Ο Θωμάς Χαβιανίδης είναι ένας νέος ταλαντούχος ηθοποιός και ιδιαίτερα
δραστήριος. Φέτος, τον βλέπουμε στην «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα σε έναν ρόλο που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την προσωπική του κοσμοθεωρία. Δεν διστάζει να μιλήσει για τον παραλογισμό του σύγχρονου τρόπου ζωής και να τον εξισώσει με τον κοινωνικό αυτοματισμό που περιγράφει ο συγγραφέας. Παράλληλα, περιγράφει τις τακτικές του πολιτικού συστήματος που χρόνια τώρα συντηρούν τις ίδιες πελατειακές σχέσεις ακόμα και στους ίδιους τους ανθρώπους ης τέχνης.
Φέτος, η «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα μετά την επιτυχία που σημείωσε την προηγούμενη σεζόν μεταφέρεται στο θέατρο Πόρτα, σε σκηνοθεσία Τάσου Σαγρή. Πείτε μας για την παράσταση και το ρόλο σας
Δεύτερος χρόνος και επιτέλους Ανοιχτά Θέατρα, και μια παράσταση προφητική που, πλέον, στη μετά-covid εποχή, επιστρέφει πιο επίκαιρη από ποτέ. Στην οικογένεια του έργου μας, κάτι μη αναμενόμενο, κάτι αδιανόητο συμβαίνει. Το παιδί τους ξυπνάει ένα πρωί μεταμορφωμένο, σαν άρρωστο, αδύνατο να λειτουργήσει, αδύνατο να συνεχίσει την αδιάκοπη καθημερινότητα – σκλαβιά του, να πάει στη δουλειά του. Και ο ρόλος μου είναι η «εξουσία», ο προϊστάμενος που επιβάλει κυρώσεις με βάση το σύστημα που λέει: «Κανείς δεν είναι αναντικατάστατος. Ακόμα και σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία, η δουλειά πρέπει να συνεχιστεί ». Ο πιο σκληρός ρόλος που έχω παίξει. Η δε Σίσσυ Δουτσίου στον κεντρικό ρόλο, θεωρώ, δίνει μια ερμηνεία που ο θεατρικός κόσμος δεν πρέπει να χάσει.
Με τη «Μεταμόρφωση» ο συγγραφέας περιγράφει τα αστικά αδιέξοδα της κοινωνίας του καιρού του. Αν σκεφτεί κανείς πως γράφτηκε το 1912 πόσο διαχρονικά μπορούν να θεωρηθούν τα μηνύματα του;
Με το lockdown που ζήσαμε, επαναδιαπραγματευθήκαμε τον τρόπο ζωής μας, τον οποίο μας έχουν φορέσει. Είδαμε αυτό που ο συγγραφέας είχε βιώσει στην εποχή του: Τον παραλογισμό του συστήματος, που μας επέβαλε την ασταμάτητη, μέχρι πρότινος, καθημερινότητά μας. Το «ζω για να δουλεύω». Το οποίο έγινε τόσο ένα με τη φύση μας, που δεν αντιλαμβανόμασταν ότι μας έχει επιβληθεί. Είναι συγκλονιστικό. Ο Φραντς Κάφκα αντιλήφθηκε την εξέλιξη του συστήματος, σε τέτοιο βαθμό, που αν κάτι σταματήσει την ικανότητά μας για δουλειά, γινόμαστε «απόβλητο», «παράσιτο». Έπρεπε να «αρρωστήσουμε» όλοι για να το καταλάβουμε…
Είναι ένα έργο που με κάποιους αναπροσδιορισμούς θα μπορούσε να γραφτεί σήμερα;
Θα μπορούσε να γραφτεί σήμερα. Τελεία. Χωρίς κανέναν (!) αναπροσδιορισμό. Το ζούμε πλέον. Ταυτιζόμαστε.
