της, που σταδιακά η όλη αυτή κατάσταση τους καθιστούσε ανίκανους, να αντιδράσουν εναντίον της, και να την καταπνίξουν βλέποντας την!
Ολοκληρώνοντας, το «Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» είναι ένα αμιγώς κοινωνικό μυθιστόρημα, περιεκτικό, ισορροπημένο και γεμάτο ουσία, που διαβάζεται ως ένα εκτενές σχόλιο εξοικείωσης της κοινωνίας με κάθε μορφή βίας. Είναι ένα μυθιστόρημα που μπορεί να μην αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό δείγμα γραφής του συγγραφέα, μιας κι από τις σελίδες του απουσιάζει ο μαγικός ρεαλισμός, για τον οποίο έμεινε στην ιστορία της λογοτεχνίας η συγγραφική φιγούρα του Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες, αποτελεί ωστόσο ένα κατάλληλο έναυσμα αναζήτησης και των υπόλοιπων βιβλίων του συγγραφέα, για τον αναγνώστη, ο οποίος τον συναντά πρώτη φόρα!