Κριτική: «Αινιγματικές παραλλαγές», σε σκηνοθεσία Τσαφούλια-Δαδακαρίδη στο ΙΜΚ
Στην κατάμεστη αίθουσα του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης», υπό το βάρος πλήθους χειροκροτημάτων και ενθουσιασμού, οι Σωτήρης Τσαφούλιας και Πυγμαλίων Δαδακαρίδης σκηνοθετούν το έργο του Eric-Emmanuel Schmitt με τίτλο «Αινιγματικές Παραλλαγές» και εισάγουν το φιλοθεάμον κοινό σε μία ψυχολογικής υφής αναμέτρηση ανάμεσα στην επιθυμία και την διάψευση, την προσδοκία και το αδιέξοδο, την ψευδαίσθηση και την πραγματικότητα.
Συνοπτικά, η ιστορία περιστρέφεται γύρω από τους χαρακτήρες του συγγραφέα Αμπέλ Ζνόρκο (το ρόλο υποδύεται ο Γιάννης Μπέζος), βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας και του δημοσιογράφου Έρικ Λάρσεν (το ρόλο υποδύεται ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης). Από το ερημικό και απομονωμένο νησί Ροσβανοϋ, στη θάλασσα της Νορβηγίας, διατρανώνει την ολική του αντίθεση κατά πάντων και κυρίαρχα ενάντια στον ίδιο τον άνθρωπο, ως ύπαρξη και ως προέκταση της κοινωνικής εξέλιξης. Έχοντας προσφάτως κυκλοφορήσει το 21ο βιβλίο του, το οποίο γνωρίζει αποδοχή και επιτυχία, δέχεται να συναντήσει στην οικία του τον συγκεκριμένο δημοσιογράφο, γεγονός που δεν έπραξε ποτέ μέχρι εκείνη τη στιγμή. Γεγονός πρώτο, η επιλογή υπονόμευσης της ατομικότητας και των ορίων της ιδιωτικότητας, όπως εκείνος ερμηνεύει. Γεγονός δεύτερο, η επιλογή ενός ανδρός όπως επιτρέψει την επικοινωνία μαζί του έχοντας ως βασικό γνώμονα την καταγωγή από την περιοχή στην οποία συνέβησαν τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα στο πρόσωπο της γυναίκας που έμελλε να στιγματίσει τη ζωή του. Κι εκεί αρχίζουν όλα. Η έλευση του δημοσιογράφου μετατρέπεται σύντομα σε αρένα διαξιφισμών, αντιπαραθέσεων, έξυπνης αίσθησης της ευθυμίας και αποκαλύψεων. Αποκαλύψεις οι οποίες ολοένα γεφυρώνουν το χάσμα που, αρχικά, χώριζε τα συμβαλλόμενα μέρη. Απόσταση η οποία γεφυρώνεται και τρόπο αναπάντεχο.
Δεν θα αναφερθούμε στα κομβικά εκείνα σημεία της πλοκής που εξυπηρετούν την εξέλιξη αυτής και, κυρίως, την κορύφωσή της. Αξίζει, ωστόσο, να σταθούμε σε τρία βασικά σημεία τα οποία πλαισιώνουν την κεντρική αφηγηματική σκηνή και ενισχύονται από την υποκριτική δεινότητα των ηθοποιών, Γιάννη Μπέζου και Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη.
Το πρώτο, εξ αυτών, αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι σκηνοθέτες, Σωτήρης Τσαφούλιας και Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, επέλεξαν να διαμορφώσουν το χώρο (σκηνογραφία Kωνσταντίνος Ζαμάνης). Η οικία του συγγραφέα στην οποία διαδραματίζεται το έργο σκιαγραφείται άναρχα -σε αντίθεση με τις μουσικές και ηχητικές επιλογές που προσθέτουν πολύχρωμες νότες-. Τη μουσική υπογράφει ο Θοδωρής Οικονόμου. Αυτή η σκηνοθετική οργάνωση του χώρου επιτρέπει την συμβολική σύνδεση με την έλλειψη ισορροπίας σε συναισθηματικό επίπεδο που διακρίνουμε στον ήρωάς μας, Έρικ Λάρσεν. Αυτού του είδους η αναστάτωση την οποία ο θεατής παρατηρεί σε βιβλία, ενδύματα, διακόσμηση και η ταυτόχρονη λιτότητα ενός ανθρώπου που βιώνει εμπειρικά την οικονομική επιφάνεια, επιτελεί την κατάλληλη εισαγωγή του θεατή στην ψυχοσύνθεση του πρωταγωνιστή. Ένας άνδρας με κύρος, αναγνώριση και επαγγελματική επιτυχία διακατέχεται από το αίσθημα του ανικανοποίητου. Κάτι λείπει από τη ζωή του και αυτό το κενό έρχεται να το αποκαλύψει και να το φέρει στην επιφάνεια ο δημοσιογράφος. Ο έρωτας για ένα συγκεκριμένο γυναικείο πρόσωπο, η ματαίωση της συναισθηματικής δέσης και η μετάθεσή της σε είδωλο μέσα από το οποίο και για το οποίο εξακολουθεί να δημιουργεί και να διατηρεί την εικόνα της ζωντανή στη μνήμη και την καθημερινότητά του. Με κάθε είδους φιλοσοφική ανάλυση επιχειρεί να αποδείξει στον συνομιλητή του την απουσία έως και τη βαναυσότητα του έρωτα και την αξίωση της σαρκικής επιθυμίας, έως ότου καταλήγει στην αυτοαναίρεση.