Μέσα στους άπειρους συμβολισμούς του κειμένου θα σταθώ στην ανάγκη του ήρωα να ξεφύγει από τις αποστειρωμένες συνθήκες που ζει που, ενώ φαντάζουν ιδανικές, στην ουσία συνθλίβουν τον ίδιο τον άνθρωπο. Γιατί έχουμε υψώσει τέτοια τείχη γύρω μας; Και πώς μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτά;
Τα τείχη τα έχει υψώσει ο καπιταλισμός. Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τις ανάγκες μας. Να δούμε ξανά τον άνθρωπο, όχι σαν μηχανή παραγωγής χρημάτων με τη δουλειά του. Τον άνθρωπο που έχει την ικανότητα της ενσυναίσθησης, τη δύναμη της αλληλεγγύης, την ελεύθερη βούληση, την αποδοχή του διαφορετικού. Μπορούμε να σταματήσουμε να δεχόμαστε ό,τι προσπαθεί ένα σύστημα να μας επιβάλει και να ακούσουμε την αλήθεια μας; Μπορούμε να απαλλαγούμε από την ανάγκη να μας αποδέχεται το σύστημα και να πάψουμε να μιμούμαστε στερεότυπα; Ειδικά σε μια εποχή που το Ίντερνετ μετράει «τάσεις» και μαθαίνει να καθοδηγεί; Μπορούμε να αντισταθούμε;
Σας ενοχλεί η κανονικότητα που παγιώνεται στις μέρες μας; Δεν αναφέρομαι μόνο στο καθεστώς της πανδημίας, αλλά και στους κανόνες που μας επιβάλλονται με σκοπό την «κοινωνική συμμόρφωσή» μας.
Όπως έχει πει και ο σκηνοθέτης μας, Τάσος Σαγρής «αν τραβήξουμε την κανονικότητα από τα μαλλιά, θα ανακαλύψουμε όλο τον παραλογισμό της». Φυσικά, ως ηθοποιός, με ενοχλεί η υποτιθέμενη «κανονικότητα». Η τέχνη από μόνη της είναι ελεύθερη. Αν παγιωθεί, σταματάει να είναι τέχνη. Η πρωταγωνίστριά μας, Σίσσυ Δουτσίου, συμμετέχει στο κίνημα «No to a Return to Normal», που ξεκίνησε από 200 καλλιτέχνες και επιστήμονες στην Ευρώπη και την Αμερική και μας καλεί να σκεφτούμε έναν νέο τρόπο για να ζούμε στο εδώ και το τώρα. Η κίνηση ξεκίνησε στη Γαλλία, με αφορμή την επιστολή της Juliette Binoche και του Γάλλου φυσικού και φιλόσοφου Aurélien Barrau στην εφημερίδα «Le Monde», όπου ξεκαθάριζαν πως, εάν θέλουμε να αποφύγουμε την οικολογική και κοινωνική καταστροφή, δεν πρέπει να επιστρέψουμε στην «κανονικότητα», καλώντας την κοινωνία να αναθεωρήσει τις συστημικές της αξίες και να κοιτάξει πέρα από τον καταναλωτισμό.
Παρά τους ιδιαίτερα σκληρούς περιορισμούς που έχουν επιβληθεί στα θέατρα το κοινό από την πρώτη στιγμή επαναλειτουργίας τους έδωσε δυναμικά το «παρών». Πώς νιώθετε για αυτό;
Η τέχνη είναι ανθρώπινη ανάγκη, είναι μορφή έκφρασης, είναι ανάσα. Δυστυχώς, η πολιτική εξουσία δεν μπορεί να το αντιληφθεί. Το θέατρο δεν δημιουργήθηκε τυχαία. Δεν είναι απλά μια συνάθροιση για διασκέδαση. Είναι λειτουργικός θεσμός για τον άνθρωπο. Και το στέρησαν για μήνες. Ήταν καιρός να γίνει και αυτός ο αναπροσδιορισμός για την τέχνη.
