Κριτική: «Αιολική γη», σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά, στο Εθνικό Θέατρο
Το εμβληματικό έργο του Ηλία Βενέζη με τίτλο «Αιολική γη» ανήκει στα βιωματικά αρχεία της ελληνικής λογοτεχνίας. Όταν μεταφέρεται στο θεατρικό σανίδι μοιάζει να ξεπηδούν απ’ τις σελίδες του ζωντανές οι εικόνες και οι περιγραφές μιας ολάκερης εποχής. Ο συγγραφέας αποτυπώνει τις προσωπικές αναμνήσεις που είναι συνυφασμένες με την παιδική του ηλικία στις αρχές του 20ου αιώνα. Αθωότητα, φαντασία, ενθουσιασμός, έρωτας και ανατροπές χαρακτηρίζουν τη μνήμη όπως συμπλέκεται στις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας. Είναι η αυθεντικότητα της αλήθειας στον τρόπο με τον οποίο καταγράφεται η πραγματικότητα ως εμπειρία, τη στιγμή κατά την οποία καλείσαι να «ξεριζώσεις» τους δεσμούς που συνθέτουν την ταυτότητά σου στο παρελθόν και το «εκάστοτε» παρόν.
Επί της ουσίας, το έργο πραγματεύεται τα όρια της ανθρώπινης υπόστασης στην ισορροπία της επιτυχίας των προσδοκιών και της αποτυχίας των επιθυμιών. Ενσπείρει φιλοσοφικούς προβληματισμούς για το ζήτημα του θανάτου ως προέκταση της ζωής, ενώ, παράλληλα, επιχειρεί να ανασύρει τη μνήμη στην επιφάνεια της συνείδησης του δρώντος υποκειμένου, όχι ως καταφύγιο αποστροφής ενώπιον των προκλήσεων της πραγματικότητα, αλλά, αντίθετα, ως υπόβαθρο για την αναζήτηση της απολεσμένης νοητικής/νοηματικής γραμμής που συνδέει τον χρόνο και τον χώρο σε μία ενιαία σύνδεση πολλαπλών μεταμορφώσεων.
Ο Ηλίας Βενέζης επενδύει στο στοιχείο της φύσης, ως τη διάφανη οπτική θέασης των πραγμάτων στην σμιλεμένη της όψη. Η τελευταία ανταποκρίνεται πλήρως στην περιέργεια του νεαρού πρωταγωνιστή. Μέσα από το μύθο, ως προάγγελος του οποίου η γιαγιά καθρεφτίζει τις αγωνίες των γενεών που προηγήθηκαν και αντικρίζει τις αινιγματικές ερωτήσεις των γενεών που έπονται, ο Πέτρος ξεκλειδώνει τη ζωή και μαζί της εισβάλλει απρόσμενα στο προσκήνιο της ιστορίας ο έρωτας και η δίνη της ανθρώπινης επιβίωσης. Επιβίωση η οποία καταργεί στο όνομά της τους δεσμούς με την γενέθλια πατρίδα και μετατρέπει την ευτυχία σε ακανθώδη πορεία στο άγνωστο μέλλον.
Η παράσταση την οποία σκηνοθετεί ο Τάκης Τζαμαργιάς, σε διασκευή του Σάββα Κυριακίδη και Δημήτρη Χαλιώτη, είναι καθηλωτική από κάθε άποψη. Ο σκηνοθέτης χειρίζεται το έργο του Ηλία Βενέζη με σεβασμό και υπευθυνότητα. Δεν επενδύει σε εναλλακτικές αναγνώσεις και υπερβολικές μεταβολές στην σκηνική οργάνωση. Γνωρίζει επακριβώς τα όρια τα οποία ο ίδιος ο συγγραφέας διαμορφώνει μέσα από τους χαρακτήρες του και προσλαμβάνει τα νοήματα και τις συνδέσεις με την ιστορική αφετηρία της ερμηνείας μέσα από την επαγγελματική και άκρως προσεγμένη επιμέλεια. Από την κινησιολογία των ηθοποιών, το ρυθμό και την ένταση της υποκριτικής δεινότητας του εκάστοτε ρόλου, έως την σημειολογία και τους συμβολισμούς επί σκηνής, όλα μοιάζουν να δένουν μεταξύ τους με τρόπο ενεργητικό. Κάθε βήμα του ηθοποιού, κάθε θέση και στάση του λόγου και του σώματος αποτελούν γέφυρα που ενώνει με τρόπο ενιαίο και δίχως δευτερεύουσες συγχύσεις τη δυναμική της εικόνας. Δεδομένου τους γεγονότος ότι αξιοποιεί στο έπακρο τις τεχνολογικές δυνατότητες και ενδυματολογικές επιταγές και τις απαιτήσεις του έργου, οφείλουμε να υπογραμμίσουμε την άρτια σύνθεση, από την αρχή μέχρι το τέλος, της παράστασης. Τα ηχητικά και οπτικά εφέ, η στοχευμένη χρήση της μουσικής νότας και η ζωντανή, επί σκηνής, αποτύπωσή της από τους ηθοποιούς ανάλογα με τις προσεγμένες ανάγκες της εκάστοτε πράξης, ειλικρινώς διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή και προσδίδει υπεραξία στο σύνολο του εγχειρήματος.
