Κριτική: «Προμηθέας Δεσμώτης», σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαυρογεωργίου, στο Skrow Theater
Το συγκλονιστικό έργο του Αισχύλου, «Προμηθέας Δεσμώτης», σκηνοθετεί ο Βασίλης Μαυρογεωργίου και το σύνολο των ηθοποιών απογειώνει τον βαθύτατα υπαρξιακό χαρακτήρα του κειμένου. Σε ένα σκηνικό βγαλμένο από τις φυσικές ανάγκες και απαιτήσεις της πλοκής, στο Skrow Theater με φόντο τον βράχο από το Άλσος Παγκρατίου, να προσδίδει σκηνική υπεραξία και δραματουργική ένταση, ο Προμηθέας (το ρόλο υποδύεται ο Θανάσης Δόβρης), αποστάτης της τάξης του, δωρίζει τη φωτιά στους ανθρώπους και μαζί της το αυτεξούσιο.
Με την πρωτοβουλία του ο άνθρωπος υπερβαίνει τη ζωική του καταγωγή και ενεργοποιεί πνευματικές ικανότητες, τέτοιας δυναμικής προοπτικής, ώστε να επεξεργαστεί τη γνώση και την ανεξαρτησία του από τα δεσμά της φύσης. Η πνευματική αυτή αφύπνιση, χάρη στην συνειδητή επιλογή του Προμηθέα, οδηγεί το ανθρώπινο είδος στην καλλιέργεια της γης, των τεχνών και των επιστημών. Καλείται, πλέον, να επεξεργαστεί τις αιτίες των συμβάντων γύρω του, να προσδώσει περιεχόμενο και ταυτότητα στις ενέργειά του. Από τον κόσμο των ψευδαισθήσεων και της πλάνης, ο ανθρώπινος νους κατευθύνεται στην αυτονομία των πράξεων, στη βάση της ατομικής και συλλογικής ευθύνης για την πορεία των πραγμάτων.
Η σύγκρουση του Προμηθέα με τον πατέρα των θεών, Δία, είναι σύγκρουση ενάντια σε κάθε μορφή εξουσίας. Είναι ο αναγκαίος τροχός της αμάξης για την δικαιοσύνη και την ελευθερία στην εξέλιξη του πολιτισμού. Κράτος, Βία, Ήφαιστος και Ερμής τάσσονται στο πλευρό της ιεράρχησης των παραδεδεγμένων αληθειών, ενώ η Ιώ και οι Ωκεανίδες αντιστέκονται στην θέλησή του. Είναι η γνώση ως μοχλός για την ζωή και την αντιμετώπιση των περιορισμών, φυσικών και τεχνητών, που ο ίδιος ο άνθρωπος θέτει στον εαυτό του.
Ένα έργο βαθύτατα πολιτικό, αντιμετωπίζεται από τον σκηνοθέτη με το ίδιο ακριβώς υπόβαθρο. Δείχνοντας σεβασμό στο ιστορικό πλαίσιο και γνώση των ορίων που αυτό επιβάλλει, ο Βασίλης Μαυρογεωργίου μεταπλάθει τους ήρωες του δράματος σε μία κυματοειδή εξέλιξη. Με πολλαπλές κορυφώσεις, ισορροπία ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου και τον χώρο, για το κάθε ένα εξ αυτών, χώρο ικανό να ξεδιπλώσει την δυναμική και την προέκταση των χαρακτήρων, αντλεί λεπτομέρειες από τη ρυθμικότητα του κειμένου και μετατοπίζει τον ήχο και τον παλμό της ποιητικότητας του έργου στην σκηνική δράση του σώματος των ηθοποιών.
Μέσα από τις μουσικές μελωδίες του Γιώργου Φουντούκου, την κινησιολογία του Πάρη Μαντόπουλου και τις ενδυματολογικές επιλογές της Ιφιγένειας Νταουντάκη, η σκηνή του θεάτρου αποκτά πολλαπλές συνδηλώσεις και το αισχύλειο κείμενο μορφοποιείται στην αλληλοδιαδοχή του παρελθόντος-παραδοσιακού χρόνου με τον παρόντα-μέλλοντα χρόνο.
Ο σκηνοθέτης επενδύει στους συμβολισμούς. Ήδη από το σημείο του εγκλωβισμού του στις αλυσίδες του Καυκάσου, ο Προμηθέας ταυτίζεται με την διασάλευση της εύρυθμης τάξης των πραγμάτων. Ο ίδιος θεός ταυτίζεται με τις τύχες των θνητών. Αυτή η ταύτιση αποτυπώνεται σκηνοθετικά με κλιμακούμενη ένταση και διεύρυνση των προσδοκιών που η γνώση επιφέρει, όχι μόνο στους ανθρώπους, αλλά ανάμεσα στους θεούς, δεδομένου του γεγονότος ότι είναι το μόνο έργο στο οποίο δεν λαμβάνει χώρα θνητή παρουσία. Αυτή ακριβώς η πράξη μάς αποκαλύπτει σειρά ηθικών και θρησκευτικών αντιλήψεων της εποχής, όπως περιστρέφονται γύρω από τις έννοιες της αμαρτίας, της παραβίασης των ιερών κανόνων, της βίας και της εξουσίας. Κανόνες οι οποίοι συντείνουν στον προσδιορισμό του κοινωνικού γίγνεσθαι.
