Η Δέσποινα Αποστολίδου και η Κατερίνα Σταθοπούλου μιλούν για το «Lebensraum»

Στο «Lebensraum» του Θανάση Τριαρίδη σε σκηνοθεσία Γιώτας Σερεμέτη, που επιστρέφει για οχτώ παραστάσεις από την Πρωτοχρονιά στο Faust, η Δέσποινα Αποστολίδου είναι η «αποδέκτρια», ενώ η Κατερίνα Σταθοπούλου η «χειρίστρια». Το κοινό συμμετέχει ως απλός παρατηρητής αντιμετωπίζοντας ηθικά διλήμματα, αλλά και αντιδρώντας στην εξέλιξη του πειράματος.

«Το καθαυτό νόημα του Lebensraum συμπυκνώνεται σε τούτο: οι αληθινοί δολοφόνοι είναι – και θα είναι για πάντοτε – οι θεατές.» σημειώνει ο συγγραφέας. Το έργο εκκινεί από την ναζιστική, επεκτατική θεωρία του Ζωτικού Χώρου και την μεταγράφει εφιαλτικά στο σήμερα. Τα όρια ανάμεσα στους ηθοποιούς και το κοινό καταργούνται. Ποιος θέτει το όριο ανάμεσα στην αθωότητα και την ενοχή και ποιος είναι σε θέση ν’ ανακαλύψει την αλήθεια πίσω από το ψέμα;

Ποιος είναι ο ρόλος σας στην παράσταση, και πώς ταυτίζεστε με τους χαρακτήρες που υποδύεστε;

Δέσποινα Αποστολίδου: Στην παράσταση Lebensraum παρακολουθούμε ένα πείραμα επί σκηνής το οποίο γίνεται παρουσία κοινού. Η δράση συμβαίνει μεταξύ δύο γυναικών, της «χειρίστριας» και της «αποδέκτριας». Ο δικός μου ρόλος είναι η «αποδέκτρια» του πειράματος. Πρόκειται για μια γυναίκα που δηλώνει συμμετοχή στο πείραμα έναντι χρηματικής αμοιβής. Αρχικά, θεώρησα ότι θα δυσκολευτώ πολύ να βρω σημεία ταύτισης με αυτόν τον χαρακτήρα. Μελετώντας, όμως, το έργο και προχωρώντας με τις πρόβες και τις παραστάσεις διαπίστωσα ότι στον καθένα από εμάς υπάρχουν πτυχές αυτού του χαρακτήρα κάθε φορά που διαπραγματευόμαστε τον προσωπικό ηθικό μας κώδικα. 

Κατερίνα Σταθοπούλου: Ερμηνεύω τη «χειρίστρια» του Πειράματος. Με κάθε αστική ευγένεια προς την «αποδέκτρια» εκτελώ ευλαβικά τις οδηγίες που μου έχουν τεθεί και δίνω την ευκαιρία είτε να συνεχίσει στο επόμενο στάδιο, είτε να αποχωρήσει, εξηγώντας κάθε φορά τις αντίστοιχες συνέπειες. Αν ήμουν φιλμ, αυτός ο ρόλος θα ήταν το “αρνητικό” μου, είναι όσα απεύχομαι, όσα φοβάμαι. Ενσαρκώνει τα ματαιωμένα παιδικά όνειρα της ανθρωπότητας, τα συμβιβασμένα, τα πλέον εκδικητικά, τρομακτικά και ανθρωποβόρα. 

Πώς οι χαρακτήρες που υποδύεστε αλληλεπιδρούν με το κοινό;

Δέσποινα Αποστολίδου: Το κοινό δεν έχει πρακτικά κάποια άμεση αλληλεπίδραση με τους χαρακτήρες. Παρακολουθεί το πείραμα ως απλός παρατηρητής και, φυσικά, έχει την δυνατότητα να αντιδράσει και να διακόψει τη διαδικασία εφόσον το επιθυμεί.  

