Κριτική: «Χαρίκλεια Καβάφη» στο Φεστιβάλ «Ο ΓΙΟΣ ΜΟΥ… » στον Πολυχώρο VAULT
Ο Κοραής Δαμάτης υπογράφει τόσο σκηνοθετικά όσο και συγγραφικά ένα αριστούργημα. Πραγματικότητα και μυθοπλασία συμπλέκονται με τρόπο άρτιο και νοσταλγικό, μεταφέροντας το φιλοθεάμον κοινό στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, περιστρέφοντας το ενδιαφέρον στην προσωπικότητα και τον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο διαδραματιζόμενων γεγονότων της Χαρίκλειας Καβάφη, μητέρας του ποιητή Κωνσταντίνου Π. Καβάφη. Σε έναν δραματικό και έντονα φορτισμένο μονόλογο, δίχως, ωστόσο, υπερβολές και εξάρσεις συναισθηματικής φόρτισης, η Ασπασία Κράλλη μαγεύει. Θα τολμούσε κανείς να υποθέσει πως όταν καλείται ο ηθοποιός να ερμηνεύσει ρόλους τέτοιας ιστορικής εμβέλειας, υποχρεούται να υιοθετήσει στο μέγιστο δυνατό την ψυχοσύνθεση του ήρωα τον οποίο προσωποποιεί. Ως έναν βαθμό η υπογράμμιση αυτή αντανακλά την αφετηριακή πρόθεση του θεάτρου. Τί συμβαίνει, όμως, στην περίπτωση κατά την οποία τα στοιχεία για τη ζωή και την πορεία ενός προσώπου είναι ελλιπή και οι αναφορές βασίζονται στην προσωπική δέσμευση ενός, άμεσης συγγένειας, ατόμου; Σε αυτή την περίπτωση έρχεται η θεατρική παιδεία του σκηνοθέτη και η ιστορική μνήμη συντεθειμένη ως κομμάτια να μορφοποιήσει τα κενά του χρόνου και του χώρου και να τα προβάλει σε μία ενιαία οντότητα.
Αυτό ακριβώς όχι μόνο επιτυγχάνει η θεατρική γραφή του Κοραή Δαμάτη, αλλά και η μεστή όλο νόημα και διάχυτη ποιότητα ερμηνεία της Ασπασίας Κράλλη. Επί της ουσίας, δεν γνώριζες εάν το πρόσωπο το οποίο ανέβηκε στο θεατρικό σανίδι ήταν ηθοποιός ή η ίδια η Χαρίκλεια Καβάφη. Υποκλινόμαστε στη μαεστρία ερμηνείας και ενσάρκωσης ενός προσώπου μέσα από τα μάτια τού οποίου, ως σκιά, παρατηρεί ο θεατής τον ποιητή Κωνσταντίνο Π. Καβάφη. Πράγματι, η Ασπασία Κράλλη πιάνει το νήμα της ιστορίας από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας όταν ούσα δεκατεσσάρων ετών θα νυμφευτεί τον Πέτρο Καβάφη και μαζί του θα αποκτήσει εννέα τέκνα. Δυστυχώς, η μοίρα δεν θέλησε να ζήσουν όλα. Το στερνό τέκνο, ωστόσο, ο Κωνσταντίνος Καβάφης θα υποκαταστήσει την πρόωρα χαμένη Ελένη, που έφυγε από τη ζωή σε βρεφική ηλικία. Η Χαρίκλεια Καβάφη, παρά τις δυσκολίες τις οποίες θα συναντήσει, ειδικότερα μετά την απώλεια του συζύγου της, θα εμφανιστεί στο προσκήνιο ως μία γυναίκα με δυναμική, ανεξάρτητο χαρακτήρα, πρωτοβουλία και αποφασιστικότητα. Κατά τον μονόλογο ξεδιπλώνονται οι αντιλήψεις της περί έρωτος, κοινωνικών προτύπων, ανθρωπίνων σχέσεων, αλλά και περί στερεοτύπων, συμβολισμών και υποκειμενικών επιλογών. Θα αναγνωρίσει την ευθύνη της στη διαπαιδαγώγηση, κυρίως, του Κωνσταντίνου Καβάφη και θα αναδειχθεί η ταυτότητα του υπό κατασκευή ατόμου εντός του αστικού οικογενειακού ιστού. Με έντονα τα ψυχογραφικά στοιχεία καταγραφής, η γυναικεία παρουσία, που προσδιορίζει την πρόσδεση των προοπτικών στον άρρενα απόγονο, αναπτύσσει με μοναδική ποικιλομορφία τα χνώτα τής εποχής. Αρμένιοι, Αιγύπτιοι, Ευρωπαίοι, Κάϊρο, Λονδίνο, Κωνσταντινούπολη, διαμορφώνουν τον καμβά των εντυπώσεων της προσωπικής εμπειρίας της Χαρίκλειας Καβάφη.
