Κριτική / «La Strada» στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου: Ο κόσμος του Φελίνι – κόσμος μας

Τι πραγματικά συμβαίνει σε μια σκηνή που μπλέκεται ο ρεαλισμός  με τη φαντασία; Και κυρίως τι πραγματικά συμβαίνει στην ψυχή του θεατή που παρακολουθεί με θάμπος να αναπτύσσεται και να ξεδιπλώνεται ένας άλλος διαφορετικός σε όψη, μορφή και σχήμα κόσμος, ανακαλύπτοντας με εκρηκτικό τρόπο την ταύτισή του με στοιχεία που οικοδομούν τους ήρωες;

Για το έργο αυτό, καθ’ αυτό δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο Φεντερίκο Φελίνι στον κολοφώνα του ιταλικού νεορεαλιστικού κινηματογράφου (ολόκληρη σχολή που επηρέασε σημαντικά το παγκόσμιο σινεμά, ας θυμηθούμε τη δική μας πχ Συνοικία το Όνειρο) δημιουργεί αυτήν την ταινία, κερδίζει το 1954 το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και βουτάει βαθιά στην πραγματική ζωή της μεταπολεμικής Ιταλίας, μιας χώρα κατεστραμμένης από την έλευση του φασισμού κατηργημένου στα χαρτιά  πανταχού παρόντος ωστόσο στην κοινωνία. Μιας  κοινωνίας και ενός λαού, εκ γενετής καταδικασμένου στην αμορφωσιά και στην ισόβια καταδίκη να πολεμά για την επιβίωση με όποιο τρόπο και κόστος. Αυτοί είναι οι ήρωες του Φελίνι, μικροαπατεώνες, βιοπαλαιστές, σαλτιμπάγκοι, το τσίρκο μιας διεφθαρμένης  κοινωνίας που πίσω από τη λάμψη κρύβει μια ανείπωτη δυστυχία, ένα προλεταριάτο που ακροβατεί στο λούμπεν.

Η Τζελσομίνα πουλιέται από τη μάνα της, στον σκληρό πλανόδιο καλλιτέχνη τσίρκου Ζαμπανό (ο άλλος τίτλος του έργου είναι «Πουλημένη από την μητέρα της»). Η ίδια είναι ένα καλακάγαθο, ονειροπόλο πλάσμα με αγαθή προαίρεση, ο Ζαμπανό ζει, κινείται και αναπνέει στη διαφθορά και τη βαρβαρότητα. Συμπεριφέρεται με σκληρό τρόπο στην Τζελσομίνα, την κακοποιεί, την απατά, τη θεωρεί κτήμα και ιδιοκτησία του. Η γνωριμία της με τον Τρελό, έναν έτερο πλανόδιο ισορροπιστή, θα είναι καταλυτική. Αυτός θα τη βοηθήσει να καταλάβει την αγάπη της για τον Ζαμπανό, παρόλο που η ίδια αισθάνεται μαγεμένη από τον ίδιο. Το γεγονός ότι θα βρεθούν όλοι να εργάζονται στο ίδιο τσίρκο, θα οξύνει αυτές τις αντιθέσεις, οδηγώντας και τους τρεις στα άκρα, και σε μια ιδιότυπη λύτρωση μέσω της αποτυχίας τους.

Η ματιά της Κατερίνας Δαμβρόγλου, του Robin Beer και της FLY theater , είναι βαθιά διεισδυτική και διττή ως προς τις κατευθύνσεις της: Από τη μια ανασύρει στην επιφάνεια το κοινωνικό υπόβαθρο που ζουν, κινούνται και ενεργούν οι ήρωες και από την άλλη βουτάει βαθιά μέσα στις προσωπικότητες τους, στις ιδιαιτερότητες τους, στο δικό τους «είναι». Και αυτό που πετυχαίνει, είναι να μεταδώσει με σφαιρικότητα και πληρότητα μια ολοκληρωμένη πολιτική στην ουσία της τοποθέτηση στο έργο, να συγκινήσει, να οδηγήσει τον θεατή σε σκέψεις, να ταρακουνήσει.

Ο κόσμος όλος είναι ένα τσίρκο, οι άνθρωποι του οι παλιάτσοι. Έτσι, μας αποκαλύπτεται η σκηνή, σαν ένα τσίρκο, έτσι πλάθονται οι χαρακτήρες, παλιάτσοι και κλόουν, σε αυτούς τους τόνους είναι η μουσική που τους συνοδεύουν (μια μουσική – όνειρο από τον Νίκο Γαλενιανό και σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου).

