Οφείλει κανείς να αναγνωρίσει στην θεατρική παράσταση «Μακμπέθ», από τα κορυφαία έργα του Willian Shakespeare, σε σκηνοθεσία Θανάση Δόβρη, την ευρηματική και συνάμα πολύμορφη οπτική πρόσληψης του κειμένου. Η απόδοση δε αυτού στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης μέσα από τις ερμηνείες των ηθοποιών επιβεβαιώνει την πρωτότυπη σκέψη του σκηνοθέτη και, παράλληλα, δικαιώνει τις επιλογές του. Η ιστορία, συνοπτικά, περιστρέφεται γύρω από τον πολεμιστή Μακμπέθ που θαμπωμένος από τα επιτεύγματά του στα πεδία των μαχών και παρακινημένος από χρησμούς υπερφυσικών δυνάμεων και την απλόχερη στήριξη της Λαίδης Μακμπέθ, οδηγείται στον φόνο του Βασιλιά Ντάνκαν. Από το σημείο αυτό εκκινούν σειρά δολοφονιών με στόχο την προάσπιση του στέμματος και την εκμηδένιση των αντιπάλων, που συσπειρώνονται για την ανατροπή του. Φαινομενικά, ο Willian Shakespeare επενδύει στον κύκλο βίας ως καθρέφτισμα της ζωής και της ασυμφιλίωτης φύσης αυτής με την τραγωδία του ανθρώπινου γένους. Ωστόσο, αναλύοντας κανείς το έργο και προσλαμβάνοντας τις πολλαπλές θεάσεις αυτού από την έναρξη του κύκλου βίας έως την τελική πράξη, διαπιστώνει την πολυμέρεια του κειμένου και την εμβάθυνση των χαρακτήρων στις σκοπιμότητες και τα νοήματα τα οποία «πλημμυρίζουν» κυριολεκτικά την θεατρική σκηνή.
Ο φόνος καθίσταται στοιχείο εργαλειοποίησης της ανθρώπινης υπόστασης. Η μοίρα ταυτίζεται με την ολική δέσμευση του δρώντος υποκειμένου και καθορίζει τις επιλογές στο διάβα της ζωής του. Ο πόθος και, ταυτόχρονα, η αλαζονεία της εξουσίας αναδεικνύει τους περιορισμούς και τα πλαίσια αναφοράς του ήρωα στις αλλεπάλληλες εκκλήσεις του για μηδένιση της ιστορίας και άγνοιας των πράξεών του. Σε αυτή την κατεύθυνση, η Λαίδη Μακμπέθ, ως βασίλισσα πλέον, διαμορφώνει μία ομαδοποίηση εξαναγκασμών και προτροπών με μοναδικό στόχο την θωράκιση της επιβίωσης σε έναν κόσμο που ισορροπεί στιγμιαία ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Οι προεκτάσεις αυτής της πραγματικότητας τείνουν να καταργήσουν τις διαιρετές επιφάνειες και τις διακριτές διαφοροποιήσεις μεταξύ του «καλού» και του «κακού», του φόβου και της βούλησης, της συνείδησης και της υπέρβασης αυτής. Το έγκλημα δεν διαπράττεται ως προμετωπίδα φυσικού δικαίου, αλλά, αντίθετα, μη εστιάζοντας στις αιτίες που το προκαλούν επενδύει στον άνθρωπο, ως το μόνο γνώμονα κοινωνικής αλήθειας. Το υπερφυσικό και, εν πολλοίς, μεταφυσικό στοιχείο στον William Shakespeare είναι πραγματολογικά ενεργό στο έργο, δεδομένου του προσδιορισμένου χρόνου συγγραφής αυτού στις αρχές του 17ου αιώνος.
