Η Ιφιγένεια Τέκου υπηρετεί επάξια την ιδιότητα της πεζογράφου. Το τελευταίο της μυθιστόρημα, με τίτλο «Το καλό μπλε σερβίτσιο» (Εκδόσεις Ψυχογιός), αποτελεί την επιβεβαίωση του χαρακτηρισμού αυτού. Επρόκειτο για πεζογραφία με ταυτότητα λόγου, μορφής και τεχνικής· ταυτότητα η οποία λείπει από το σύνολο της εγχώριας πνευματικής παραγωγής. Στο εξώφυλλο του βιβλίου υπογραμμίζεται η αληθινή βάση των διαδραματιζόμενων γεγονότων. Ωστόσο, ακόμη κι αν δεν μας πληροφορούσε για την προέλευση αυτών και την αντιστοιχία τους στην πραγματικότητα, η γλαφυρότητα των περιγραφών, η λεπτομέρεια των εικόνων, οι συμπεριφορές και οι στάσεις των πρωταγωνιστών ενώπιον των πεπραγμένων, σε οδηγεί, δικαιωματικά, στην υιοθέτηση του έργου ως αφήγηση αληθινών και, συνάμα, ιστορικών πράξεων που κορυφώνουν τα προσωπικά δράματα των ηρώων.
Μολονότι η καταστροφή της Σμύρνης και του ελληνισμού, εν συνόλω, το 1922, αποτέλεσε κομβικής σημασίας γεγονός για την πορεία των Ελλήνων στο διάβα του χρόνου, ωστόσο, η συγγραφέας, δίχως να απωλέσει από το κεντρικό μοτίβο της ιστορίας τα κρίσιμα γεγονότα, διαμορφώνει την πλοκή με τέτοιο τρόπο ώστε «εγκλωβίζει» τη σκέψη και το ενδιαφέρον του αναγνώστη στα συμβαλλόμενα μέρη. Περνάμε από την κεντρική αφήγηση στις μικροαφηγήσεις των καθημερινών ανθρώπων, που βιώσαν τα τεκταινόμενα άλλοτε ως άμεσα συμμετέχοντες σε αυτά και άλλοτε ως απλοί παρατηρητές, των οποίων οι ζωές μεταβάλλονται αιφνιδίως.
Με αφήγηση γραμμική, εξαιρετική χρήση του λόγου, εμποτίζοντας τον τελευταίο με εκφράσεις και λέξεις της τοπικής διαλέκτου και με ιστορική ακρίβεια των δεδομένων, τα οποία εμφιλοχωρούν στην ιστορία όχι για να βιάσουν την πορεία της εξέλιξης, αλλά για να προσδώσουν την αναγκαία υπεραξία των στη βιωμένη εμπειρία των προσώπων, η Ιφιγένεια Τέκου μας ξεδιπλώνει τις πληγές της ελληνικής ιστορίας με τρόπο ρεαλιστικό, δίχως εξάρσεις και περιττές λεπτομέρειες. Οι οπτικές των ανθρώπων συμπλέκονται. Με επίκεντρο την προσωπική θέαση των πραγμάτων μέσα από τα μάτια της Διδούς, αναπτύσσεται ένα μωσαϊκό ανθρώπινων χαρακτήρων, ιδεών, αντιλήψεων, προλήψεων και περιορισμών. Ταυτόχρονα, ο αναγνώστης μαγεύεται κυριολεκτικά από τη συμπόρευση των ατομικών περιπλανήσεων με την κεντρική ιστορική αφήγηση. Ο πόνος κι η ευτυχία, ο έρωτας και η μοίρα, ο θάνατος και η ζωή, οι επιλογές και τα αδιέξοδα αυτών, συνθέτουν μία πολλαπλότητα χαρακτηριστικών και χαρακτήρων.
Η Διδώ, κόρη του Αλέκου και της Μαργής, βιώνει την οικογενειακή αποξένωση των δύο γονέων. Με τον αδελφό της Διονύση, γίνονται μάρτυρες της κακοποιητικής συμπεριφοράς του πατρός προς τη μητέρα και την γενικότερη αδιαφορία για τις ανάγκες του σπιτιού. Αποτυχημένος καθώς αισθάνεται μεταθέτει τις ευθύνες στο ποτό και την απομόνωση από τις απαιτήσεις της καθημερινότητας.
Από την άλλη πλευρά, η Μαργή, απλή μοδίστρα, κρατά με δυσκολίες όρθιο το σπιτικό προς χάριν των παιδιών της. Για το λόγο αυτό επιλέγει να συμπράξει στο μυστικό σώμα των Εγγλέζων για τη μεταφορά πληροφοριών. Μία επιλογή που θα στερήσει τη Διδώ και τον Διονύση από τη μητρική στοργή και φροντίδα. Άπαντες τη θεωρούν νεκρή ή, στην καλύτερη περίπτωση, εξαφανισμένη από τα βάσανα που συσσώρευε όλο αυτό το διάστημα.
