Κριτική: «Φτηνά τσιγάρα», των Παναγιώτη Καλαντζόπουλου και Ρένου Χαλαραμπίδη
Ο χρόνος εκδικείται. Και όταν μάλιστα η εκδίκηση επαναλαμβάνεται, υπό το βάρος ασταμάτητων χειροκροτημάτων μιας κατάμεστης αίθουσας στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, τότε η αναμονή είκοσι δύο ετών είναι αρκετή για να αποθεώσει την πρώτη έμπνευση του δημιουργού. Αυτή είναι η ερμηνεία την οποία δύναται να καταθέσουν οι θεατές της θεατρικής μεταφοράς της ομώνυμης ταινίας του Ρένου Χαραλαμπίδη «Φτηνά τσιγάρα», η οποία έμεινε να προβάλλεται σε άδειες αίθουσες στις αρχές του νέου αιώνα. Κι όταν η νέα γενιά, λίγα χρόνια αργότερα, την κατέταξε σε μία από τις σημαντικότερες ταινίες της εποχής, με διαχρονική αξία και παρουσία, ένα ερώτημα πλανιόνταν πάνω από την απόπειρα θεατρικής διασκευής αυτής. Και το στοίχημα κερδήθηκε θριαμβευτικά.
Η σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου δεν είναι ανεξάρτητη της ταινίας. Ίσα ίσα το αντίθετο. Επιχειρεί να γεφυρώσει το θεατρικό σανίδι με το κινηματογραφικό πανί, δίνοντας προβάδισμα στην αυτονομία γεγονότων, προσώπων και νοηματικών προεκτάσεων. Με άλλα λόγια, ο σκηνοθέτης επιβάλει στην παράσταση όπως «αναπνεύσει» και δεν υποσκελιστεί από την κινηματογραφική προϊστορία. Διαμορφώνει το χώρο και τα σκηνικά με τρόπο που φαινομενικά «πνίγει» το αίσθημα ελευθερίας. Καναπές και πολυθρόνες περιτριγυρίζουν την ζωντανή μουσική, κι ένα καρτοτηλέφωνο, μιας περασμένης εποχής, να θυμίζει την αιτία των διαδραματιζόμενων γεγονότων. Κι όμως πετυχαίνει, βάσει της καλλιτεχνικής του άποψης, όχι απλά να μην εγκλωβιστεί η οπτική του φιλοθεάμονος κοινού στις υλικές δεσμεύσεις της σκηνικής επένδυσης, αλλά προσδίδει υπεραξία από σκηνή σε σκηνή χάρη στην αξιοποίηση της τελευταίας. Προσεγμένες οι επιλογές του κι ακόμη περισσότερο οι θέσεις που λαμβάνουν χώρα οι εξελίξεις της πλοκής.
Η ιστορία μας μεταφέρει στην αυγουστιάτικη Αθήνα, την έρημη πρωτεύουσα, ένας τηλεφωνικός θάλαμος μετατρέπεται στην αιτία γύρω από την οποία θα αποκαλυφθούν ανθρώπινοι χαρακτήρες, στάσεις, συμπεριφορές και όλα έχοντας ως επίκεντρο έναν μποέμ και μία τυχαία γνωριμία. Ο έρωτας αποκαλύπτεται ρομαντικός, αθώος, σχεδόν νοσταλγικός. Παράλληλα, η αυγουστιάτικη Αθήνα κρύβει μέσα της τις εικόνες καθημερινότητας του ήρωα. Άνδρες και γυναίκες περνούν εμπρός του και κάθε ένας/μία εξ αυτών παρεμβαίνει και την επηρεάζει. Όμως, ο πρωταγωνιστής δηλώνει «συλλέκτης στιγμών». Η εκάστοτε εμπειρία εμπλουτίζει τη ζωή, χρωματίζει τις ιδέες του για τον άνθρωπο, τις σχέσεις που διαμορφώνουν μεταξύ τους, φιλοσοφεί και βωμολοχεί (-ούν) ασύστολα. Είναι η αίσθηση ελευθερίας που αποκτά εμπειρικό χαρακτήρα, την στιγμή κατά την οποία ο ίδιος επιχειρεί να της προσδώσει και ταυτότητα, έστω υποκειμενική. Σε αυτήν την προσπάθεια συμβάλουν πλήθος προσώπων που απαρτίζουν αυτή την καθημερινότητα. Ο/Οι ήρωας/ες αναζητούν την απόλαυση. Αναζητούν τις πηγές του πάθους και της έλξης. Μέσα από αυτό το ταξίδι αναδεικνύονται οι αλλοτριωμένες σχέσεις των ανθρώπων, οι εξιδανικεύσεις του παρελθόντος, οι καρικατούρες ρόλων που διακόπτουν την κεντρική αφήγηση για να περιγράψουν καταστάσεις, αντιλήψεις και επιλογές των ανθρώπων.
Παράλληλα με τις μικρο-ιστορίες, αυτή του Νίκου και της Σοφίας (τους ρόλους ερμηνεύουν οι Θάνος Λέκκας και Χριστίνα Στεφανίδη) εξελίσσεται από τα πρώτα στάδια των εντυπώσεων έως την κορύφωση. Η τελευταία έρχεται με το πρώτο φως του ήλιου και κάπου εκεί οι δρόμοι των δύο χωρίζουν όπως συναντήθηκαν, τυχαία. Μία ακόμη στιγμή συλλεκτική στο κάδρο των αναμνήσεων και η ζωή συνεχίζεται. Ίσως τα δύο πρόσωπα να συναντήθηκαν εκ νέου, ίσως η αρχή της παράστασης να ήταν και το τέλος αυτής. Οι ερμηνείες και οι πιθανότητες για το μέλλον των δύο ανοιχτές στους εραστές όσων αναζητούν την εξέλιξη της ιστορίας.