Κατερίνα Σταθοπούλου: Το κοινό είναι το τρίτο “μέλος” που συμμετέχει στο πείραμα, ακριβώς ως παρατηρητής, όπως προείπε η Δέσποινα, πέρα από τη «χειρίστρια» και την «αποδέκτρια». Σε διάφορες φάσεις της διαδικασίας, το κοινό ερωτάται και εάν το θελήσει, μπορεί να αντιδράσει αναλόγως, ή έστω μπορεί να σκεφτεί… γιατί δεν αντέδρασε. Τίθενται τόσα καίρια ερωτήματα στον θεατή αλλά και στον ηθοποιό, αναφορικά με την έννοια και τα όρια της ευθύνης μας, για κάθε πράξη ή παράλειψή μας. Μέχρι πού φτάνει η καλοσύνη μας, αλήθεια; Πότε αρχίζει να εκβάλλει το σκοτάδι μας; Ποιο είναι το όριο μεταξύ της ανοχής και της ενοχής; Πόσο επικίνδυνα εύκολο είναι να βρεθεί κανείς από τη μια πλευρά στην άλλη; 

Πώς αντιμετωπίζετε τη συνεργασία με τη συμπρωταγωνίστριά σας στη σκηνή;

Δέσποινα Αποστολίδου: Με την συμπρωταγωνίστριά μου, την Κατερίνα Σταθοπούλου, γνωριζόμαστε από την Σχολή Πυροδότησης Θεατρικής Γραφής του Θεάτρου Πορεία και από εκεί προέκυψε και η συνεργασία μας, καθώς και με τον δάσκαλό μας Θανάση Τριαρίδη. Νιώθω πολύ τυχερή που μοιράζομαι την σκηνή με μια τόσο ταλαντούχα και δοτική ηθοποιό. Είμαστε τώρα στην τρίτη μας σεζόν και έχω πάρει πάρα πολλά πράγματα από εκείνη. 

Κατερίνα Σταθοπούλου: Μακάρι να ήταν όλοι οι συνεργάτες σαν τη Δέσποινα Αποστολίδου! Είναι θεμελιώδες να υπάρχει κατανόηση, σύμπνοια στον τρόπο δουλειάς, καλή πρόθεση και επικοινωνία, προθυμία, γενναιοδωρία, πέρα από το ταλέντο ενός συμπρωταγωνιστή. Η Δέσποινα τα έχει όλα αυτά, υπήρξε μάλιστα “ηθικός αυτουργός” της συγκεκριμένης παράστασης. Επί σκηνής, γνωρίζουμε πια κάθε σύσπαση του προσώπου, κάθε ανάσα, κάθε σκέψη, η μια για την άλλη, δεμένες με αόρατες κλωστές, πράγμα ιδανικό και απολαυστικό.

Πώς αντιλαμβάνεστε τη σημασία του θεατή ως “αληθινού δολοφόνου” στο πλαίσιο της παράστασης;

Δέσποινα Αποστολίδου: Είναι πολύ σημαντικό να παίρνουμε θέση στα κακώς κείμενα που συμβαίνουν γύρω μας, είτε είναι σε ένα μικρό πλαίσιο π.χ στο σπίτι μας, στην γειτονιά μας, είτε σε ένα ευρύτερο. Όταν μένουμε παρατηρητές, δηλαδή θεατές, χωρίς να αντιδρούμε, βοηθάμε να διαιωνίζονται τέτοιου είδους καταστάσεις. Αυτό συμβαίνει και στο πείραμα. Όσο ο θεατής δεν αντιδρά, δεν παίρνει το βάρος της απόφασης, γίνεται ο αληθινός δολοφόνος. 

Πώς η παράσταση επηρεάζει τις προσωπικές σας αντιλήψεις και πεποιθήσεις;

Δέσποινα Αποστολίδου: Οι περισσότεροι άνθρωποι, αν όχι όλοι, ισχυριζόμαστε πως είμαστε καλοί. Σπάνια κάποιος ισχυρίζεται για τον εαυτό του ότι είναι ένας κακός άνθρωπος. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Μπήκα πολλές φορές στην διαδικασία να το σκεφτώ μέσα στην πορεία αυτής της παράστασης.

Κατερίνα Σταθοπούλου: Το συγκεκριμένο έργο θέτει και εμάς ως ηθοποιούς ενώπιον κρίσιμων ερωτημάτων, δύσκολων αποφάσεων και σκληρών συνειδητοποιήσεων. Αρχίζουμε ν’ αμφιβάλλουμε για έννοιες όπως η καλοσύνη, η ευθύνη, τα όριά μας, για τις πράξεις, τις παραλείψεις, τη ρομποτική επανάληψη των λαθών μας. Άραγε είναι μόνο οι άλλοι οι κακοί της εκάστοτε ιστορίας; Ή αυτή η αποκρουστική μυρωδιά του κινδύνου εκβάλλει από τα σωθικά μας τα ίδια;

Ποια είναι η σημασία της παράστασης στο σημερινό κοινωνικό πλαίσιο; 