Τα δυο αδέλφια θα βρεθούν υπό την εποπτεία και την θαλπωρή του Έντουαρντ, επικεφαλής του αντίστοιχου σώματος των μυστικών υπηρεσιών. Από το σημείο αυτό κι έπειτα εκκινά μία διεύρυνση του αφηγηματικού πεδίου της συγγραφέως. Διαπλέκονται πρόσωπα και χαρακτήρες μέσα από την συμβολή των οποίων αναδεικνύεται η προσωπικότητα της Διδούς. Από τη μία πλευρά, ο έρωτας που καταλήγει σε γάμο με τον Έντουαρντ και από την άλλη πλευρά, η επανεμφάνιση της μητέρας, νυμφευμένης εκ νέου, με λανθάνουσα ταυτότητα ως αποτέλεσμα αμνησίας, ανατρέπει τα δεδομένα και την γαλήνη που μέχρι τότε απολάμβανε το ζευγάρι. Αυτή η εξέλιξη λειτουργεί ως προέκταση των γεγονότων του Ά Παγκοσμίου Πολέμου και των μεταβολών που λαμβάνουν χώρα στο διεθνές στερέωμα, με την Οκτωβριανή Επανάσταση και την επικράτηση των κομμουνιστών στη Ρωσία.
Όλα όσα αποτυπώθηκαν στα αποτελέσματα των Βαλκανικών πολέμων, μεταφέρονται σταδιακά στο μέτωπο της Μικρασίας. Η εκδικητική μανία των εκπατρισμένων μουσουλμάνων προσφύγων ενισχύει την αποφασιστικότητα των οθωμανικών αρχών για διασάλευση της τάξης που επιχειρούνταν να εδραιωθεί. Αυτή η πρόθεση αποκτά σάρκα και οστά στο τέλος του πολέμου και με τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις να εισέρχονται στη Σμύρνη υπό τους ήχους μουσικών εμβατηρίων.
Παρατηρούμε ως αυτό το σημείο, τη Διδώ, μία γυναίκα με πάθος για ζωή και ενθουσιασμό, να διαπλέκεται όχι με τον κοινωνικό ρόλο, που οι συμβάσεις της εποχής αναγνώριζαν στη γυναίκα, αλλά με την επιθυμία της να είναι πρωταγωνίστρια σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας. Η τελευταία περνά μέσα από τις περιγραφές της Ωραιάνθης, της οικονόμου του οίκου. Επρόκειτο για χαρακτήρα τον οποίο η Τέκου προσέχει επιμελώς. Όχι άδικα. Συμπυκνώνει στο πρόσωπό της την αγαθότητα και την εμπειρία, την αθωότητα και την πονηριά, την καπατσοσύνη και την σοβαρότητα προκειμένου να διαχειριστεί τα βήματα της Διδούς. Είναι η γυναίκα η οποία καθοδηγεί τον χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας, δίχως να παρεμβαίνει υπερφίαλα στην ιστορία. Ακόμα κι όταν η μοίρα διεκτραγωδεί τα παθήματα της ηρωίδας, η Ωραιάνθη στέκει στο πλευρό της να την συμβουλεύσει και να την ενθαρρύνει. Λειτουργεί ως μητέρα και πατέρας ταυτόχρονα, αλλά και ως η ζωντανή ανάμνηση της Σμύρνης. Η τελευταία θα καταστραφεί ολοσχερώς και τα τελευταία τμήματα του ελληνισμού θα μεταφερθούν στον κορμό της κυρίως Ελλάδας.
Η Διδώ, μέσα από συμπτώσεις και το απαραίτητο θάρρος, θα μεταφερθεί στην Αθήνα. Εξαιρετικές οι περιγραφές της συγγραφέως σχετικά με τις κοινωνικές και πολιτισμικές διαφορές που βιώνουν οι εκπατρισμένοι Έλληνες στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.
Εξίσου σημαντική και η ανάδειξη της στάσης την οποία τήρησαν έναντί τους οι άνθρωποι αυτού. Μα, σε κάθε στάδιο πορείας των πραγμάτων η Διδώ αναζητά τον «άνθρωπο». Στο πρόσωπο του Έντουαρντ, της Ραλλούς, του Διονύση, της Ωραιάνθης κ.α. αναζητά τον «άνθρωπο» και την αυθεντικότητα των συναισθημάτων και των εκφράσεων. Θα εγκληματήσει, θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων ενώπιων των αποκαλύψεων για τον Έντουαρντ, θα ριψοκινδυνεύσει για τις μυστικές υπηρεσίες. Στο τέλος της ημέρας, η Διδώ συμβολίζει την τρικυμιώδη ζωή του ανθρώπου στο διάβα της ιστορίας, πόσο μάλλον όταν συνοδεύεται από την έννοια της τραγικότητας.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