Θα τονίσουμε έτι μία φορά την σκηνοθετική μαεστρία του Κωνσταντίνου Ρήγου. Οι ηθοποιοί τοποθετούνται στη σκηνή με επιμέλεια στην λεπτομέρεια. Η κινησιολογία σε συνδυασμό με τις ενδυματολογικές επιλογές του Απόστολου Μητρόπουλου, στοχευμένη και με νοηματικές προεκτάσεις, εξωθεί την ανάγνωση των επιλογών με τέτοιο τρόπο ώστε οι πρωταγωνιστές κάθε μεμονωμένης ιστορίας να ενεργοποιούνται στην απόδοσή της κι έπειτα να επιστρέφουν στις πολυθρόνες και τους καναπέδες με τους οποίους φέρουν τα ίδια σχεδιαστικά υφάσματα. «Χάνονται» μέσα στις ιστορίες τους.
Η δε ζωντανή μουσική, σε λιμπρέτο του Πέτρου Βουνισέα και μουσική σύνθεση Παναγιώτη Καλαντζόπουλου προσδίδει υπεραξία αισθητικής και συναισθηματικής απόληξης στο συνολικό αποτέλεσμα. Κάθε νότα, κάθε στίχος, κάθε μουσικό όργανο επί σκηνής προκαλεί ενθουσιασμό, μαγνητίζει τα βλέμματα στα γεγονότα που επρόκειτο να ξεδιπλωθούν στα αμέσως επόμενα λεπτά και, το κυριότερο, εξαναγκάζουν τους παρισταμένους να συμμετέχουν στη δυναμική του μιούζικαλ και της ιστορίας.
Στο ρόλο του αφηγητή, ο Ρένος Χαραλαμπίδης λειτουργεί ως ο εξωτερικός παρατηρητής. Γεφυρώνει την απόσταση ανάμεσα στον χρόνο και το κοινό, και σαν μαέστρος σε μουσική ορχήστρα, παραδίδει τη σκυτάλη σε πρόσωπα και συμβάντα, διατηρώντας το κύρος που η παρουσία του εκπέμπει. Με λεπτούς χειρισμούς σε έναν περιορισμένο χώρο επί της σκηνής, στο λευκό κουστούμι του, παραδίδει μαθήματα θεατρικής παιδείας. Η ευγλωττία του λόγου, ο τρόπος αξιοποίησης των χεριών και του σώματος εν συνόλω, οι κινήσεις με μεθοδικότητα όλα συνθέτουν την ποιότητα που διακρίνει την πορεία του στο θέατρο. Δίχως πρόθεση διάκρισης μεταξύ των ηθοποιών, αξίζει να σταθούμε, αρχικά, στην ερμηνεία του Θάνου Λέκκα και της Χριστίνας Στεφανίδη. Στον κεντρικό πρωταγωνιστικό ρόλο του αντίστοιχου κινηματογραφικού «ζευγαριού» του Ρένου Αποστολίδη και της Άννας Μαρίας Παπαχαραλάμπους, οι δυο τους ταιριάζουν μοναδικά στη σκηνή. Εντυπωσιακός εκείνος, με χειρουργικά βήματα στο σανίδι, γοητευτική παρουσία και ερμηνεία, ενσυναίσθηση και επιβλητικότητα να συνθέτει την εικόνα του ανδρός που βυθίζεται στην παραζάλη των αινιγμάτων της ζωής. Εκείνη, με μελωδική φωνή, υπαρξιακή αυτοπεποίθηση και χάρη μεταδίδει ενέργεια και ισορροπία στον συνομιλητή της.
Αφετέρου, η Σοφία Κουρτίδου κεντρίζει το ενδιαφέρον με το πηγαίο χιούμορ και το ταπεραμέντο της. Είναι ηθοποιός με πολυδιάστατη προσωπικότητα, γεγονός το οποίο αποτυπώνεται στην ενέργεια την οποία καταθέτει δίχως περικοπές. Οι Κωνσταντίνος Μπιμπής, Πάρις Θωμόπουλος, Ίαν Στρατής, Τάκης Βαμβακίδης, Δημήτρης Ναλμπάντης, Idra Kayne, Αθηνά Βρούβα συμπληρώνουν με ιδιαίτερο συγχρονισμό και ομοιομορφία την ατομική και συλλογική τους επένδυση. Σε συνδυασμό με τα δεκαέξι καινούργια μουσικά τραγούδια του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου δημιουργείται πανδαισία ήχων, χρωμάτων, εικόνων και εναλλασσόμενων οπτικών.
Επρόκειτο για μιούζικαλ που υπερβαίνει το χρόνο και μετατρέπει τα είκοσι δύο χρόνια από την πρώτη ταινία του Ρένου Χαραλαμπίδη, εκείνο τον Αύγουστο του 2000, σε μία στιγμή μέσα στην χειμωνιάτικη, πλέον, Αθήνα του σήμερα· του εκάστοτε σήμερα.
Info: Παραστάσεις 16, 17, 18, 19, 20, 23, 24, 25, 26, 27 Φεβρουαρίου & 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 13 Μαρτίου 2022. Προπώληση στα Ταμεία της ΕΛΣ (2130885700, καθημερινά 09.00-21.00) και στην ticketservices.gr.
Ακολουθήστε το tetragwno.gr στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης facebook, twitter και instragram για να ενημερώνεστε άμεσα για όλες τις πολιτιστικές ειδήσεις.