Πώς αξιολογείτε τη στάση της Υπουργού Πολιτισμού;
Η Υπουργός Πολιτισμού άργησε να αναπροσδιορίσει την άποψή της. Αρχικά, προχώρησε σε μηχανικές αντιδράσεις, ανακοινώνοντας «μέτρα στήριξης» καθαρά οικονομικά. Αυτό τη συμβούλεψαν να κάνει άνθρωποι από πολιτικούς κύκλους. «Δώσε χρήματα και όλα θα γίνουν». Οι μηχανισμοί αυτοί λειτουργούν στο θέατρο δεκαετίες τώρα με τις «επιχορηγήσεις» στους ίδιους και ίδιους ανθρώπους της «τέχνης» για να επωφελούνται οικονομικά και να μην αντιδρούν. Αυτή η τακτική όμως, στις παρούσες συνθήκες, με κλειστά θέατρα, δεν είχε το ίδιο αντίκρισμα. Η συνεχιζόμενη αντίδραση των καλλιτεχνών την οδήγησε σε αμυντική στάση και γενικευμένες δηλώσεις για «μαύρη εργασία», όπου προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις σε έναν κλάδο, ειδικά του θεάτρου, που ηθοποιοί δεν πληρώνονται ούτε τις πρόβες τους, παίρνουν ένσημο της ώρας και πληρώνονται με ποσοστά που φτάνουν σε μικρούς θιάσους ακόμα και το 1,5 ευρώ την παράσταση, χωρίς συλλογικές συμβάσεις. Προκάλεσε ακόμα περισσότερες αντιδράσεις και τελικά φαίνεται με τις τελευταίες της δηλώσεις να κατάλαβε ότι ρόλος του Υπουργείου Πολιτισμού είναι να στηρίζει τον Πολιτισμό και την τέχνη, όχι μόνο οικονομικά, αλλά και λειτουργικά. Άργησε όμως, και δεν ξέρω αν θα προλάβει να υλοποιήσει χρόνιες δυσλειτουργίες των κλάδων μας.
Έχετε συμμετάσχει σε αρκετές ταινίες και μάλιστα έχετε κερδίσει βραβείο Α’ Ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ Δράμας με την ταινία «Γενέθλια» του Δημήτρη Κατσιμίρη. Έχει μπει σε μια νέα εποχή ο ελληνικός κινηματογράφος;
Παρακολουθώντας τις φετινές συμμετοχές στη διαδικτυακή πλατφόρμα που άνοιξε φέτος, λόγω covid, καθώς οι κινηματογράφοι ήταν κλειστοί, είδα μεγάλη αλλαγή και χάρηκα πραγματικά. Είδα ταινίες με σενάριο, πολύ καλή φωτογραφία και σκηνοθετική ματιά με άποψη, που δεν φοβάται την ευαίσθητη πλευρά της. Το 2016, που συμμετείχαμε με την ταινία «Γενέθλια», από τις περισσότερες ταινίες απουσίαζαν τα παραπάνω στοιχεία. Υπήρχε τότε μια τάση υπερίσχυσης της εικόνας, πιο πολύ σαν να είναι μια ταινία μικρού μήκους μόνο μια μορφή video art. Ευτυχώς, φύγαμε από αυτήν την τάση και χάρη και στο ενδιαφέρον των ξένων παραγωγών για το νέο κύμα του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου, υπάρχει μια προσπάθεια να βρεθεί μια ταυτότητα, ένας κοινός κώδικας. Μακάρι να ακολουθήσουν και οι παραγωγές ταινιών μεγάλου μήκους.
Κλείνοντας, ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας; Υπάρχει κάτι που ετοιμάζετε;
Η παράσταση «Μεταμόρφωση» μετά το Φεβρουάριο θα αρχίσει έναν κύκλο παραστάσεων στη Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της Ελλάδας. Επίσης, συνεχίζω τη συνεργασία μου με το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών που θα διοργανώσει το Μάρτιο το 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Βίντεο-Ποίησης. Τέλος, θέλουμε με την Ομάδα μου «Ο2Ο» να ξεκινήσουμε τη νέα μας παραγωγή, αλλά θα σας έχω περισσότερα νέα σύντομα…
Info: Μεταμόρφωση (σκ. Τάσου Σαγρή), από 31 Οκτωβρίου 2020 έως 2 Ιανουαρίου, κάθε Σάββατο στις 21:30 στο θέατρο Πόρτα (Λεωφ. Μεσογείων 59, Αθήνα, 21 0771 1333)/Κλείσετε τα εισιτήρια σας στη viva.gr.