Όσον αφορά τη διανομή των ρόλων, η εμπιστοσύνη σε πρόσωπα έμπειρα και άλλα νεότερα, επιβεβαιώνει την αξία του θεατρικού αποτελέσματος. Ο Πέτρος (τον υποδύεται ο Χρήστος Παπαδόπουλος) είναι ο κεντρικός αφηγητής της ιστορίας. Ρομαντικός και συνάμα τολμηρός, δημιουργεί κόσμους πλασμένους από φύση. Υποκλινόμαστε στο ταλέντο και την ενέργειά του καθώς και στην δεικτική υποκριτική του παρουσία ενσαρκώνοντας, όχι απλώς ένα αγόρι στη διαδικασία της ενηλικίωσης, αλλά το ήθος και την αξιοπρέπεια της ιστορικής μνήμης ως προμετωπίδας δικαίωσης του χρόνου. Από κοντά η Άρτεμη (τον ρόλο υποδύεται η Γαλήνη Χατζηπασχάλη) η οποία βιάζει την απώλεια του καιρού να γνωρίσει τον κόσμο ολάκερο, σε μία ατέρμονη περιπέτεια ανάμεσα στον έρωτα και την αποδέσμευση. Τόσο ο Πέτρος όσο και η Άρτεμη θα γνωρίσουν τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα στον ίδιο χώρο, ως σώμα φόβου και έλξης, αλλά θα μετουσιώσουν την επιθυμία σε διαφορετικά πρόσωπα. Η παρουσία της είναι δυναμική καθώς υιοθετεί τον ανεξάρτητο χαρακτήρα της γυναικείας πρόσληψης της πραγματικότητας, επιδιώκοντας να υπονομεύσει τις συμβάσεις που την περιορίζουν.
Στον κυνηγό (το ρόλο υποδύεται ο Κωνσταντίνος Γαβαλάς) εντοπίζει την εικόνα αυτής της ανεξαρτησίας, την ίδια στιγμή κατά την οποία ο Πέτρος μαγεύεται και αποκτά υπερφυσικές δυνάμεις μέσα από την επιθυμία που γεννάται στην καρδιά του για την Ντόρις (στον ρόλο η Χαρά-Μάτα Γιαννάτου). Η τελευταία, με το αυστηρό, όλο ευγένεια και επιβλητικότητα ύφος της, ενσαρκώνει με τα πλέον αδρά χαρακτηριστικά εξωστρέφειας, όχι τον κίνδυνο της «ξένης» που εισέρχεται απρόσμενα στα γνωρίσματα της ελληνικής παράδοσης (ίσα ίσα ανατρέπει τις παραδεδεγμένες αλήθειες με τρόπο προσαρμοστικό και δημιουργικό), αλλά το πρότυπο της χειραφέτησης στα πλέον περιορισμένα πλαίσια αναφοράς. Η παρουσία της επί σκηνής προσθέτει τον κρίκο ποιοτικού άλματος σε έναν ρόλο που καλείται να γεφυρώσει την απόσταση της Ανατολής και της Δύσης, δίχως να υπονομεύσει τις πολλαπλές πραγματικότητες τις οποίες βιώνει ο ελληνισμός.
Σε αυτό το στάδιο, τρία πρόσωπα/ρόλοι, καθορίζουν την εξέλιξη της πλοκής και σκιαγραφούν ηθογραφικές καταγραφές και ανθρωπογεωγραφικές διαβαθμίσεις. Το ηλικιωμένο ζεύγος (Αλίκη Αλεξανδράκη και Θοδωρής Κατσαφάδος) υπηρετεί την τέχνη του θεάτρου με σεβασμό και απόλυτη ενσυναίσθηση, γεγονός το οποίο καθρεφτίζεται στον τρόπο χειρισμού των ρόλων τους. Διακρίνονται για την γαλήνια και μεστή νοημάτων παρέμβαση. Οι κινήσεις τους απλές, σχεδόν συμβολικές, αλλά τόσο ουσιαστικές. Είναι η επιτομή του θεατρικού ρόλου στην κορύφωση της εμπειρίας.
Της ίδιας εμπειρίας χειρίζεται μαεστρικά ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος στο ρόλο του «Γιωσήφ». Και υπερτονίζω την αξία της παρουσίας του διότι η τελευταία αποβαίνει επί σκηνής αφαιρετική, αλλά, συνάμα, καθολική. Είναι ο ρόλος με την ένταση του λόγου και την μελαγχολία της ύστατης ελευθερίας που επιβάλει στον εαυτό της το τέλος που της αναλογεί, δίχως να εξετάζει τις εξελίξεις που προλαμβάνουν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Στο ίδιο γίγνεσθαι στο οποίο ο Μάξιμος Μουμούρης στο ρόλο του «Αντώνη Παγίδα» μεταφράζει την αρετή και τα ζητήματα τιμής ως τελευταίο κατάλοιπο μίας πραγματικότητας σε ριζική μεταβολή, δίχως κατεύθυνση. Γενικότερα, η παράσταση αξίζει να προσεχθεί και να αγαπηθεί. Ένα σύνολο ηθοποιών, με περίσσευμα ταλέντου και ποιότητας, συγκροτεί επί σκηνής την μεταφορά ενός μοναδικού, στο ύφος, τη γλώσσα και την εικονοποιία, έργο.
Info: Τετάρτη και Κυριακή στις 19:00, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 20:30 στο Εθνικό Θέατρο – Θέατρο Rex, Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» (Πανεπιστημίου 48, Αθήνα / 2103305074). Εισιτήρια στην ticketservices.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instagram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