Ο Προμηθέας θα υποστεί τις συνέπειες της πράξης του απομονωμένος, τιμωρημένος από το χέρι συγγενούς θεού (βλέπε τον ρόλο του Ήφαιστου). Βιώνει την υπονόμευση της υπόστασής του με στωική αίσθηση της αναγκαιότητας. Μέσα απ’ την θυσία του αναδεικνύεται η συλλογική ευθύνη και η αξίωση για την αυτονόμηση των ανθρώπων έναντι των θεών. Η εξουσία των τελευταίων δεν βασίζεται σε ηθικά και δίκαια αξιώματα, αλλά στην αυθαιρεσία. Είναι το δίκαιο της πρόσκαιρης παρουσίας των θεών, ως νοηματοδότηση αυτής, δηλαδή είναι εξουσία επειδή την κατονομάζουν ως τέτοια δίχως προδιαγραφές και προϋποθέσεις.
Ο Προμηθέας, λοιπόν, τιμωρείται από το Δία. Ο Θανάσης Δόβρης είναι συγκλονιστικός. Δεν αναμέναμε τίποτα λιγότερο από έναν σπουδαίο ηθοποιό. Η ποιότητα του χαρακτήρα και η ερμηνευτική δεινότητα μαγνητίζουν τον θεατή. Πάνω στον βράχο, αλυσοδεμένος, ο ίδιος αποτυπώνει έντονες πνευματικές και ψυχικές αντιθέσεις και συγκρούσεις. Η εσωστρέφεια αυτή εκδηλώνεται με τρόπο καθηλωτικό. Κινείται με άνεση και χειρουργικές στάσεις στην μεταβολή των θέσεων, κατά την εξέλιξη της ιστορίας, γεγονός το οποίο ξεδιπλώνει έτι μία φορά το εκφραστικό του ταλέντο. Ο Ήφαιστος έχει αναλάβει να τον δέσει σφιχτά με αλυσίδες πάνω σε απόκρημνους βράχους. Το Κράτος και η Βία τον επιβλέπουν.
Στον ρόλο του Ήφαιστου, ο Σωτήρης Τσακoμίδης με μαεστρία και τεχνική ικανότητα μεταδίδει τους φόβους και τις ανασφάλειες έναντι της αποστολής που του ανατέθηκε. Βιώνει την εξωτερική απειλή της τιμωρίας και του ιδίου από τον πατέρα των θεών, Δία, εάν δεν υπακούσει με συναισθηματική σύγκρουση, γεγονός το οποίο καθρεφτίζεται στην χρήση του σώματος και των κινητικών του εναλλαγών επί σκηνής. Ρόλος μεστός νοημάτων επικοινωνεί την σημασία του με αμεσότητα.
Επί σκηνής εμφανίζεται μία ακόμη ανθρώπινη παρουσία που υποφέρει από την τιμωρία των θεών. Επρόκειτο για την Ιώ, ερωμένη του Δία, που εκείνος μεταμόρφωσε σε δαμάλα για να την αποκρύψει απ’ την εκδίκηση της Ήρας. Εκείνη, ωστόσο, έχει στείλει μια ενοχλητική βοϊδόμυγα, να την βασανίζει, ακολουθώντας την ανελέητα ως τα πέρατα του κόσμου.
Τον ρόλο υποδύεται η Αριάδνη Καβαλιέρου. Με ενέργεια και ένταση ζηλευτή, μεταδίδει τον εγκλωβισμό της στην δύναμη της Ήρας. Με κινήσεις σε όλο το μήκος και πλάτος της σκηνής, αντιμετωπίζει το σώμα ως προέκταση της ψυχικής της οδύνης. Είναι εξαιρετική και συνάμα ουσιαστική. Ο Προμηθέας προφητεύει το μέλλον της, που συνδέεται και με τη δική του μοίρα, αυτή της απελευθέρωσης απ’ την τιμωρία του Δία, ενώ για τον ίδιο παραμονεύει η ανατροπή και η πτώση.
Ο Μιχάλης Πανάδης στο ρόλο του Ερμή είναι εκρηκτικός και μας «σπρώχνει» κυριολεκτικά στην σύγκρουση με τη συνείδησή μας, ενώ η Διαλεχτή Πουρσανίδου έχει σεβαστή παρουσία, με περιορισμένο ρόλο, αλλά συνδετικό περιεχόμενο στην εξέλιξη της πλοκής.
Ο Προμηθέας είναι η ηχώ της αφύπνισης στο διάβα του χρόνου. Ωστόσο, η αποκαθήλωση του τυράννου δεν οδηγεί στην ολική απελευθέρωση του ανθρώπου από την τραγωδία της μοίρας του. Οι μοντέρνες επιλογές του σκηνοθέτη, στην έκφραση και την σκηνική παρουσία, συμβολίζουν τον αυτο-εγκλωβισμό του ανθρώπου σε νέες μορφές εξουσίας, σε νέες καταστροφικές για την συνείδηση διασκευές αυτής.
INFO: Δευτέρα & Τρίτη στις 21:15 στο Skrow Theater (Αρχελάου 5, Παγκράτι, Αθήνα / 210 7235 842). Εισιτήρια στη viva.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