Ο σκηνοθέτης Θανάσης Δόβρης, μολονότι εισάγει νεωτεριστικά στοιχεία στην παράσταση, διατηρεί πτυχές του ιστορικού χρονικού, διατηρώντας την παραδοσιακή αίσθηση του χρόνου, δίχως, ωστόσο, να εγκλωβίζεται σε αυτή. Σε ένα λιτό σκηνικό, σχεδόν αφαιρετικό, προσδίδει υπεραξία στα σώματα, τις κινήσεις και τις αλλεπάλληλες μεταβολές θέσεων, προκειμένου να προσδώσει την απαραίτητη, σε έργα τέτοιας εμβρίθειας, ψυχαναλυτική δυναμική. Στον πρωταγωνιστή της παράστασης Μακμπέθ (τον ρόλο υποδύεται ο Θάνος Τοκάκης) επιχειρεί να αναδείξει τις εσωτερικές αντιφάσεις και αντιθέσεις. Όλες τους εκφράζονται, με τον πλέον απόλυτο τρόπο, στην ενέργεια και την εκτόνωση των στιγμών όπως καθρεφτίζονται στον Θάνο Τοκάκη. Μέσα από την ερμηνεία του ο κεντρικός ήρωας, μία ευγενική μορφή που μεταμορφώνεται σε προέκταση της βίας και της εξουσιαστικής ηθικής, μεταφέρει με τρόπο ρεαλιστικό τις συγκρούσεις τις οποίες βιώνει στην εμπειρία του ο Μακμπέθ. Ένας ηθοποιός με ενσυναίσθηση του ρόλου τον οποίο κλήθηκε να υπηρετήσει. Ο Μακμπέθ γέρνει στην πλευρά της ιστορίας που κυριαρχεί η εκδίκηση και ο καθαγιασμός αυτής μέσω του αίματος. Από την κορύφωση της βασιλικής αναγνώρισης/επιβολής έως την παρακμή στον φαντασιακό κόσμο των ψευδαισθήσεων, η απόσταση γεφυρώνεται στην ίδια του τη λογική ως συνέπεια των πράξεών του. Στην ύστατη αναγνώριση αυτών, ο βασιλιάς αυτοκτονεί ως άλλος πολεμιστής της Ομηρικής Ιλιάδας για να διαβεί, ως κυρίαρχος, το κατώφλι του φωτός στην λύτρωση της πρώτης αφετηρίας.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Λαίδη Μακμπέθ (την υποδύεται η Εύη Σαουλίδου) μετατρέπεται στην προσωπική θέαση της μοίρας ως της εξελικτικής πορείας μίας ολικής υπονόμευσης του ατόμου. Χειριστική και εσωστρεφής καταλήγει να αυτό-υπονομευτεί ως τιμωρία στις πτυχές της συνείδησης στις οποίες εισάγεται, σε μία κατάσταση άνευ λογικού υποκατάστατου. Η Εύη Σαουλίδου δίνει περιεχόμενο και ταυτότητα στην ερμηνεία. Με τον αυστηρό χαρακτήρα τον οποίο υποδύεται ως αναγκαιότητα προκειμένου να καθοδηγήσει τις πράξεις του Μακμπέθ και παράλληλα να μην επιτρέψει στον τελευταίο να βυθιστεί στις ενοχές και τους φόβους του μέλλοντος χρόνου, καταφέρνει να απομαγεύσει τον ιστορικό χρόνο του έργου και να τον μετατρέψει σε ψυχαναλυτικής ερμηνείας απόκριση. Πράγματι, τα λόγια, οι ενέργειας και οι σημασιοδοτήσεις της παρουσίας της στο πλευρό του βασιλιά, μέσα από την θεατρική παρουσία, μεστής επαγγελματισμού, της Ε. Σαουλίδου, η Λαίδη Μακμπέθ αποκτά δεικτική εμφάνιση και ρόλο. Το «τέλος» της σηματοδοτεί την αρχέγονη αιτία του σκότους της ανθρώπινης ύπαρξης. Το λιτό σκηνικό που επέλεξε ο Θάνος Δόβρης εξασφάλισε αυτό ακριβώς το αποτέλεσμα.
Τα σώματα των ηθοποιών να μεταστρέψουν τους ρόλους σε μία βιωμένη, εν ενεργεία, πραγματικότητα για τους θεατές. Οι Κωνσταντίνος Ξυκομηνός, Κωνσταντίνος Πλεμμένος, Γρηγόρης Ποιμενίδης και Κώστας Κουτσολέλος δεν συμπληρώνουν την παράσταση. Θα ήταν άδικη η ανάγνωση της παρουσίας τους ως δεύτεροι και τρίτοι ρόλοι. Είναι καθοριστικής σημασίας η έμφαση της συλλογικής ερμηνείας και της εναλλαγής ρόλων των ηθοποιών, πέραν του Θ. Τοκάκη και της Ε. Σαουλίδου. Με ποιότητα στην απλότητα ενισχύουν σημαντικά την κεντρική αφήγηση του έργου.
Την σκηνοθετική σκέψη του Θ. Δόβρη με τις νεωτερικές προσθήκες που προκαλούν την ευθυμία στους θεατές οφείλουμε να την εκλάβουμε ως συστατικό μίας ανανεωτικής προσέγγισης του λόγου του έργου. Ο τελευταίος χαρακτηρίζεται από σκληρότητα, καθότι μεταφέρει τον προβληματισμό της ανθρώπινης υπόστασης στην πλέον βίαιη ανάγνωσή της. Ο σκηνοθέτης επιχειρεί να διευρύνει τον θεατρικό χώρο πέραν της θεατρικής σκηνής, μετατρέποντας τους θεατές σε συμμέτοχους μίας συλλογικής προβληματικής. Επί της ουσίας ο χρόνος καταργείται και η ιστορία διοχετεύεται σε πλήθος εναλλακτικών προσλήψεων. Το παρελθόν και το παρόν μετασχηματίζουν τις μεταξύ τους αποστάσεις σε μία ενιαία ολότητα δίχως αφετηρία. Σε κάθε σημείο αυτής ηθοποιοί και θεατές αλληλοεπιδρούν μέσα από την εκμηδένιση του υποκειμένου, με στόχο την αναγέννησή του στην κολυμβήθρα της εσωτερικής και εξωτερικής κάθαρσης.
Info: Από 18 Νοεμβρίου 2021, κάθε Τετάρτη: 20.00, Πέμπτη- Παρασκευή- Σάββατο: 20.30 και Κυριακή: 20.00 στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης (Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα 105 64). Εισιτήρια στη viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