Στο τεχνικό κόμματι επιλέγεται από την Ερμίνα Αποστολάκη η αφαιρετική χρήση των σκηνικών, δίνοντας περίσσιο χώρο στο πάντρεμα της ερμηνευτικής δεινότητας των ηθοποιών με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας (εξαιρετικά γραφικά και animation). Μέσα σε αυτό το πνεύμα και με απόλυτη συνέπεια και καλαισθησία το ρούχα της Νατάσας Σταματάρη.

Έντονο σωματικό θέατρο, αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς των ηθοποιών, που πολλές φορές απαιτεί την υπερπήδηση των ίδιων των αντοχών τους, οδηγεί σε απόλυτα δικαιολογημένο θαυμασμό για τους ηθοποιούς μας, την εκπαίδευση και καλλιέργειά τους, την αφοσίωση και την αγάπη τους. Το τρίκυκλο όχημα του ήρωα, που σχηματίζεται τόσο εμπνευσμένα και πειθαρχημένα από ολόκληρο το θίασο είναι μόνο ένα δείγμα για την ομαδικότητα αυτής της δουλειάς.

Ο Μιχάλης Βαλάσογλου, (ο οποίος είχε ήδη ξεχωρίσει από τη συνεργασία του με τον Σίμο Κακάλα, τόσο στα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» όσο και στον Μπρεχτ, που φιλοξενήθηκε αμέσως πρίν τον Φελίνι στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού), θεωρώ πως κάνει την ερμηνεία της ζωής του: δείχνει πως έχει μελετήσει βαθιά το ρόλο του Ζαμπανό, έχει κατανοήσει την προσωπικότητα που υποδύεται, ζωγραφίζει όλες τις λεπτομέρειες σε μορφές, έκφραση, εκφορά λόγου, χειρονομίας και πετυχαίνει αυτό το σχετικά ακατόρθωτο, ο δύσκολος, βάρβαρος και κακότροπος ήρωας του να κερδίσει τη συμπάθεια του κόσμου. Η αλήθεια της ερμηνείας του Μιχάλη Βαλάσογλου είναι σοκαριστική και ακριβής. Μια ερμηνεία, που αξίζει μια υποψηφιότητα αν όχι το βραβείο, στα φετινό βραβείο Δημήτρης Χορν.

Δίπλα του και απέναντί του έχει τον Κωνσταντίνο Μωραΐτη, στον ρόλο του Τρελού. Ένας Τρελός – Άγγελος, ένας Τρελός – Ξωτικό, ένας Τρελός – Απόκοσμη Φιγούρα, εκπρόσωπος του βαθιά κρυμμένου καλού εαυτού μας. Ο Τρελός, δεν είναι άλλος από το alter ego του Ζαμπανό: όλα αυτά που κρύβει αυτός ο βάρβαρος χαρακτήρας, αυτά που έρχεται σε σύγκρουση μαζί τους, αυτά που ξέρει πως αν αφήσει να βγουν στην επιφάνεια, δεν θα επιβιώσει. Ο Κωνσταντίνος Μωραΐτης, κινείται με ευγένεια και διακριτικότητα στο χώρο, με λεπτές κινήσεις και εκφράσεις μεταφέροντας όλο αυτό το  απόκοσμο του χαρακτήρα του Τρελού, γιατί ακριβώς το «καλό» δεν ταιριάζει στον κόσμο μας, είναι πέρα, και έξω από αυτόν.

Και οι δύο μαζί συγκροτούν ένα υπέροχο ντουέτο, που κοντράρεται, αλληλοσυμπληρώνεται και στο τέλος τσακίζεται. Η σκηνή της μεταξύ τους μάχης, είναι ένα ρεσιτάλ, τεχνικής, ακρίβειας και ισορροπίας, μια από τις σημαντικότερες θεατρικές στιγμές της φετινής σεζόν.

Και στη μέση η Τζελσομίνα της Κατερίνας Μαυρογεώργη, εύθραυστη, ευαίσθητη, ονειροπόλα, και χαμένη, με βλέμματα απορίας, νεύματα καταδεχτικότητας, κινήσεις αστάθειας και αμφιβολίας, μετέωρη ανάμεσα σε έναν κόσμο που δε διάλεξε αλλά σε αυτόν έμαθε να ζει και σε έναν κόσμο που έλκεται αλλά δεν τον γνωρίζει και απορεί.

Από την Πειραματική Σκηνή έφυγα ενθουσιασμένος. Συγκινημένος από μια παράσταση που μέσα από την ωμότητα και τη σκληράδα, αναδεικνύει μια υψηλή Ποιητική για την κοινωνία και τους ανθρώπους της: τα αγρίμια, τα ελάφια τους Αγγέλους. Γιατί τι είναι ο κόσμος μας; ; ένα τσίρκο του Φελίνι.

Πληροφορίες για την παράσταση μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