Μέσα από την περιγραφή των ιστορικών γεγονότων, αποτυπώνονται τόσο η αποξένωση χριστιανών και αλλοεθνών στην Αίγυπτο, με επίκεντρο την οικονομική αφαίμαξη της χώρας από τις ευρωπαϊκές τραπεζικές αυλές, όσο και το προσωπικό δράμα τής οικογένειας Καβάφη σε παραλληλία με τις προσωπικές επιλογές του ποιητή, τις οποίες η μητέρα δείχνει πρωτοπόρα στάση για τα ήθη τής εποχής. Όχι μόνο αναγνωρίζει την αξία της προσωπικής ελευθερίας, αλλά στηρίζει την ποιότητα αυτής του ατόμου όταν η τελευταία βασίζεται στη βούληση για ζωή.
Ο Κοραής Δαμάτης δεν σκηνοθετεί μία προσωπικότητα, αλλά σκηνοθετεί μία ολάκερη εποχή με επίκεντρο την αθέατη όψη της γυναίκας Χαρίκλειας Καβάφη. Είναι καθηλωτική η οπτική του συγγραφέα και σκηνοθέτη, καθότι επενδύει στη χωροχρονική διάσταση της υπαρξιακής θέσης του ατόμου σε μία κοινωνική εξέλιξη αντιφατική. Διακρίνεται το κείμενο από γνώση της ιστορικής ευθύνης και ανταποκρίνεται σε αυτή με γνώμονα τη σοβαρότητα και την ταυτότητα αυτής. Δεν υπερβαίνει τα όρια, ενώ παράλληλα είναι σε θέση να διακρίνει τις πολλαπλές αναγνώσεις της προσωπικότητας του ποιητή μέσα από την ψυχαναλυτική προσέγγιση της μητέρας και του ρόλου της στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Από την πλευρά της, η ηθοποιός Ασπασία Κράλλη είναι, με μία λέξη, συγκλονιστική. Δεν επιτρέπει σε κανένα σημείο του μονολόγου να εξέλθεις του ρεαλιστικού σκηνικού και της δυναμικής τού κειμένου. Με ερμηνεία υψηλών προδιαγραφών και επαγγελματική δεινότητα, που εγκλωβίζει τη σκέψη του θεατή, εξαναγκάζει τα εβδομήντα λεπτά τής παράστασης να απομονώσουν την θεατρική προέκταση της σκηνής και να εισέλθει ο θεατής σε μία πραγματικότητα μοναδικής υφής και αισθητικής.
Η ενδυματολογική επιλογή του Παύλου Ιωάννου ταιριάζει πάραυτα στην αναβίωση της αριστοκρατικής-επιχειρηματικής όψης της οικογένειας Καβάφη, ενώ οι φωτιστικές επιλογές του σκηνοθέτη, δίνοντας προβάδισμα σε στιγμές που εναλλάσσονται με τον εσωτερικό κόσμο των συναισθηματικών και πνευματικών διεργασιών, προσδίδουν υπεραξία στο συνολικό εγχείρημα. Μοναδικό μελανό σημείο, οι τρεις μοντέρνες καρέκλες που τίθενται στο κέντρο του σκηνικού. Όταν επιχειρείς να αναπαραστήσεις μία εποχή βασισμένη σε εικόνες και ήχους του 19ου αιώνα, αυτές οι επιλογές δεν προσθέτουν περιεχόμενο στη συνολική εικόνα, αλλά, αντίθετα, υπονομεύουν την κυρίαρχη σχέση χρόνου-υποκειμένου. Συνολικά μία θεατρική παράσταση που διακρίνεται για τη σκηνοθετική φροντίδα στη λεπτομέρεια και την κορυφαία ερμηνεία της Ασπασίας Κράλλη.
Βαθμολογία: 5/5*
Info:Ο μονόλογος του Κοραή Δαμάτη «Χαρίκλεια Καβάφη», βασισμένος στη ζωή της μητέρας του Κωνσταντίνου Καβάφη, σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη, με την Ασπασία Κράλλη στον ομώνυμο ρόλο, παρουσιάζεται στον Πολυχώρο VAULT μέχρι την Κυριακή 29 Μαΐου στις 21:00.