Εδώ, ερχόμαστε στο δεύτερο σημείο το οποίο συνδέεται άμεσα με τον ρόλο του δημοσιογράφου. Λειτουργεί ως ψυχαναλυτική μεθόδευση αριστοτελικής καταγωγής, έχοντας την ατομική εμπειρία της προσωπικής ήττας ως πυξίδα για τη σύνδεση των παράλληλων αληθειών σε μία ενιαία οντότητα. Ο δημοσιογράφος γνωρίζει από την πρώτη στιγμή τα όρια της πραγματικότητας των επιστολών που λαμβάνει. Διατηρεί, όμως, επί δεκαετίας την επικοινωνία, αν και ο πομπός αυτών δεν την γνωρίζει αντιστοίχως, προκειμένου να συνεχίσει να επιβιώνει στο γυναικείο εκείνο είδωλο που στιγμάτισε την παρουσία του. Για τον ίδιο, η αγάπη, η συναισθηματική σύνδεση, η επιθυμία δεν έχουν σαρκικό μανδύα, αλλά επενδύουν την ποιότητά τους στον χαρακτήρα της συνολικής σύνδεσης των προσώπων, από τις απλές χαρές της ημέρας έως τις σημαντικότερες στιγμές. Πλέον, όλα όσα θεωρούμε δεδομένα καταλήγουν να μετατοπίζονται από την κεντρική σκηνή και να μετατίθενται σε απλούστερες καταστάσεις, τις οποίες δεν λαμβάνουνε υπόψιν με την ίδια ευαισθησία και ευθύνη. Και αναφέρομαι εσκεμμένα σε πρώτο πληθυντικό διότι η σκηνοθετική άποψη θέλει τους ηθοποιούς να κινούνται στη σκηνή, να αλλάζουν θέση και στάση, να μεταβάλλουν τις φωνητικές τους απηχήσεις ανάλογα με τα ζητήματα που κάθε φορά τίθενται στην εξέλιξη της ιστορίας, έχοντας ως καθρέφτη το κοινό. Δεν θεωρείται, εκ των προτέρων, δεδομένη η ενσυναίσθηση των νοημάτων του έργου σε σχέση με το κοινό στο σύγχρονο θέατρο. Σε αυτή την περίπτωση οι σκηνοθέτες προσδίδουν την αναγκαία υπεραξία σε αυτή τη σχέση. Μολονότι δεν συνομιλούν άμεσα μαζί του, είναι τέτοιου επιπέδου οι οδηγίες επάνω στη σκηνή που μεταδίδουν σε πλαίσιο αλληλεπίδρασης τις βαθύτερες σκέψεις και τα αισθήματα που προκαλούνται στον εσωτερικό κόσμο των ηθοποιών.
Το τρίτο, και τελευταίο σημείο, είναι αυτό της υποκριτικής ποιότητας των πρωταγωνιστών. Ο Γιάννης Μπέζος στο ρόλο του στριφνού, σχεδόν μισάνθρωπου συγγραφέα, κατορθώνει, με την θεατρική παιδεία την οποία κατέχει αποδεδειγμένα και διαχρονικά, τη δυνατότητα εισχώρησης εις βάθος στα υποστρώματα του ανθρώπινου ψυχισμού και των νοητικών διεργασιών που απαιτεί ο ρόλος, να «κεντήσει» γύρω από την παρουσία του τη διακριτή δομή του ρόλου και να ενισχύσει το έργο συνολικά. Αναδεικνύει πτυχές του χαρακτήρα του ήρωα και τις προβάλει με τρόπο δεξιοτεχνικό.
Από την άλλη πλευρά, ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης υπηρετεί έναν ρόλο μεστό νοημάτων και εκφράσεων. Οι εκρήξεις στη συμπεριφορά, η διαχείριση των προθέσεων και ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει σταδιακά να αποκαλύψει την αλήθεια των πραγμάτων μεγεθύνει έτι περισσότερο τις δυνατότητες του πρωταγωνιστή επί σκηνής. Βιώνει τις στιγμές στο σανίδι με πάθος και, παράλληλα, ενθουσιασμό, γεγονός το οποίο εισπράττεται από το κοινό. Ένας συνδυασμός, λοιπόν, προσώπων ο οποίος υπερβαίνει τα στενά όρια του έργου και μας υποχρεώνει να υποκλιθούμε στη δύναμη του θεάτρου, όταν αυτή υπηρετείται με σεβασμό και υπευθυνότητα· όπως τα συναντούμε στο πρόσωπο των δύο αυτών ηθοποιών.
Info: Από 04/02 και κάθε Τετάρτη & Κυριακή 19:00, Πέμπτη & Παρασκευή 21:00 & Σάββατο 18:00 & 21:00, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Πληροφορίες: 2109213310). Προπώληση: TICKETSERVICES.GR – VIVA.GR – ARTINFO.GR
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
