Τζανίν Ντι Τζιοβάνι – Το πρωί που ήρθαν να μας πάρουν, της Εύας Κουκή

Ολοκληρώνοντας αυτό το βιβλίο έχω την αίσθηση πως πρόκειται για ένα ανάγνωσμα που πρέπει να διαβάσουν όλοι. Όλοι. Μαθαίνουμε για πολέμους, κτηνωδίες, ανθρώπινες τραγωδίες –στο παρελθόν και στο σήμερα–, μα δεν μπορούμε απολύτως να καταλάβουμε. Επισκεπτόμαστε τόπους μαρτυρίου –μουσειακής, πλέον, υφής χώρους–, μα δεν μπορούμε απολύτως να καταλάβουμε. Διαβάζουμε τόνους βιβλία για αυτά τα ιστορικά γεγονότα, συγκρατούμε πληροφορίες, μαρτυρίες, ημερομηνίες, μα δεν μπορούμε απολύτως να καταλάβουμε. Από ευαισθησία και ενσυναίσθηση –πραγματική– ανακατεύεται το στομάχι μας, μα δεν μπορούμε απολύτως να καταλάβουμε. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε επί της ουσίας τι έγινε, τι γίνεται. Κι αν πούμε ότι καταλάβαμε, ο ισχυρισμός μας μάλλον θα είναι προκλητικός. Διότι κανένας από εμάς δεν έχει την εμπειρία του τραύματος χαραγμένη μέσα του. Και, επιπλέον, γιατί όσο κι αν θα το θέλαμε, είναι αδύνατο να αναλάβουμε τη συναισθηματική ευθύνη ενός τέτοιου γεγονότος.

Το βιβλίο της Τζανίν Ντι Τζιοβάνι, Το πρωί που ήρθαν να μας πάρουν: ανταποκρίσεις από τον πόλεμο στη Συρία, πετυχαίνει κάτι πολύ σημαντικό: να μας φέρει σε επαφή με τη ζώσα Ιστορία, να μας φέρει σε απόσταση αναπνοής από αυτόν τον πόλεμο. Γι’ αυτό και είναι ένα συγκλονιστικά δυνατό. Αποτελεί το πρώτο βιβλίο της σειράς Testimonia του Εκδοτικού Οίκου «Δώμα», στον οποίο αξίζουν συγχαρητήρια για την επιλογή αυτή. Πρόκειται για ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί, παρά το γεγονός ότι σε βαραίνει, σου χαλάει το στομάχι. Έτσι, όμως, πρέπει.

Η Τζανίν Ντι Τζιοβάνι θεωρείται ίσως η σημαντικότερη πολεμική ανταποκρίτρια της γενιάς της. Έχει καλύψει πολλούς πολέμους στο παρελθόν: Βοσνία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Σιέρα Λεόνε, Λιβερία, Τσετσενία, Σομαλία, Κόσοβο, Λιβύη. Στη Συρία αποφάσισε να πάει πριν, ουσιαστικά, ξεσπάσει ο πόλεμος. Για τον συριακό εμφύλιο μαθαίνουμε τα τελευταία χρόνια πληροφορίες και γεγονότα από τις ειδήσεις και την τρέχουσα επικαιρότητα. Είμαστε, τρόπον τινά, εξοικειωμένοι (σχεδόν συνηθισμένοι;) να βλέπουμε κάποιες εικόνες απ΄ όλα αυτά που συμβαίνουν και να παρακολουθούμε τις προσφυγικές ροές. Τι, όμως, συγκρατούμε και τι καταλαβαίνουμε πραγματικά; Το συγκεκριμένο βιβλίο έχει ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Η συγγραφέας δεν προβαίνει σε γεωπολιτικές αναλύσεις και εξηγήσεις του συριακού εμφυλίου πολέμου. Αντιθέτως, συνομιλεί με την Ιστορία σε α’ πρόσωπο. Φέρνει στο προσκήνιο τις ιστορίες των ανθρώπων που τον έζησαν ή συνεχίζουν ακόμη να τον ζουν. «Όλοι θυμούνται το τελευταίο τους πρωινό φυσιολογικής ζωής». Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με  τις μαρτυρίες των στρατιωτών, των αμάχων, των βασανισμένων, των γυναικών, των γιατρών.

Αρκούν μερικές εβδομάδες για να αλλάξουν τα πράγματα ραγδαία, και από εκεί που μοιάζει όλα να είναι ήρεμα και η ζωή των ανθρώπων να κυλά ομαλά –σε πείσμα των πρώτων ανησυχητικών ενδείξεων– το σκηνικό μετατρέπεται αιφνιδίως σε αμιγώς πολεμικό. Ο φόβος παράγεται με μεγάλη ευκολία. Τα βασανιστήρια και οι βιασμοί αποτελούν αδιαμφισβήτητα μεθόδους εκφοβισμού. Η Τζανίν Ντι Τζιοβάνι μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της μας δείχνει πώς μια χώρα αποσυντίθεται σιγά σιγά εκ των έσω, χωρίς να μπορεί κανείς ουσιαστικά να τη βοηθήσει. Η ίδια δεν τίθεται υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς αυτών που παίρνουν μέρος σε αυτό τον πόλεμο. Δεν τοποθετείται πολιτικά υπέρ κάποιου. Αντιθέτως, υποδεικνύει ξεκάθαρα ότι τάσσεται υπέρ των ανθρώπων. Όλων των ανθρώπων που πεινούν, που τραυματίζονται, που πεθαίνουν. Άλλωστε σε έναν πόλεμο όλοι στο τέλος βγαίνουν χαμένοι και αισθάνονται προδομένοι.

Η Τζανίν Ντι Τζιοβάνι γράφει με ένα ιδιαίτερα προσωπικό στυλ. Πέρα από τη δημοσιογραφική καταγραφή των ντοκουμέντων, η γραφή της ενσωματώνει ποιητικά στοιχεία, μέσα από τα οποία πετυχαίνει να αποτυπώσει τη μυρωδιά του πολέμου, τον πόνο και το προσωπικό βίωμα. Με αυτόν το τρόπο καταφέρνει, επίσης, να εξωτερικεύσει τη δική της αγωνία και τον δικό της φόβο.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το βιβλίο αυτό, κράμα μαρτυριών, αναδεικνύει τις πραγματικές ιστορίες ενός πολέμου. Είναι ένα πολύτιμο ντοκουμέντο που ρίχνει φως στους ανθρώπους που τον βιώνουν. Η δυνατή γραφή και η ζωντανή απεικόνιση το καθιστούν δυσβάσταχτο αλλά αναγκαίο.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΩΜΑ.