Στέλιος Μάινας: Η ευθανασία, εκτός από ταμπού, είναι ένα δύσκολο θέμα διαχείρισης από τις κοινωνίες μας

Πάντα με συγκινεί το Θείο Δράμα, η λειτουργία της Μεγάλης Εβδομάδας είναι  ευκαιρία για αναστοχασμό και πάντα όταν αναφέρονται στο Πάσχα, μου έρχονται στο μυαλό εικόνες από το νεκροταφείο του Βύρωνα όπου μεγάλωσα, Μεγάλη Παρασκευή, με τον κόσμο απλωμένο στα μνήματα με θυμιάματα, περιμένοντας την περιφορά του επιταφίου και την Ανάσταση.

Ο Στέλιος Μάινας γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου, μεγάλωσε όμως στον Βύρωνα. Σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων στα ΚΑΤΕΕ της Λάρισας, και τελείωσε και τη Δραματική Σχολή Βεάκη. Εργάζεται ως ηθοποιός στο θέατρο, την τηλεόραση και τον κινηματογράφο. Το 2010 εκδόθηκε η συλλογή διηγημάτων του Τα φαινόμενα απατούν, από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Γράφετε κάπου: «Μου άρεσαν τα πλοία, ειδικά τα εμπορικά. Φορτωμένο το κατάστρωμά τους με όλα εκείνα τα περίεργα εργαλεία, βίντσια, γερανούς, φανάρια, προβολείς, κουβούκλια, πάντα τα τύλιγε ένα μυστήριο. Ακόμα και τα χρώματά τους μου άρεσαν…». Πόσο αυτοβιογραφικό είναι το δεύτερο αυτό βιβλίο σας, κ. Μάινα; Τα βαπόρια σάς θυμίζουν λίγο τον πατέρα σας;
Τα πλοία του Καβάφη (ευτυχώς είναι πολύ σπάνια αυτά τα πλοία). Μόλις δύο  τρία βλέπομεν καθ’ όλον μας τον βίον. Τα λησμονώμεν δε γρήγορα. Όσο λαμπρά ήτο η οπτασία, τόσο ταχεία είναι η λήθη της. Και αφού περάσουν μερικά έτη, εάν καμίαν ημέραν — ενώ καθήμεθα αδρανώς βλέποντες το φως ή ακούοντες την σιωπήν — τυχαίως επανέλθουν εις την νοεράν μας ακοήν στροφαί τινες ενθουσιώδεις, δεν τας αναγνωρίζομεν κατ’ αρχάς και τυραννώμεν την μνήμην μας διά να ενθυμηθώμεν πού ηκούσαμεν αυτάς πριν. 

Μετά πολλού κόπου εξυπνάται η παλαιά ανάμνησις και ενθυμώμεθα ότι αι στροφαί αύται είναι από το άσμα το οποίον έψαλλον οι ναύται, ωραίοι ως ήρωες της Ιλιάδος, όταν επερνούσαν τα μεγάλα, τα θεσπέσια πλοία και επροχώρουν πηγαίνοντα — τίς ηξεύρει πού….

Αργό το ταξίδι με τα πλοία στη θαλάσσια απεραντοσύνη, δεν είναι τυχαία η επιλογή των συγγραφέων, από καταβολής… Στη συγγραφή θέλουμε δεν θέλουμε αποτυπώνουμε τη δική μας πραγματικότητα, το εσωτερικό μας τοπίο. Τίποτα όμως δεν είναι αυτοβιογραφικό. Όλα, ακόμα με το εφαλτήριο της πραγματικότητας, μετουσιώνονται σε μυθιστορία, αποκύημα της φαντασίας, διήγηση, παραμύθι, αποκτούν τη δική τους ταυτότητα και υπόσταση, αυτονομούνται. Ψήγματα πραγματικής ζωής δανείστηκα για να φτιάξω έναν μυθιστορηματικό κόσμο, που μοιάζει με την πραγματικότητα, αλλά είναι λογοτεχνική αλήθεια και μόνον.

Και πώς αλήθεια αποφασίσατε να μοιραστείτε την ιστορία αυτή μαζί μας; Διαβάσατε μια σχετική ιστορία κάπου στα μικρά;
Όσο για το ιστορικό της ιδέας: Πριν από αρκετά χρόνια, νόσησε ένας φίλος στην Ολλανδία από κάποια πολύ σοβαρή ασθένεια, που, όπως του είπαν οι γιατροί, δεν ήταν αναστρέψιμη και θεραπεύσιμη. Μου τηλεφωνεί λοιπόν και μου λέει: «Αύριο θα πάω με τη γυναίκα μου να υπογράψω για ευθανασία, όταν φτάσω σε σημείο που δεν έχει πλέον νόημα…». Αυτό το γεγονός αποτέλεσε την αφορμή για το φόντο της ιστορίας μου.

Ευθανασία: θέμα ταμπού σε όλο τον κόσμο, ακόμα και σήμερα. Έχω την αίσθηση ότι κάνουμε βήματα καταπίσω. Εσείς;
Πιστεύω πως πέρα από θέμα ταμπού είναι ένα πολύ δύσκολο θέμα διαχείρισης από τις κοινωνίες μας. Δεν είναι τυχαίο ότι μόνο τέσσερις χώρες στην Ευρώπη έχουν επιτρέψει την καθοδηγούμενη ιατρική ευθανασία. Υλικό για προβληματισμό έχω παραθέσει, ούτε προτείνω ούτε μπορώ να απαντήσω σ’ ένα τόσο δύσκολο ερώτημα.

Η πρωταγωνίστριά σας μπαίνει φυλακή. Σκληρός χώρος, ασφυκτικός. Εσείς –για επαγγελματικούς λόγους– έχετε ίσως περάσει την πόρτα ενός τέτοιου ιδρύματος, έχετε ζήσει έστω λίγο αυτό το «μέσα» το δυσβάστακτο;
Η στέρηση της ελευθερίας είναι το δεύτερο πιο «βαρύ» μέτρο μετά τη στέρηση της ζωής, τη θανατική ποινή. Ευτυχώς, οι εμπειρίες μου είναι λογοτεχνικές και κινηματογραφικές. Η της ελευθερίας δίνει ευκαιρίες για πολλά θεμελιώδη ερωτήματα που θέτει η λογοτεχνία και όχι μόνο. Όρια του καλού και του κακού, τιμωρία, εγκλεισμός και πολλά άλλα. Δηλαδή πλούσιο υλικό για ανάπτυξη και προβληματισμό.

Ο εγκλεισμός τόσους μήνες στα σπίτια μας σας επηρέασε ή είστε αισιόδοξος άνθρωπος; Βλέπατε φως;
Ο εγκλεισμός είναι κι αυτός, σε ένα άλλο φυσικά μέτρο, στέρηση ελευθερίας, που μπορούμε να δούμε πού έχει τη δυνατότητα να φτάσει, παρακολουθώντας απλά και μόνο τις πραγματικές εικόνες από τη Σαγκάη των ημερών του lockdown, τα drone με τα μεγάφωνα προειδοποίησης και τα σκυλιά ρομπότ. Όχι, δεν είναι επιστημονική φαντασία αυτό που βλέπουμε, είναι μια δυστοπική πραγματικότητα, όπως δεν είναι ταινία που παρακολουθούμε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Όση αισιοδοξία κι αν προσπαθείς να βάλεις στην ημέρα σου, η πραγματικότητα δυστυχώς σε διαψεύδει καθημερινά. Ας ελπίσουμε πως δεν θα δούμε ακόμα χειρότερα…

Πίσω στο βιβλίο. Σε ένα σημείο διαβάζουμε: «Είναι περιττό να πεις πως αγαπάς τον γονιό σου –έτσι ήταν το σωστό–, μα εγώ πιο πολύ θα έλεγα πως τον εκτιμούσα, κι ας μην ήταν ο πατέρας που θα κανάκευε τα παιδιά του». Διορθώστε με, αλλά δεν εξυπακούεται ένα παιδί να αγαπάει άνευ όρων τους δικούς του. Όλοι οι γονείς δεν δικαιούνται αγάπης, ίσως κατανόησης –συγχώρεσης– όχι όμως αγάπης.
Είναι γεγονός πως στην Έξοδο της Παλαιάς Διαθήκης διαβάζουμε: Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, ίνα ευ σοι γένηται και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης. Φυσικά δεν μιλά για αγάπη αλλά για τιμή, όμως δεν προϋποθέτει η τιμή αγάπη; Άλλωστε είναι αρχή της φύσης πως είμαστε αποτύπωμα των γονέων μας, η διαδοχή είναι συγκεκριμένη, αγαπάς τους γονείς σου και μετά εσένα. Φυσικά, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, όπου οι γονείς προδίδουν τον ρόλο τους, τον ακυρώνουν, τον εξευτελίζουν. Τότε, δεν δικαιούνται να λέγονται γονείς, απεκδύονται αυτόν τον τίτλο, που θα έλεγα πως ξεκινά ως βιολογικός ορισμός, για να καταλήξει σε τίτλο τιμής. Οφείλουν οι γονείς να  τον τιμούν. Και δοκιμάζονται εφόρου ζωής. 

Φαίνεται όμως πως όλα τα υπομένει ο άνθρωπος αν του περιορίσεις τις προσδοκίες. Πόσο πικρή αυτή η αλήθεια, έτσι δεν είναι;
Ακατάβλητη η υπομονή, μεγάλα τα αποθέματα θάρρους και καρτερίας, όταν δώσεις στους ανθρώπους το τελευταίο αλλά πιο σημαντικό καύσιμο διατήρησης, την ελπίδα. Αν τη χάσεις, χάθηκες.

Κλείνοντας: «Κάπου στη Θήβα χτυπάγανε καμπάνες. Έφτανε ο ήχος απόμακρος, αδύναμος, σαν χαμένη μνήμη, σαν μακρινή επιθυμία… Ακόμα κι εδώ […] στον τόπο της εξορίας των αμαρτωλών αυτής της γης ζεστός ο ήχος της καμπάνας έφτανε ελπιδοφόρος». Εικόνα «πασχαλινή»: Σε λίγες μέρες η μεγάλη γιορτή. Για σας τι σημαίνει; Σας συγκινεί, σας θυμίζει ίσως κάτι μακρινό στη Σύρο των παιδικών σας χρόνων;
Αγάπη, ανάσταση ψυχών, νίκη ζωής επί του ζόφου, τι άλλο είναι το Πάσχα από ελπιδοφόρα άνοιξη, αναγέννηση. Τα Ανθεστήρια των αρχαίων δίνουν τη θέση τους στο Πάσχα. Όπως και στο Πάσχα των ορθόδοξων χριστιανών, τα Ανθεστήρια κινούνταν ανάμεσα σε δύο άκρα: την άκρατη χαρά για τη ζωή και τη βαθιά θλίψη για τον θάνατο. Ήταν μια γιορτή αφιερωμένη στη φύση, στα λουλούδια και στο κρασί.

Πάντα με συγκινεί το Θείο Δράμα, η λειτουργία της Μεγάλης Εβδομάδας είναι  ευκαιρία για αναστοχασμό και πάντα όταν αναφέρονται στο Πάσχα, μου έρχονται στο μυαλό εικόνες από το νεκροταφείο του Βύρωνα όπου μεγάλωσα, Μεγάλη Παρασκευή, με τον κόσμο απλωμένο στα μνήματα με θυμιάματα, περιμένοντας την περιφορά του επιταφίου και την Ανάσταση.

 Info: Το βιβλίο «Να θυμηθώ να παραγγείλω» κυκλοφορεί από το ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. Βρείτε το βιβλίο εδώ. 

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.