Κατερίνα Σταθοπούλου: Ο ζωτικός χώρος είναι και θα είναι πάντα, υπό διερεύνηση και υπό διεκδίκηση. Κι εμείς, ποιο πιόνι είμαστε, και σε ποια παρτίδα; Η “φωνή” του εξαιρετικού συγγραφέα, υπέροχου δασκάλου, μαγικού ανθρώπου Θανάση Τριαρίδη θέτει τα ερωτήματα και η σκηνοθεσία της διορατικής, πρωτοπόρας και γενναιόδωρης Γιώτας Σερεμέτη χαράζει τις βαθιές ρωγμές. Η παράσταση θέτει τόσα καίρια ερωτήματα στον θεατή αλλά και στον ηθοποιό, τραβάει εντέχνως το χαλί κάτω από τα πόδια, φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με τα πιστεύω του αλλά και με τη σκληρή συνειδητοποίηση ότι δε γνωρίζουμε τόσο καλά αυτόν που αντικρίζουμε στον καθρέφτη. 

Ποια είναι η πιο ενδιαφέρουσα στιγμή κατά τη διάρκεια της παράστασης;

Δέσποινα Αποστολίδου: Σίγουρα το φινάλε. Εκτός από ανατρεπτικό είναι και ένα γερό χαστούκι στο πρόσωπο, δεν είναι εύκολο να παίρνουμε μια ιδέα του πραγματικού μας εαυτού.

Ποιο μήνυμα θα θέλατε να μεταδώσετε μέσω της συμμετοχής σας στο “Lebensraum”; 

Κατερίνα Σταθοπούλου: Αισθάνομαι την ανάγκη να επικοινωνήσω, ακόμα πιο ηχηρά, αυτή την καταγγελία που λαμβάνει χώρα επί σκηνής. Διανύουμε άλλη μια επικίνδυνη περίοδο της ιστορίας, ο Θανάσης Τριαρίδης κρούει τον κώδωνα, κι εμείς πολλαπλασιάζουμε τον ήχο.

Πώς αντιλαμβάνεστε την αντίδραση του κοινού και των κριτικών έναντι της παράστασης;

Δέσποινα Αποστολίδου: Το Lebensraum είναι μια παράσταση που έχουμε φτιάξει με πολύ μεράκι. Ακούμε ωραία σχόλια για την δουλειά μας και αυτό μας δίνει κίνητρο να προσπαθούμε περισσότερο και να συνεχίζουμε.

Κατερίνα Σταθοπούλου: Είμαστε πολύ ευχαριστημένες, για την “αγκαλιά” των κριτικών και κοινού έναντι της παράστασής μας. Αποτελεί δικαίωση για μας, να βλέπουμε τα μάτια του κόσμου να λάμπουν καθώς φεύγουν, να μας τηλεφωνούν θεατές που τυγχάνει να γνωρίζουμε – μέρες μετά την παράσταση -να μας αναλύσουν τι σκέφτηκαν με αφορμή το έργο, να διαβάζουμε κριτικές και ν’ αντιλαμβανόμαστε ότι το μήνυμα ελήφθη. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά για μας.

Κατά την άποψή σας, ποια είναι η σημασία της τέχνης και του θεάτρου στην κοινωνία μας σήμερα;

Δέσποινα Αποστολίδου: Η τέχνη, σε όλες τις μορφές της, απασχολούσε πάντα την ανθρωπότητα από τα αρχαία χρόνια έως και σήμερα. Είναι βασική και βαθιά μας ανάγκη η έκφραση, το ακόνισμα του νου και της ψυχής. Για το λόγο αυτό το θέατρο, οι τέχνες, οφείλουν όχι μόνο να τέρπουν το κοινό αλλά να βάζουν συνειδήσεις να δουλέψουν.

Κατερίνα Σταθοπούλου: Ανέκαθεν, πόσο μάλλον σήμερα η τέχνη χρειάζεται να τραβάει το πέπλο που υπάρχει ανάμεσα στο πρόσωπο μας και στον καθρέφτη. Να δούμε στα αλήθεια τι συμβαίνει. Τραβώντας το πέπλο βλέπουμε από που πηγάζει το σκοτάδι γύρω μας. Το κοινό έχει ανάγκη την τέχνη, να το κάνει ν’ αμφιβάλλει, να επανεξετάζει, να συγχωρεί, να δρα.

Info: Από Δευτέρα 1 Ιανουαρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 20:30, στο Faust (Καλαμιώτου 11 και Αθηναΐδος 12, Αθήνα /210 3234095). Προπώληση: more.com

Ακολουθήστε το tetragwno.gr στο Google News και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.