Κριτική / «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του» στο θέατρο Altera Pars: Ο Ιορδανίδης σ’ έναν ρόλο πρόκληση

Πολλά κείμενα έχουν γραφτεί για τα φριχτά γεγονότα των πολέμων και των ανυπέρβλητων συνεπειών που αφήνουν στα σώματα και στις ψυχές των στρατιωτών. Λίγα όμως έχουν την δύναμη και την διαχρονικότητα του έργου του Ντόναλντ Τράμπο, έργου που ολοκληρώθηκε στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ακόμη λίγα είχαμε δει από τις ναζιστικές φρικαλεότητες και τον αφανισμό εκατομμυρίων ανθρώπων.

Ο Τζόνι είναι στρατιώτης. Φριχτά παραμορφωμένος, με ακρωτηριασμένα χέρια και πόδια, τυφλός, κουφός, ένα ζωντανό υπόλειμμα ανθρώπινης ύπαρξης, μεταφέρεται σε ένα νοσοκομείο, για λόγους άγνωστους, ίσως ως πειραματόζωο, όχι όμως σαν άνθρωπος. Εκεί ως εκ θαύματος πάνω στην νοσοκομειακή κλίνη, θα ξυπνήσει, και με οδηγό το μυαλό του, το μόνο που έχει παραμείνει λειτουργικό μέσα στον απέραντο πόνο και την οδύνη, θα προσπαθήσει να επικοινωνήσει με τους γιατρούς και τις νοσοκόμες που τον προσέχουν.

Όλο το έργο, δεν είναι παρά ένας μονόλογος, οι σκέψεις ενός ανθρώπου που δεν ζει, αλλά και δεν έχει ακόμη πεθάνει. Βυθιζόμαστε μέσα σε αυτόν τον κόσμο τον μυστήριο, που διέπεται από δικούς του κανόνες, την ανθρώπινη σκέψη. Άλλοτε με αναδρομές στο παρελθόν, άλλοτε περιγράφοντας όσα νιώθει να συμβαίνουν γύρω του, άλλοτε πάλι με διάχυτη απελπισία, ο ήρωάς μας μάς μεταφέρει εικόνες από την ματαιότητα του πολέμου, του κάθε πολέμου, και το βάθος των τραυμάτων που προκαλούν οι μάχες και οι θηριωδίες.

Το δυσκολότερο ακριβώς κομμάτι της απόδοσης του «Τζόνι» είναι η εσωστρέφεια του κειμένου. Δεν πρόκειται για άνθρωπο λειτουργικό, που ακούει και μιλά, υπάρχει μόνο σκέψη. Σκέψη που εκφράζεται μέσα από την ακινησία, μέσα από την μετάδοση στου θεατή της αίσθησης ότι μπορεί να βλέπει σώμα, δεν βλέπει όμως άνθρωπο-αυτός έμεινε πίσω στο πεδίο της μάχης. Ρόλος σύνθετος, και όμως ο πρωταγωνιστής μας, ο Τάσος Ιορδανίδης ανταπεξέρχεται με επιτυχία στις δυσκολίες. Η ερμηνεία του είναι καταρχήν σωματικά εξαιρετικά επίπονη, πραγματικός άθλος. Η ακινησία επί τόση ώρα θα μπορούσε μόνο να βλάψει την ένταση της ερμηνείας. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει λεπτό. Ο Τζόνι ενσαρκώνεται με δυναμισμό, η θλίψη και ο πόνος ζωγραφίζονται σε κάθε έκφραση και κάθε βλέμμα του-είναι εντυπωσιακό πραγματικά το πώς μάς υποβάλλει κάποιες στιγμές απλά και μόνο κοιτώντας μας. Ο Τζόνι του Ιορδανίδη είναι το αντιπολεμικό μήνυμα που ο Τράμπο είχε στο νου του όταν έγραψε το έργο.

Η ερμηνεία του Ιορδανίδη όμως, δεν θα έφτανε σε αυτό το επίπεδο αν δεν είχε την καθοδήγηση της σκηνοθέτιδος συζύγου του Θάλειας Ματίκα και της σκηνογράφου Ηλένιας Δουλαδήρη, οι οποίες κατορθώνουν να πλάσουν μια σκηνή απολύτως ταιριαστή με τις ανάγκες του έργου. Με το πανί που στήνουν, λιτή αναπαράσταση της κλίνης, πίσω από το οποίο στέκεται ο πρωταγωνιστής, και το οποίο κρύβει τα «κομμένα» μέλη του σώματος του τελευταίου, δημιουργούν μια αίσθηση πράγματι λειψού ανθρώπου, ενώ οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη και η μουσική του Τάσου Σωτηράκη κάνουν θαύματα. Η άψογη συνεργασία των συντελεστών έχει ως αποτέλεσμα ένα απλό πανί, να αλλάζει σχήμα και μορφή με μια απλή εναλλαγή των φώτων, σηματοδοτώντας την αλλαγή διάθεσης του πρωταγωνιστή, που από την ελπίδα γρήγορα καταφεύγει στην απελπισία, και από την θλίψη στη χαρά, καθώς «αρκεί και το χάδι της νοσοκόμας για να τον κάνει τον πιο ευτυχισμένο άντρα του κόσμου». Τέλος, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στη διασκευή της Σοφίας Αδαμίδου, που πέτυχε το πέρασμα του έργου από την μεγάλη οθόνη στην πολύ μικρότερη θεατρική σκηνή, δίχως να στερήσει ιδέες και συναισθήματα από το πρωτότυπο.

Ένας άνθρωπος ακίνητος και ένα πανί. Δύο μοναχά στοιχεία. Και όμως υπεραρκετά για να στηθεί επάνω τους μια ολόκληρη παράσταση και να κρατήσουν τεταμένες τις αισθήσεις των θεατών μέχρι το τελευταίο λεπτό. Φυσικά αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει εφικτό, αν ο κύριος Ιορδανίδης δεν κατέθετε σώμα και ψυχή επάνω στο σανίδι. Σε έναν ρόλο –πρόκληση, που ίσως δεν του ταίριαζε απόλυτα, μεταμορφώνεται στον Τζόνι, στον στρατιώτη, στο θύμα, ένα από τα εκατομμύρια άλλα, που πολέμησαν με κάθε τίμημα για έναν πόλεμο που δεν ήταν δικό τους, για αξίας που δεν ενστερνίζονταν, ενάντια σε άλλους που τίποτα δεν τους χώριζε. Και μέσα στον παραλογισμό της μάχης, όταν πια βασιλεύει σιγή νεκρική στην αιματοβαμμένη γη, είτε ζωντανός, είτε νεκρός ο Τζόνι, ο κάθε Τζόνι, μικρή σημασία έχει. Επιστροφή δεν υπάρχει.

Μια παράσταση, λοιπόν, με ιστορία δεκαετίες πίσω, και όμως, δυστυχώς, ακόμα επίκαιρο. Πάντα κάπου πόλεμοι καταστροφικοί διεξάγονται και πάντα παράγουν τους δικούς τους Τζόνι, με τις δικές τους ιστορίες πόνου και απελπισίας. Και είναι χρέος μας αυτό να το σταματήσουμε. Το «Ο Τζόνι πήρε το όπλο του» δεν είναι μόνο παράσταση ερμηνείας, ούτε μόνο παράσταση για προβληματισμό. Πάνω από όλα είναι έργο-ύμνος στο μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής και αυτό είναι που μένει όταν πέφτει η αυλαία του τέλους.